اهمیت رشد شاخص بورس

بهزاد رنجبر‌؛ روزنامه‌نگار

صرف‌نظر از دیدگاه موافقان و مخالفان رشد شاخص بورس می‌توان گفت رشد شاخص‌های بورس به‌عنوان دماسنج اقتصاد کشور از اهمیت خاصی برخوردار است.
این روزها تب بورس نه‌فقط در میان دولتمردان، بلکه در میان مردم هم افزایش یافته است. افزایش توجه مردم به بازار سهام بی‌علت نیست و ریشه‌های آن را باید در مؤلفه‌های کلان اقتصادی جست‌وجو کرد. اقتصاد ایران از ابتدای دهه90 تجارب خاصی را پشت سر گذاشته است؛ هرچند رکود اقتصادی فقط در برخی از سال‌های دهه90 تجربه شده است، اما تورم یک پای ثابت اقتصاد ایران بوده است. آنچه منجر به رشد شاخص‌های بورس می‌شود، تورم است؛ به این معنا که هرچه تورم افزایش یابد، شاخص‌های بورس هم بیشتر رشد می‌کنند. اما امسال بازار سهام ایران تجارب دیگری را هم پشت سر گذاشت و آن‌ هم کاهش نرخ بهره و افزایش توجه دولت به بازار سرمایه برای تأمین مالی بود. دولت که تحت‌تأثیر تحریم‌ها با کسری بودجه مواجه است در تلاش است از طریق هدایت نقدینگی به بازار سهام از یک ‌طرف منابع مالی مورد نیازش را از طریق فروش اوراق بدهی و سهام شرکت‌های دولتی تأمین کند و از سوی دیگر از فشار تورمی نقدینگی که به رقم بی‌سابقه 2650هزار میلیارد تومان رسیده است، کم کند. اما اینها همه ماجرا نیست و کاهش نرخ بهره بانکی یکسر دیگر ماجراست. یکی دیگر از عواملی که آثار آنی بر بازارهای سهام در سراسر دنیا مشهود است، تغییرات نرخ بهره است که منجر به تغییر ترکیب سپرده‌های غیردیداری به دیداری و بالعکس می‌شود. با آغاز عملیات بازار باز از سوی بانک مرکزی و فراهم شدن مقدمات کاهش نرخ سود بانکی، مقدمات هدایت نقدینگی به بازار سهام فراهم شد و مردم که تحت‌تأثیر رشد فزاینده تورم با مشکلات معیشتی مواجه بودند، فرصت را مغتنم شمردند و رهسپار بازار سرمایه شدند. این موضوع همان گزاره مطلوب دولت بود؛ چراکه هجوم مردم به سمت بازار سرمایه به‌معنای تزریق نقدینگی به بازار سهام است و فرصت کمیابی را پیش پای دولت برای تأمین مالی‌های بزرگ به‌وجود می‌آورد. تازه‌ترین اطلاعات نشان می‌دهد که تحت‌تأثیر افزایش توجه مردم به بورس، بیش از 70هزار میلیارد تومان نقدینگی از ابتدای سال تاکنون وارد بورس شده و تعداد سهامداران بورس به رقم بی‌سابقه 15.5میلیون نفر رسیده است. دیروز هم شاخص کل بورس برای نخستین‌بار از مرز 2میلیون واحد عبور کرد و این نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران به‌طور متوسط از ابتدای سال تاکنون 290درصد سود کرده‌اند. اما پرسش این است که فایده این‌ همه رشد چیست؟
در پاسخ به این پرسش به‌طور خلاصه باید گفت نخستین کارکرد بورس در اقتصاد همه کشورها تأمین مالی بنگاه‌هاست. بورس قادر است به‌عنوان یک قلب تپنده در کنار نظام بانکی از طریق جمع‌آوری نقدینگی یا تجهیز منابع مالی به رشد تولید، توسعه کسب‌وکار، رشد شرکت‌های نوپا و اشتغال کمک کند. خاصیت دیگر بازار سرمایه این است که اقتصاد را شفاف می‌کند و درعین‌حال بزرگ‌ترین سد در مقابل تورم و جلوگیری از سفته‌بازی در سایر بازارهاست. بورس همچنین قادر است برند شرکت‌هایی که سهامشان عرضه می‌شود را پرقدرت و رتبه اعتباری آنها را در دنیا افزایش دهد. بورس همچنین ابزار کارآمد و قدرتمندی برای افزایش توان اقتصادی دولت‌هاست.
