تاثیرات و پیامدهای پرداخت رشوه در چهره شدن برخی افراد در سینما و ورزش
N تومان برای کارِ x
زهرا رستگار مقدم_روزنامه نگار
برای چهره‌شدن حاضرید چقدر بپردازید؟ فکر می‌کنید چه کارهایی می‌توانید انجام دهید تا به عنوان چهره‌ای سرشناس مطرح شوید یا در بهترین پروژه‌های سینمایی، تلویزیونی یا حتی بهترین تیم‌های فوتبال در لیگ برتر بازی کنید؟ این سؤالی است که در این پرونده مطرح شده که پرداخت رشوه چه تأثیری بر چهره شدن افراد دارد. هرچند کمتر کسی حاضر است با نام حقیقی خود در این‌باره صحبت کند، اما کمتر کسی هم این مسئله را رد می‌کند. در اینجا به روند نامعقول تلاش برای چهره و مطرح‌شدن در 2 عرصه سینما و فوتبال پرداخته‌ایم؛ عرصه‌هایی که بارها در آن به این مسئله اشاره شده، اما کمتر کسی نشانه‌های دقیق و مدارک مدقنی درباره آن ارائه کرده است. از این‌رو ما نیز با همین ابهامات به سراغ موضوع رفته‌ایم.
پا به توپ یا دست به پول
افشاگری‌های درباره رشوه در فوتبال را شاید پیش از این، برنامه۹۰، در ابتدای همین دهه مطرح کرد. برنامه‌ای که با بالاگرفتن بحث تبانی در فوتبال، پای سرپرست وزارت ورزش و جوانان هم به کمیسیون اصل 90 مجلس کشیده شد تا پاسخگوی پرطرفدارترین ورزش کشور باشد. در این برنامه علی دایی از دریافت رشوه داوران پرده برداشت و گفت که مدارکی را به فدراسیون فوتبال ارائه کرده است. اما این وضعیت به همان مقطع زمانی محدود نشد. آنقدر این رویه پیشرفت کرد که با محرومیت کاپیتان تیم فوتبال تراکتور به خاطر درگیری لفظی با داور در بازی مقابل گل‌گهر و اعتراض مسئولان تراکتور گفته شده که کاپیتان تراکتوری‌ها به داور گفته چقدر پول گرفته تا او بیشترش را بدهد! در واقع این بازیکن علاوه بر اینکه داور را علنا به گرفتن رشوه متهم کرده خود نیز به این داور پیشنهاد رشوه کرده است. در همین ماه نیز محمد خرمگاه، مربی پیشین تیم امید ایران در این‌باره گفته بود که همان زمان که در تیم امید، دستیار علیرضا منصوریان بود پیشنهاد رشوه شده است؛ «آقایان پیشنهاد کردند به ازای هر بازیکنی که فقط به اردو دعوت شود n تومان و به ازای بازیکنانی که در اردو حفظ شوند n بعلاوه a تومان پرداخت می‌کنیم. می‌توانستیم چند برابر مبلغ قراردادمان درآمدزایی داشته باشیم. اما آیا همه می‌توانند از این پیشنهادها عبور کنند؟» پاسخ این سؤال بی‌شک منفی است. این مقوله در داوران بسیار زیاد و پرتکرار است، اما مسئله این گزارش درباره رشوه‌هایی است که بازیکنان به مربیان و مدیران برنامه‌ها می‌پردازند تا موقعیت‌شان را در تیم تغییر دهند یا به تیم تازه‌ای راه پیدا کنند تا ستاره شوند. یکی از این مدیران برنامه که خواست نامش فاش نشود، می‌گوید: «در بعضی تیم‌ها این اتفاق افتاده که بازیکن قرارداد بالایی با تیم امضا می‌کند، اما بخش اعظم این مبلغ را به حساب مربی واریز می‌کند تا بتواند در تیم مورد نظرش بازی کند. این اتفاقات معمولا مخفیانه رخ می‌دهد و کسی درباره آن صحبت نمی‌کند. شاید دلیلش هم آن است که دست خیلی‌ها وسط است یا دامن‌شان خیلی هم پاک نیست». پرداخت رشوه برای چهره شدن آنقدر عادی شده که دیگر کسی از چنین معاملاتی تعجب نمی‌کند. در گفت‌وگویی که با مسئولان و داوران قدیمی فوتبال داشتیم، خیلی از آنان علاقه نداشتند درباره این موضوع با نام حقیقی‌شان صحبت کنند، زیرا به نظرشان این صحبت‌ها ممکن است بدبینی‌هایی در خانواده‌ها ایجاد کند و این بدبینی برای ورزشی مثل فوتبال که مقبولیت و طرفداران بسیاری دارد، چندان شایسته نیست.
