میرزا آقاصادق تبریزی

سیدمحمدحسین محمدی

میرزاآقا صادق تبریزی را در شمار علمایی دانسته‌اند که در تلگرامی به محمدعلی شاه، خواستار لغو مشروطیت شده بود. درباره مخالفت او با مشروطه سخن‌های مختلفی گفته شده است که چندان قابل رد یا اثبات نیست. او پس از 24سال تحصیل در نجف، به تبریز برگشت و مرجعیت مردم تبریز را به‌عهده گرفت. منابع مختلف از مردمداری او بسیار گفته‌اند، ولی نقطه اوج این رفتار او را باید در برخوردی که با ارامنه داشت جست‌وجو کرد.
پس از فروپاشی روسیه تزاری و روی کار آمدن کمونیست‌ها، چندین هزار روسی و قفقازی و ارمنی به ایران پناهنده شدند. در این میان، برخی از ارمنی‌ها، تبریز را برای سکونت انتخاب کرده بودند. میرزاآقا صادق در مقابل ورود ارمنی‌ها از مردم خواست که نسبت به آنان خوش‌رفتاری کنند و همچنین مبلغ زیادی را بابت کمک به آنان جمع‌آوری کرد. میرزاآقا صادق تبریزی در دوره پهلوی از مخالفان جدی رضاشاه بود. همین اختلاف‌ها و اعتراض‌ها سبب شد تا حکومت وقت، برای مدتی او را تبعید کند. میرزا آقا صادق پس از تبعید به قم رفت و تا هنگام مرگش در سال1311 در همان شهر ساکن بود. محبوبیت میرزا صادق تبریزی به حدی بود که عده‌ای از مردم تبریز بعد از وفاتش نیز همچنان از او تقلید می‌کردند. طبق برخی از منابع، انتظاریون که اکنون در طالقان سکونت دارند، خود را از پیروان میرزا آقا صادق تبریزی معرفی می‌کنند. انتظاریون که تا پیش از انقلاب در تبریز ساکن بودند نه‌تنها از برق بلکه از هیچ‌یک از مظاهر دنیای جدید استفاده نمی‌کنند. دلیل این کار، فتوایی است که میرزا صادق در دوره پهلوی اول صادر کرده و استفاده از کالاهای خارجی را حرام اعلام کرده بود. پیروان میرزای تبریزی شناسنامه ندارند، رابطه بسیار محدودی با جامعه بیرون از خودشان دارند و تا حد امکان تلاش می‌کنند حتی به پزشک نیز مراجعه نکنند. زیست و نوع زندگی انتظاریون را می‌توان یکی از نشانه‌های میزان اهمیت و تأثیرگذاری میرزا صادق تبریزی دانست؛ تأثیری که هم‌اکنون پس از قریب به 90 سال همچنان قابل‌مشاهده است.