جذب پس‌اندازهای راکد و سوق دادن آنها به واحدهای تولیدی، بنگاه‌ها و شرکت‌های اقتصادی از مهم‌ترین وظایف بورس است و از سوی دیگر ایجاد امکانات و تسهیلات برای مشارکت عموم مردم در توسعه و سهیم شدن در آنها نیز از دیگر وظایف بورس است. از طرفی بورس به‌دلیل داشتن این خصوصیات می‌تواند به‌عنوان یک اهرم مهم در کنترل تورم و افزایش نرخ رشد پس‌انداز جامعه محسوب شود.
توسعه بازار سهام همچنین منجر به پویایی اقتصادی می‌شود؛ البته ارتباط بین رشد اقتصادی و توسعه بازار سهام در بلندمدت دوطرفه است؛ یعنی اینکه رشد اقتصادی می‌تواند به پویایی بورس کمک کند و توسعه بازار سرمایه نیز می‌تواند منجر به بهینه‌تر شدن عملکرد اقتصادی شود.
شاخص‌های بورس در سراسر دنیا به‌عنوان شاخص سلامت اقتصادی شناخته می‌شوند؛ چراکه شرکت‌های حاضر در بورس مدام زیرنظر چشمان تیزبین سهامداران هستند که مدام رفتار اقتصادی آنها را تحلیل می‌کنند و این شرکت‌ها نیز در هر فصل باید گزارشی از فعالیت‌های اقتصادی و وضعیت مالی خود ارائه کنند. این رویه از بروز فساد در اقتصاد جلوگیری و مدیران را برای تصمیم‌گیری‌های اقتصادی توانمندتر می‌کند.
هم‌اکنون هزاران شرکت ریز و درشت در اقتصاد ایران حضور دارند که در یک ساختار غیرشفاف فعالیت می‌کنند و کمتر کسی از نحوه فعالیت آنها اطلاعی دارد؛ درحالی‌که می‌توان به‌جرأت گفت شرکت‌هایی که در بورس حضور دارند، بسیار شفاف‌تر از شرکت‌هایی هستند که در بورس حضور ندارند. امروز اطلاعات بسیار زیادی از شرکت‌های بورس در دسترس است و از همین طریق بورس مسیر تازه‌ای را به‌ویژه در یک دهه گذشته در مسیر شفاف‌سازی اقتصادی در پیش گرفته است. این رویه منجر می‌شود که مدیران شرکت‌ها هم با دقت بیشتری فعالیت کنند و مراقب چشمان تیزبین سهامداران‌ باشند.
فواید بورس برای دولت‌ها هم بسیار زیاد است؛ چراکه می‌توانند منابع مالی موردنیازشان را از بورس تأمین و حتی کسری بودجه‌شان را از طریق بورس جبران کنند. شاید اگر بورس کارکرد درستی نداشت، دولت در طول چند سال گذشته با مشکلات مالی زیادتری مواجه بود؛ چراکه دولت همین حالا در تلاش است از طریق فروش هفتگی اوراق بدهی بخشی از کسری بودجه‌اش را از منابع حاضر در بازار سرمایه تأمین کند؛ منابعی که اگر بورس رشد نکرده بود، مشخص نبود باید از کجا تأمین می‌شد که منجر به افزایش پایه پولی نشود.
در یک جمله کوتاه برای اینکه به این پرسش پاسخ دهیم که چرا رشد بازار سرمایه اهمیت دارد، باید گفت به این دلیل که بورس هم می‌تواند به توسعه مالی و استحکام شرکت‌ها و هم افزایش توان اقتصادی خانواده و همینطور رشد اقتصادی کشورها کمک کند.