عاشق کتاب

  ندا زندی 
 
کتابخانه خصوصی بزرگ و متنوعش به جانش بسته و گنجی بود که به روی کسی گشوده نمی‌شد. تابستان و زمستان برایش تفاوتی نداشت؛ هر بعدازظهر کیسه بزرگی برمی‌داشت و پای پیاده گوشه‌وکنار شهر را می‌گشت تا کسری‌های کتابخانه‌اش را پیدا کند و آنطور که دوستش- مهدی آذریزدی- می‌گوید تا دیروقت به نظم و ترتیب دادن به کتاب‌ها می‌پرداخت. حاج‌محمد رمضانی معروف به «حاجی‌خاور» که در خاندانی ناشر و کتابفروش متولد شده بود، در سال1302 شمسی با تاسیس کتابخانه شرق، پرچمدار چاپ کتاب در ایران شد؛ آن‌هم در زمانه‌ای که شمار باسوادان اندک و بازار کتاب گرفتار رخوت و رکور بود. 5سال بعد این کتابخانه به کلاله‌خاور تغییر نام داد و تبدیل به «مرجع محققان» و «مشوق مولفان» شد. وقتی سخن از کتاب به میان می‌آمد چشمانش برق می‌زد، کلامش مسحورکننده می‌شد و محل کارش کانون اجتماع صاحب‌نظران عصر بود. «پدر کتاب ایران» به خوبی ارتباط میان نشر و جرگه‌های فکری و محافل ادبی و روشنفکری را درک کرده بود. می‌دانست که بقای کلاله‌خاور در «مملکتی که افراد چندان به کتاب علاقه‌مند نیستند و کتابفروشی جز بی‌سودترین مکاسب است» ممکن نمی‌شود مگر با عشق و پشتکار و چون ذاتش با تلاش عجین شده بود، توانست طی تقریبا نیم‌قرن در حدود 550عنوان کتاب- که اغلب آثاری عمومی بودند- به چاپ برساند. راه حاج محمدرمضانی توسط پسرش با تاسیس انتشارت پدیده ادامه یافت.