گفت وگو
تحریم‌های ایران را غیرقانونی می‌دانیم
گفت‌وگوی همشهری با حمید الساعدی، رئیس کنگره عمومی جریان حکمت ملی عراق
سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار
روز گذشته نگاه بخش عمده رسانه‌های منطقه به تهران بود؛ جایی که نخست‌وزیر جدید عراق در نخستین سفر خارجی خود در کنار رئیس‌جمهور ایران ایستاد. این سفر چه پیام‌هایی برای بازیگران منطقه و جهان به همراه دارد؟ محوریت این پیام‌ها سیاسی است یا اقتصادی؟ آیا تلاش‌های جدیدی از جانب عراق برای کاهش تنش و بازگرداندن ثبات به منطقه آغاز شده است؟ مهم‌تر از همه، وضعیت روابط کنونی عراق با ایران به چه ترتیب است؟ این سؤالات را با شیخ حمید الساعدی، رئیس کنگره عمومی جریان حکمت ملی عراق به رهبری سیدعمار حکیم در میان گذاشته‌ایم.
وضعیت بحرانی منطقه خاورمیانه در تمام ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. شرایط ایران و عراق نیز به‌عنوان 2 همسایه و متحد استراتژیک شامل بخشی از این بحران‌ها می‌شود. از دید شما چه راهی پیش روی این دو کشور برای تغییر وضعیت وجود دارد؟
ما با وضعیت واقعا پیچیده‌ای روبه‌رو هستیم، در این شکی نیست. اما راه‌هایی برای مهار این وضعیت و کاهش بحران‌ها وجود دارد. البته به این نکته توجه داشته باشید که بخشی از بحران‌های مورد نظر شما، ریشه‌هایی عمیق‌تر از عراق، ایران یا حتی دیگر کشورهای عربی واقع در خلیج‌فارس دارد. ویروس کرونا و سقوط چشمگیر قیمت نفت که بخش مهمی از بحران‌های کنونی را رقم زده، در حقیقت مسائلی جهانی هستند که پیامدهای بین‌المللی داشته و البته نتایج منفی آن در سطح منطقه ما نیز قابل مشاهده است. بنابراین در نخستین نگاه باید گفت حل بخش مهمی از بحران‌های کنونی به معادلاتی فراتر از منطقه خاورمیانه و بازیگران حاضر در آن بر می‌گردد.
البته چشم‌اندازی که در این زمینه وجود دارد امیدوار‌کننده است. مجموعه گزارش‌های موجود نشان می‌دهد طی ماه‌های آینده، افزایش خوبی در قیمت نفت رخ می‌دهد و از سوی دیگر به موقعیت بهتری در مقابله با ویروس کرونا خواهیم رسید. در چنین حالتی، وظیفه عراق و ایران است که با خوانش صحیح وضعیت، تهدید را به فرصت تبدیل کنند. بر این اساس است که می‌توانند نقشی مثبت در تقویت ثبات و امنیت در کشورهای خود و همچنین سراسر منطقه داشته باشند.
سفر نخست‌وزیر عراق به تهران را در همین چارچوب باید ارزیابی کرد؟
قطعا همینطور است. این سفر را رخدادی مهم در مسیر تحولات منطقه می‌دانم. تصور می‌کنم به نوعی زمینه را برای دستیابی به تفاهمی جامع برای مقابله با چالش‌های مشترک فراهم خواهد کرد. منتظر نتایج مذاکرات هیأت‌های سیاسی در تهران هستیم؛ مذاکراتی که به باور ما نقش مثبتی در تحولات منطقه دارد. عراق مُصر است که کشوری مستقل و مورد احترام باشد. حتما به نفع جمهوری اسلامی ایران است که همسایه‌ای قوی و توانمند داشته باشد؛ همسایه‌ای که در کنار مواضع مثبت ایران بایستد، همانطور که ایران در کنار مواضع مثبت ما ایستاد.
بسیاری بر این باورند که آقای الکاظمی نقشی محوری در مهار تنش‌های منطقه، مخصوصا بحران ایران و آمریکا خواهد داشت. آیا با چنین نگاهی موافق هستید؟
طبیعتا امید هست که دولت آقای الکاظمی چنین نقشی ایفا کند. از یک سو می‌دانیم که او روابط خوبی در آمریکا و برخی کشورهای عربی منطقه دارد و از سوی دیگر، با تکیه بر پایگاه اجتماعی که اکنون در حمایت از او در عراق به‌وجود آمده، می‌توان گفت نشانه‌های مثبتی برای عبور از وضعیت کنونی و مهار تنش‌ها وجود دارد. اما در مقابل، چالش‌های بزرگی نیز وجود دارد و نمی‌توان به سادگی با نظر به روابط خوب نخست‌وزیر عراق در این یا آن کشور به پایان بحران امید بست. اولا مشکلات میان ایران و آمریکا به پرونده‌های مختلفی در سطح منطقه بر می‌گردد که عراق یکی از آن‌هاست. ثانیا وضعیت کنونی در روابط میان ایران و آمریکا ریشه‌های تاریخی دارد که نمی‌توان به سادگی از آن چشم‌پوشید. اما همانطور که اشاره کردم، «امیدها» و «نشانه‌هایی» وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد.
من پیشگو نیستم و نمی‌توانم وضعیت پیش رو در آینده را به‌طور دقیق ترسیم کنم، اما بدون شک امکان مهار تنش‌ها و آرام کردن فضای ملتهب کنونی وجود دارد.
