تمام‌نمای بالزاک
محمد نجابتی_مترجم
اگر شما هم مثل من کتاب‌دوست باشید و چندین ساعت از روزتان در مترو، اتوبوس یا تاکسی بگذرد، حتماً می‌دانید که کتاب جیبی چه موهبتی است: کیفتان را سنگین نمی‌کند، خوش‌دست است و قیمت مناسبی دارد. اگر این کتابِ جیبی نوشته نویسنده‌ای نامدار هم باشد که نورعلی‌نور می‌شود. به همین دلیل بود که وقتی شنیدم انتشارات ققنوس قصد دارد مجموعه‌ای جیبی از آثار نویسندگان بزرگ منتشر کند، خدا خدا می‌کردم از من نیز دعوت به همکاری کنند. خوشبختانه آرزویم برآورده شد و زمانی که برای صحبت‌های اولیه به دفتر انتشارات رفتم، بیش از پیش گل از گلم شکفت. عناوینی که برای این مجموعه درنظر گرفته بودند چنان دلربایی می‌کردند که مانده بودم کدام‌شان را انتخاب کنم. دوست داشتم همه‌شان را خودم ترجمه می‌کردم. چندتایشان را نشان کردم و درباره‌شان به جست‌وجو پرداختم. در نهایت، مسافرخانه سرخ، اثر بالزاک را قرارداد بستم. اما چرا مسافرخانه سرخ؟
خلاصه داستان از این قرار است که پس از صرف غذا در محفلی اعیانی، یکی از مهمانان شروع به بیان خاطره‌ای می‌کند؛ سال‌ها پیش، در زمان جنگ‌های ناپلئون، 2 جوان نظامی شبی را در مسافرخانه‌ای موسوم به «مسافرخانه سرخ» می‌گذرانند. در شب حضور این 2تازه‌سرباز، جنایتی در مسافرخانه رخ می‌دهد و بلوایی به پا می‌شود. با شنیدن این خاطره و شرح جنایت که همچنان مبهم باقی مانده است، یکی از حضار بی‌درنگ به فرد دیگری که در مهمانی حضور دارد شک می‌کند و سرنخ‌هایی در گذشته او می‌یابد. مردِ کنجکاو به زندگی شخصی فرد مشکوک سرک می‌کشد و حین تفحص، درگیر ماجراهای دیگری می‌شود و کار بیخ پیدا می‌کند. بالزاک این رمان کوتاه را بلافاصله پس از چرم ساغری و کمی قبل از «باباگوریو»، در اوت1831، منتشر کرد و بی‌دلیل نیست که این 3 اثر مشترکات بسیاری دارند. برای مثال، تایفر، بانکدار ثروتمندی که در فصل نخست «چرم ساغری» مهمانی‌ای برگزار می‌کند و میزبان شخصیت اصلی رمان می‌شود، همان فرد مشکوک و تازه به دوران رسیده‌ای است که از شخصیت‌های محوری «مسافرخانه سرخ» به‌شمار می‌آید. به‌علاوه، ویکتورین که دختر تایفر و معشوقه راوی مسافرخانه سرخ است، در «باباگوریو» نیز حضور دارد و در نقش یکی از لعبتکان راستینیاک ظاهر می‌شود. بالزاک فضای نیمه فانتزی چرم ساغری را در مسافرخانه سرخ نیز به‌کار برده و به سیاق باباگوریو، به نقد طبقه نوکیسه‌ای پرداخته که طی انقلاب فرانسه و ناآرامی‌های پس از آن، با نیرنگ و حتی ریختن خون دیگران، به نان و نوایی رسیده‌اند. اشتراکات مسافرخانه سرخ با دیگر آثار نویسنده فقط به این 2 رمان محدود نمی‌شود، به‌طوری که گویا همه شخصیت‌های بالزاکی، شبی را در مسافرخانه سرخ سپری کرده‌اند و نقشی از خود به جا گذاشته‌اند. به همین دلیل می‌شود این رمانِ کم حجم را پانورامای مجموعه کمدی انسانی دانست. پر بیراه نیست که مسافرخانه سرخ از زمان انتشارش تا به امروز همواره مورد توجه نویسندگان و منتقدان بوده، به‌طوری که ژرژ ساند، بانوی نامدار فرانسوی و از ادیبان هم‌عصر بالزاک، نمایشنامه‌ای با اقتباس از این داستان نوشت. امیل شانتیه
(با نام مستعار آلن)، فیلسوف فرانسوی، در کتابی که تحت عنوان با بالزاک (1937) نگاشته و به جنبه‌های فلسفی کمدی انسانی پرداخته است، بخش ویژه‌ای را به مسافرخانه سرخ اختصاص داده و پیشامدهای این رمان را از دریچه فلسفه اخلاق تحلیل کرده است. در بین معاصران نیز، میشل بوتور در بداهه‌گویی درباره بالزاک (1998) با دیدی روانکاوانه به واکاوی شخصیت‌های این رمان و تضادها و تشابه‌هایشان پرداخته است.
در خاتمه، جا دارد اشاره کنم که ترجمه فارسی این کتاب مستقیماً از متن فرانسوی انجام شده و برای دقت هرچه بیشتر و پرهیز از هرگونه اشتباه، با یک ترجمه انگیسی (The Red Inn, Translated by Katharine Prescott Wormeley) و یک ترجمه عربی (النزل الأحمر، ترجمة صلاح‌الدین برمدا) مقابله شده است. علاوه بر پاورقی‌هایی که ناشر فرانسوی به متن افزوده، پاورقی‌های دیگری نیز ضمیمه شده تا مخاطبان فارسی‌زبان بیش از پیش با اطلاعات ادبی و تاریخی عصر بالزاک آشنا شوند.