تصویرهایی که گران تمام می‌شود
فیلم «سرپیکو» تلاش‌های یک مأمور پلیس است که سعی می‌کند با رشوه‌خواری مبارزه کند. این فیلم فقط یکی از فیلم‌هایی است که در سینمای جهان به چنین مضمونی پرداخته است. اما در سینما که خود آینه تمام‌نمای جامعه و منتقد آن است، چه می‌گذرد. بارها در همین سینما از رشوه‌هایی که بازیگران برای بازی کردن در نقشی به کارگردان یا مدیر تولید و... می‌پردازند، صحبت شده، اما کمتر به شکل جدی با این زشتی مقابله شده است. مدتی پیش زهرا سعیدی، بازیگر سینما و تلویزیون دوباره به چنین رفتاری در میان اهالی سینما اشاره کرد. این بازیگر گفت که کارگردانان اطلاع درستی از انتخاب بازیگران‌شان ندارند؛ «گا‌هی کارگردان بازیگری را انتخاب می‌کند، اما دستیار او به دروغ بازیگر انتخاب شده را مشغول به‌کار اعلام می‌کند و به سراغ بازیگری می‌رود که منافعش را تامین کند.» سعیدی که بیش از یکسال است در هیچ پروژه‌ای حاضر نشده معتقد است انتخاب بازیگران توسط عواملی غیرفنی و غیرسینمایی اتفاق می‌افتد. اینکه هر بازیگر برای رسیدن به پروژه مقبولش قرار است دست به موارد غیراخلاقی بزند و به کارگردان یا مدیر تولید یا... مبلغی بپردازد و وعده‌ای بدهد، مسئله‌ای است که پیش از این نیز بارها مطرح شده، اما پیگیری نکردن این موضوع توسط نهادهای نظارتی باعث شده ما نه‌تنها بارها شاهد چنین اتفاق‌هایی باشیم، حتی بعضی چهره‌های سینمایی را جزو مافیای انتخاب بازیگر بشناسیم. از آنجا که در تلویزیون و سینما، کسی نیست تا براساس ساختار، بازیگر انتخاب کند، این حرفه نه‌تنها کمی خطرناک و از سوی دیگر اتهام‌پذیر شده، که از سویی برای عده‌ای بازارهایی را گرم کرده است. هرچند عوامل سینما نیز سر آن ندارند از این پدیده مخفی، پرده برداری کنند. اینکه بازیگر ستاره امروز که استعداد خاصی هم در نقش‌آفرینی ندارد، همان کسی است که با رشوه و رانت بالای پرده‌های سینما جا خوش کرده است. هر چند رشوه و فساد در سینما به همین حدود خلاصه نمی‌شود و ابعاد دیگری هم دارد.
احسان عبدی‌پور، کارگردان سینما هم در این‌باره به اتفاقی که برایش رخ داده بود اشاره می‌کند. اینکه فردی در ارشاد گفته می‌تواند مشکلش را برای گرفتن مجوز حل کند. اما همین‌که او را به این وعده دلخوش کرده، به او گفته شماره حساب می‌فرستد تا 8-7میلیون تومان برایش واریز کند. عبدی‌پور می‌گوید: «گفتم آقا من نمی‌فهمم چه می‌گویید ولی اگر به خاطر فیلم من هزینه‌ای کردید بگویید من هزینه را پرداخت کنم ولی دیگر این مسیر را جلو نروید. علت را پرسید و گفتم واقعا نمی‌فهمم. به گمان خود فیلمی می‌سازم که چیزی را عیان و برملا کنم و شما از چیزی صحبت می‌کنید که نفرت‌انگیزترین اتفاقی است که در جامعه ایران رخ می‌دهد. شما پیشنهاد می‌دهید از این کانال فیلم را به سرانجام برسانم؟» البته احسان عبدی‌پور می‌گوید پس از آن، حراست ارشاد با او تماس گرفت و خواست پیگیر موضوع شود. او می‌گوید: «بعد از تماس با من متوجه شدیم که آن شخص بازخرید شده است و با پیگیری‌های ارشاد این مسئله حل شد و رفتار آن فرد هم مورد پیگرد قرار گرفت. البته این نمونه‌ها نه در ارشاد که در خیلی بخش‌های دیگر سینما رخ می‌دهد. اما من پس از آن با این موارد برخورد نداشته‌ام». او معتقد است ماجرای رشوه‌دادن بازیگران به کارگران یا عوامل نمی‌تواند آنقدر شایع باشد چون کارگردان در وهله نخست به این فکر می‌کند که اثر موجود، نتیجه تفکر و نگاه اوست و سعی می‌کند اثری خوب ارائه کند.
با وجود این پرداخت رشوه برای چهره شدن در فوتبال، سینما و هر جایی که بتواند چنین ظرفیتی را برای افراد ایجاد کند، نه‌تنها بی‌نمونه نیست که در بعضی بخش‌ها بسیار عادی نیز شده است. آنچه هنوز چندان عادی نشده، برخورد با چنین رویه‌ای است که باعث رواج بی‌اخلاقی و رابطه‌سالاری و حذف استعداد و نبوغ می‌شود.
در همینه زمینه :
