پهلوانِ میدان

حمیدرضا محمدی  

عکس‌هایش را که آدم می‎‌بیند، جز تکبر و تبختر، چیز دیگری نمی‌شود از چشم‌هایش برداشت کرد. حتی عکس‌هایی که در کنار رضاشاه است هم، چنین است. عکس‌هایش با اهل و عیال هم، همینطور.
ناسلامتی نفر دوم مملکت بود. بی‌جهت نبود که سِر رابرت کلایو، وزیرمختار بریتانیا در تهران، در یکی از گزارش‌هایش به لندن نوشت:«در ایران، امروز تصمیم‌گیرنده حقیقی درباره تمام مسائل مربوط به سیاست خارجی کشور فقط دونفر هستند: شاه و تیمورتاش. بقیه فقط مجریانی هستند که دستورات و اوامر این دو شخصیت والا را اجرا می‌کنند». عرصه‌ای که درباره او کمتر مورد بررسی بوده است.
عبـدالـحسیـن تیمورتاش، تصمیم‌گیرنده و مذاکره‌کننده اصلی در عرصه دیپلماسی بود. وزیر امورخارجه جایی و نقشی نداشت. اینکه اگرچه او را چون روسی می‌دانست و درس‌خوانده آنجا بود، عامل شوروی می‌دانستند و انگلیسی‌ها چنین القا کرده بودند که او عامل مسکو است، اما دست‌کم در ماجرای بحرین و جزایر سه‌گانه شدت و حدت عملی ناشی از میهن‌دوستی نشان داد.
چنان‌که در پنجم دی1306، خطاب به همان جناب وزیرمختار گفت: «... دولت ایران از اول هم مایل نبود که قضیه بحرین به جامعه ملل بکشد... دولت ایران از آنجا که همیشه بر این عقیده بوده است که بحرین جزو لاینفک خاک ایران است به‌ناچار سوابق قضیه را به جامعه ملل تسلیم و به عمل انگلستان و حجاز که پای قطعه‌ای از خاک ایران را در یک پیمان دوجانبی به میان کشیده بودند اعتراض کرد...».
او در جلسه‌ای دیگر، در هفدهم دی1307، درباره ابوموسی و تنبین، او را خطاب قرار داد: «...دولت ایران قضیه را به‌نحوی که در ذهن انگلیسی‌ها مجسم است تفسیر نمی‌کند بلکه عمده حرفش این است که این جزایر جزو لاینفک ایران هستند و به زور از طرف دیگران اشغال شده‌اند...»
دیدارهایی که وزیر خارجه در کنار سردار معظم خراسانی نبود و او، در آن برهه، همه‌کاره‌ بود. به قول علی دشتی، «در انجام تمام امور دولتی، تیمورتاش پهلوان میدان بود».