دور از مرکز
3هزار قربانی زلزله در تربت‌حیدریه
به قدری حالت شهر و سکنه آن و وضع قراء و اطراف و تلفات وارده رقت‌آور است که حد ندارد
مرضیه ثمره‌حسینی
پنجم خرداد 1302شمسی تربت‌حیدریه لرزید. اهل تربت «چنین زمین‌لرزه بزرگی به یاد ندارد». میزان تلفات «قریب 3هزار نفر و چندین کرور خسارت» تخمین زده شد. مطابق یکی از گزارش‌ها «به قدری حالت شهر و سکنه آن و وضع قراء و اطراف و تلفات وارده رقت‌آور است که حد ندارد». 3 هفته بعد، بارش شدید باران منجر به سیلی ویرانگر شد و «بقیه دکاکین و منازلی که پس از زلزله به جا مانده بود، همه خراب گردید». از طرفی، به‌خاطر پس‌لرزه‌های مداوم، آب خوش از گلوی مردم پایین نمی‌رفت و شهر را ترس و وحشت فراگرفته بود. حکومت قاجار تلاش کرد که با کمک‌های مالی، برخی خسارات مردم را جبران کند. در بخشنامه‌ای سراسری از حکام ایالات و ولایات خواسته شد که کمک‌های مالی کارکنان دولت را جمع‌آوری کنند. همزمان با پیشگامی احمدشاه، در سراسر کشور دفاتر جمع‌آوری کمک‌های مردمی دایر شد. دولت طی اعلانی از مسئولین خواست کمک‌های مردمی را با ثبت اسامی کمک‌کنندگان به وزارت دربار ارسال کنند.
با وجود جمع‌آوری کمک‌های مردمی و ارسال کمک‌های دول خارجی، در نهایت، سهم‌خواهی منتفذین محلی مانع از کمک‌رسانی به خسارت‌دیدگان واقعی شد.
اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به شماره 293.5623
روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، جلد 8، ص 6632
مقاله زمین‌لرزه تربت حیدریه در سال1302ش، محمدحسن قنبرپور، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال1398
در همینه زمینه :
