گزارش
اقتصاد، محور‌گفت‌و گوهای ایران و عراق
محمدجواد ظریف در جریان سفر به بغداد، در مورد پرونده‌های اقتصادی با نخست‌وزیر عراق گفت‌وگو کرد
یک منبع آگاه از سفر رئیس بانک مرکزی عراق به ایران برای رایزنی درباره کانال مالی مستقیم دو کشور خبر داد
پرونده اقتصادی ایران و عراق دوباره به یکی از محورهای اصلی دیدارهای دیپلماتیک دو کشور تبدیل شده و ضمن اینکه دیروز در دیدار محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق به آن پرداخته شد، قرار است امروز نیز در جریان سفر نخست‌وزیر عراق به تهران مورد بررسی قرار گیرد. آنگونه که یک منبع آگاه در بغداد به همشهری خبر داده است، در این سفر رئیس بانک مرکزی عراق نیز الکاظمی را همراهی می‌کند؛ امری که در سایه تلاش‌های دو کشور برای آزادسازی منابع مسدود شده ایران در اثر تحریم‌ها و سایر مشکلات مالی، اتفاقی معنادار به شمار می‌رود. این منبع آگاه همچنین تأکید می‌کند: بخشی از اهداف سفر الکاظمی، به تکمیل رایزنی‌های صورت گرفته در سفر همتی به بغداد، مبنی بر راه‌اندازی کانال مالی میان عراق و ایران بر می‌گردد. به گزارش همشهری، پرونده اقتصادی ایران و عراق به مسائل مختلف اعم از مبادلات بانکی و انتقال ارز، کشتیرانی، اتصال شبکه راه‌آهن دو کشور، مرزهای آبی و... مر‌بوط می‌شود و ضمن اینکه تحولات آن، مستقیماً بر شرایط ارزی ایران اثرگذار است، اتصال اقتصاد ایران به سوریه را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
نگاه بازار ارز به سفر ظریف
چند ماهی است که عراق، شریک تجاری استراتژیک ایران در منطقه، در سایه شیوع کرونا، تحریم و تحولات سیاسی منطقه و جهان با تغییراتی در مراوده با ایران مواجه شده است. پس از حل نشدن پرونده ایران در FATF، بخشی از مراودات پولی دو کشور با چالش حساسیت بانک‌ها برای انتقال پول به نفع ایران مواجه شد و چیزی در حدود 5میلیارد دلار از دارایی‌های ارزی ایران در عراق رسوب کرد.
در این مورد محمدجواد ظریف، مرد اول دستگاه دیپلماسی ایران در سفری حساس به عراق رفت و با نخست‌وزیر این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد. آنگونه که یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق به همشهری می‌گوید: در این سفر مردان اقتصادی بخش خصوصی که یک پای ثابت مسائل اقتصادی با عراق هستند حضور ندارند و احتمالاً سفر در قالبی کاملاً دیپلماتیک و سیاسی برگزار شده است. گرچه اهمیت حضور نمایندگان اقتصادی در این سفر به‌دلیل بلوکه شدن بخشی از دارایی‌های ارزی ایران در عراق بسیار موردتوجه بازار است؛ اما بازهم در بازار ارز به‌واسطه تحلیل‌هایی که در حاشیه سفر حساس ظریف به عراق وجود دارد، معامله‌گران احتمال گشایش ارزی در گفت‌وگوهای دیپلماتیک را نیز مدنظر قرار داده‌اند و به دلیل کاهش ریسک معاملات، تنش قیمتی بازار را کم کردند.
معادله دارایی‌های دور از دسترس
ماجرای بلوکه شدن دارایی‌های ارزی ایران در شبکه بانکی عراق، گرچه در جریان سفر رئیس‌کل بانک مرکزی ایران به عراق و با دستور مستقیم نخست‌وزیر این کشور تا حدودی حل‌وفصل شد؛ اما آنچه بازار ارز و اقتصاد ایران از روابط ایران و عراق انتظار داشت، انتقال نقدی بخشی از دارایی‌های ارزی به داخل بود تا با فروکش کردن عطش نیاز به ارز فیزیکی در بازار، نرخ ارز نیز تعدیل شود. این در حالی است که در توافق اخیر ارزی با عراق، مقرر شده دارایی‌های ارزی ایران در بانک‌های عراق، برای خرید کالاهای اساسی و غیرممنوعه صرف شود. و عملاً انتقال پول میان دو کشور صورت نگیرد. در این وضعیت، می‌توان معادله دارایی‌های دور از دسترس ایران در عراق را حل شده دانست؛ اما همچنان در بازار ارز این تحلیل وجود دارد که سفر اخیر ظریف در کنار همه محورهای دیپلماتیک، درباره تبادلات ارزی دو کشور نیز دستاوردی به همراه خواهد داشت که در این صورت می‌تواند حتی برای کوتاه‌مدت به نرخ شکنی قیمت ارز دامن بزند.
ظهور پنجمین شریک منطقه‌ای از مسیر عراق
افغانستان، عراق، ترکیه و امارات 4 شریک اصلی تجارت خارجی ایران در منطقه خاورمیانه هستند که در حوزه صادرات سهم قابل‌توجهی از ارزش تجارت را به‌خود اختصاص می‌دهند. از میان این شرکای چهارگانه، افغانستان و عراق به‌واسطه خرید عمده کالاهای ساخته شده از ایران در جرگه شرکای استراتژیک دسته‌بندی می‌شوند و امارات و ترکیه نیز در نقش پایگاه‌هایی برای صادرات مجدد کالاهای صادراتی ایران نقش‌آفرینی می‌کنند. این در حالی است که در یکی دو سال گذشته برنامه‌ریزی‌هایی برای ظهور پنجمین شریک تجاری ایران در منطقه انجام شده و قرار است با مشارکت ایران و عراق، مسیر دسترسی آسان، سریع و کم‌هزینه برای اتصال دوکشور به بازار سوریه مهیا شود. این مسئله در یک سال گذشته در قالب برگزاری جلسات کارشناسی به‌منظور اتصال ریلی ایران و عراق و استفاده از حمل‌ونقل ترکیبی جاده‌ای- ریلی برای ترانزیت کالا به سوریه پیگیری شده و نکته قابل‌توجه اینکه در سفر دیروز ظریف به عراق نیز در این زمینه رایزنی شده است. با نگاهی به تجربه حضور ایران در بازار عراق، به‌نظر می‌رسد چنانچه مسیر دسترسی سریع و آسان به بازار سوریه از طریق حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای از خاک عراق مهیا شود، بازار این کشور می‌تواند با سرعت به بازاری جذاب و مستعد برای کالاها و خدمات صادراتی ایران تبدیل شود. تاکنون بخش خصوصی ایران با راه‌اندازی اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه نخستین گام‌ها را برای احیای روابط اقتصادی سنتی با سوریه برداشته و شرکت‌های مهندسی ایرانی نیز با حضور در پروژه‌های ساخت مسکن در سوریه به‌دنبال جای پای محکمی در این کشور هستند. همزمان راهکارهای توسعه حمل ریلی کالا بین ایران و سوریه نیز از سوی مقامات سه کشور در حالی بررسی است و اخیراً نیز در جلسه‌ای با حضور نمایندگان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، وزارت راه و شهرسازی و ستاد توسعه روابط ایران- عراق و سوریه به این مسئله پرداخته شد است.