وضعیت روابط دولت جدید عراق با ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا آنطور که برخی رسانه‌های عربی و غربی مدعی هستند، این روابط واقعا پر‌تنش است؟ چه مسیری پیش روی طرفین قرار دارد؟
جمهوری اسلامی ایران به خوبی عراق را می‌شناسد و از آنچه در داخل این کشور می‌گذرد نیز آگاه است. بنابراین به توصیه یا نصیحت کسی در این‌باره نیازی ندارد. اگر بخواهیم نگاهی عمومی به روابط 2 کشور، فارغ از دولت‌ها داشته باشیم می‌توان گفت طی سال‌های گذشته، ابزار رسانه‌ای استکبار و همچنین برخی کشورهای محور مخالف ایران، تلاش گسترده‌ای برای تخریب چهره جمهوری اسلامی نزد بخش‌های مهمی از جامعه عراق انجام داده‌اند. تصور می‌کنم یکی از راه‌های اصلی مقابله با این تلاش‌ها، تأکید مداوم جمهوری اسلامی بر استقلال عراق، فاعلیت نهادهای ملی و توانایی رجال سیاسی این کشور برای رهبری و ساخت آینده عراق است. از سوی دیگر این امید وجود دارد که جمهوری اسلامی نقشی مثبت در تامین زیرساخت‌ها و خدمات اقتصادی برای عراقی‌ها داشته باشد. شهروندان عراقی احساس می‌کنند با گذشت 17سال از تغییر نظام، هنوز به زیرساخت‌های مناسب و درخوری برای زندگی در عراق دست نیافته‌اند که منطق قابل‌قبولی برای دفاع از نظام جدید ایجاد کند. دیکتاتوری رفته، فرصتی مناسب برای توسعه زیرساخت‌ها و خدمات دولتی هم وجود داشته اما در عمل اتفاق قابل ملاحظه‌ای رخ نداده است. جمهوری اسلامی با نقش‌آفرینی در این حوزه، پیام مثبتی برای جامعه عراق، مبنی بر آمادگی خود در توسعه و آبادانی این کشور ارسال خواهد کرد. بدون شک همه ما باید همواره مواضع مثبت جمهوری اسلامی در مبارزه با تروریسم و داعش، کمک به مردم عراق، تقویت تجربه سیاسی این کشور و... را به یاد داشته باشیم. اما متأسفانه پروپاگاندای طرف مقابل، مخصوصا رسانه‌های استکبار توانسته‌اند بخش مهمی از این پیروزی‌ها را به عواملی منفی تبدیل کنند. باید با نگاه صحیح، همکاری و ایجاد اتاق‌های فکر، این چالش را پشت سر گذاشت تا گردوغبار به پا شده از تحرکات رسانه‌های استکباری را کنار زده و بخش مثبت صحنه را برای افکار عمومی نمایان کنیم.
آقای الکاظمی در جریان ملاقات با رئیس‌کل بانک مرکزی ایران بر حمایت از تهران در مقابله با تحریم‌ها تأکید کرد. حضور پررنگ چهره‌های اقتصادی در هیأت همراه ایشان در سفر به تهران نیز نشانه‌ای از این امر است. موضع عراق در قبال تحریم‌ها چیست و آیا به‌طور مشخص برنامه‌ای برای همکاری با ایران در این زمینه دارد؟
ما از ابتدا اعلام کردیم تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا علیه ایران اولا غیر جهانی و ثانیا غیر قانونی و صرفا نتیجه بحران میان دو کشور است. عراق با هر دو کشور روابط خوبی دارد اما به‌طور طبیعی متمایل به همسایه خود، ایران است؛ همسایه‌ای که در روزگار سخت کنار عراق ایستاده و به این کشور کمک کرده است. بنابراین، عراق بدون آنکه مشکلی واقعی در روابط خود با آمریکا ایجاد کند، هرآنچه در توان دارد برای باز کردن پنجره‌ای به سوی اقتصاد ایران به‌کار خواهد بست.
در مورد موضوع مورد سؤال شما نیز به‌طور مشخص باید گفت بله، پروژه‌های بزرگی در زمینه‌های گاز و برق وجود دارد. از سوی دیگر درصورت وجود مشکلاتی از طرف آمریکا برنامه استفاده از ارز ملی عراق به جای دلار نیز بررسی شده است تا به هر ترتیب، پنجره‌ای میان اقتصاد 2کشور باز باشد. البته این مسائل از آمریکا پنهان نیست و برخی از آنها هم اصلا نقض تحریم‌های آمریکا به شمار نمی‌رود. دولت عراق نیز تحریم‌های آمریکا علیه ایران را، مگر در برخی موارد بسیار بسیار محدود، قانونی به‌حساب نمی‌آورد.
شرایط برای کاهش تنش‌های موجود در سطح منطقه فراهم شده است
سفر الکاظمی به تهران مقدمه دستیابی به تفاهمی جامع برای مقابله با چالش‌های مشترک است
نمی‌توان به سادگی نسبت به کاهش تنش‌های میان ایران و آمریکا امیدوار بود
ایران به خوبی از اوضاع داخلی عراق آگاه است و به نصیحت کسی در این‌باره نیاز ندارد
تلاش‌های گسترده‌ای از سوی رسانه‌های استکبار برای تخریب چهره ایران در عراق صورت گرفته است
تحریم‌های آمریکا علیه ایران را «غیر جهانی» و «غیر قانونی» می‌دانیم
عراق هرآنچه در توان دارد برای باز کردن پنجره‌ای به اقتصاد ایران به‌کار خواهد بست
آمریکا از برنامه‌های تهران و بغداد برای مقابله با تحریم‌ها بی‌اطلاع نیست
