یادداشت
پاندمی بیماری‌ها به‌عنوان یک چالش در برنامه‌ریزی شهری
ابوالفضل ابراهیمی- پژوهشگر مسائل شهری
آیا وقوع کووید-19 نحوه طراحی شهرها را تغییر خواهد داد؟ مایکل آکوتو پژوهشگر مؤسسه شهرهای ارتباط‌پذیر (از طریق فناوری ارتباطات) و استاد سیاست شهری دانشگاه ملبورن پیرامون ارتباط تراکم شهری و شهرسازی با میزان آمادگی در مهار پاندمی بیماری‌ها بررسی‌هایی کرده است. او معتقد است که بیماری‌ها شکل شهرها را تغییر می‌دهند و بسیاری از نمادها و شاخص‌های توسعه‌یافتگی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری را ارتقا می‌بخشند. همانند اتفاقی که در اواسط قرن19 شیوع وبا در کلانشهر لندن ایجاد کرد و پیامد‌ها و پاسخ‌دهی به مهار بیماری توسط مدیران شهری منجر به توسعه و ارتقای سیستم بهداشت در این شهر شد. هم‌اکنون کووید-19در حال پیوستن به لیست طولانی بیماری‌های مسری همچون شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی در سال1918 در نیویورک و مکزیکوسیتی یا ویروس ابولا در غرب آفریقا در سال2014 است و احتمالا نشانه‌های ماندگاری را در فضاهای شهری بر جای می‌گذارد.
به‌نظر مایکل آکوتو، استاد سیاست‌های جهانی شهری در دانشکده طراحی شهری دانشگاه ملبورن، فصل مشترک مباحث طراحی شهری و سلامت عمومی و ارتباط این دو مقوله بسیار وسیع و گسترده است. دانشکده پزشکی دانشگاه ملبورن تلاش می‌کند واکسن این بیماری را کشف کند و آکوتو که پژوهش‌های فراوانی را در زمینه بهداشت شهری داشته و عضو کمیسیون اروپا و دفتر منطقه‌ای غرب اقیانوس آرام وابسته به سازمان بهداشت جهانی بوده است، در کنار تیم پژوهشی دانشکده طراحی شهری دانشگاه ملبورن تلاش می‌کند تا ابعاد مختلف ارتباط برنامه‌ریزی و طراحی شهری با میزان آمادگی در مهار شیوع این ویروس را بررسی کند.
شیوع سریع ویروس کرونا شاید این تصور را ایجاد کند که برای نخستین‌بار است که فضاهای شهری و نقل و انتقالات جهانی کالا و مسافر باعث افزایش انتشار این پاندمی و خطرات آن شده، اما اینگونه نیست و در گذشته هم شهرها دچار پاندمی و اپیدمی‌های مختلف بیماری‌های عفونی شده‌اند؛ مانند وبا، طاعون، سارس، مرس و ابولا.
به‌رغم شباهت‌هایی که کووید-19 با مواردی مانند سارس و مرس دارد اما برای تمایز و تشریح درست شرایطی که ایجاد می‌کند نیاز به ترسیم مسیر براساس شواهد دقیق و فارغ از برداشت‌های عجولانه و شتاب‌زده است. آنچه مشخص است این واقعیت است که کووید-19 به کشندگی 60درصدی ابولا یا 30درصدی سارس و مرس نیست اما سرعت انتقال و شیوع آن بسیار سریع و بالاست و این مشکل را به یک چالش جهانی تبدیل کرده است. قرنطینه تا جایی مؤثر است که تمامی موارد مشکوک به ابتلا را شناسایی نمایید و بتوانید سرعت شیوع را کاهش دهید. این در صورتی امکان‌پذیر است که تمامی علائم کووید-19 شناخته شده باشد؛ درحالی‌که تشخیص سریع و راحت این بیماری وجود ندارد. از این نظر این ویروس مانند ویروس آنفلوآنزای اسپانیایی رفتار می‌کند که در سال1918 حدود 500میلیون نفر را مبتلا کرد و موجب مرگ بیش از 50میلیون نفر شد. سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا ما برای تکرارنشدن این تاریخ آمادگی لازم را داریم؟ به گذشته نگاهی بیندازیم، در مسیر تفکر و بررسی نقش شهرسازی در مهار بیماری‌های اپیدمی چه نکاتی مورد سهل‌انگاری ما قرار گرفته است؟ آیا نگاه ما به نقش مکان‌های شهری اشتباه بوده است؟
پاسخ این است که بله، تاحدی این نگاه اشتباه بوده و موضوعاتی مورد اغفال قرار گرفته است. شاید ما به شهر با کمی نگاه متعصبانه و نادرست نگریسته‌ایم. کووید-19 روایتی جدید از ارتباطات سکونتگاه‌های انسانی را نقل می‌کند و روابط بین حومه‌های شهری و روستاها و شهرهایی را بیان می‌کند که حتی در نقشه جغرافیایی جهان وجود ندارند. راجر کیل، کریتون کنلی و هریس‌علی در مطالعات اخیر خود به این موضوع پرداخته و استدلال‌هایی را ذکر میکنند. آنها ماجرای انتشار کرونا را اینگونه نقل میکنند که چگونه انتشار این ویروس از کارخانه اتومبیل‌سازی در حومه شهر ووهان شیوع پیدا کرد و تا آلمان گسترش یافت و علت آن سفر یک دانشجو به آلمان بود. در مسیر بین این 2نقطه شهرها و روستاهای دوم و سومی نیز وجود دارد که در سیر سفر این فرد به‌عنوان توقفگاه‌ها در این 2نقطه استفاده شده‌اند. درست است که اغلب سفرهای جهانی از طریق حمل‌ونقل هوایی انجام می‌شود اما یک پیچیدگی بسیار زیاد در سیستم شهری وجود دارد.
این یک نکته بسیار مهم است و به‌راحتی با نگاهی به شهرهای بزرگ جهان و زنجیره تولید و توزیع کالا و ارتباطات موجود می‌توان گفت که یقینا ما درگیر یک اپیدمی در جهان شده‌ایم. با این حال سخن از داستانی جدید در انتشار کروناست. تا حدودی به‌کارگرفتن درس‌های یاد گرفته‌شده از کووید-19 زود است، اما احتمالا بحث‌های مختلفی پیرامون مشکلات ناشی از متراکم‌سازی فضاهای شهری در تسریع اپیدمی شده است. واضح است که تراکم بالا در برخی از موارد مشکلاتی را ایجاد کرده و کووید-19 چالشی اساسی را در نحوه مدیریت شهرسازی ایجاد کرده است.
در همینه زمینه :
