نثر
مرد نخستین‌ها
زبان فارسی شخصیت خود را از دست می‌دهد
علی اکبر شیروانی
داوری محمدعلی فروغی، آثارش و پیامدهای کارها، نوشته‌ها و کتاب‌هایش بسیار دشوار است. فهرست القاب، عناوین، تألیف، ترجمه، تصحیح و چیزهای بسیاری از فروغی در این خلاصه نمی‌گنجد. این اندازه می‌توان گفت که فروغی پدرخوانده زبان فارسی مدرن است و هرقدر به زبان خدمت کرد، نقطه‌های ناچیز کوری در کارنامه‌اش می‌توان یافت. او که بسیار پرکار بود، گاه در ترجمه و واژه‌گزینی، ناخودآگاه، گرفتار ساده‌انگاری شد و پنجره کوچک خطاهایش، شاهراه همواری شد برای دیگران. اما نثر فروغی2ویژگی داشت که به‌خصوص بر متجددین سنت‌گرا تأثیر چشمگیری داشت: هم آغشته به نحو و ترکیب‌های برگرفته از ادبیات کهن ایران بود و هم از نیازهای جدید زبان غافل نبود.
در هر حال، معماری کاخ فرهنگستان زبان و ادب فارسی به نام او است و کاخ در دوره مدرن، به سرهای پرشور خوش نمی‌آید.
«اگر در گذشته این عیب در زبان ما پیدا شده که آمیخته به عربی گردیده است، در آینده این خطر در پیش است که عیبش بیش شود به اینکه آمیخته به زبان‌های بیگانه دیگر گردد.
از این خطر بزرگ‌تر اینکه ایرانیان به واسطه آشنا‌شدن به نوشته و گفته‌های بیگانه و بی‌اهتمامی در آموختن زبان فارسی، شیوه زبان خود را از دست می‌دهند و طرز بیان ایرانیان، طرز بیان بیگانگان می‌گردد و نتیجه این خواهد بود که زبان فارسی شخصیت خود را از دست می‌دهد. آثار این مخاطره هم‌اکنون پدیدار است و یک اندازه پیشرفت کرده ولیکن کمتر کسی به آن برمی‌خورد. از این هر دو خطر بزرگ‌تر تصرفاتی است که این روزها همه‌کس در زبان فارسی به قصد رفع عیب و نقص آن می‌کند که به‌زودی فارسی را ضایع و باطل می‌سازد. منظور من از نگارش این نامه آن است که عیب و نقص گذشته و خطرهای آینده زبان فارسی را روشن کنم و راه علاج و جلوگیری آنها را چنان که خود فهمیده‌ام بنمایم.»
