کاهش تعداد زندانیان به نصف

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار

درست در رمضان سال69 بود که نخستین جشن گلریزان برای آزادسازی این زندانیان بر پا شد. این جرقه از همان شبی زده شد که شهید سیداسدالله لاجوردی، رئیس وقت زندان اوین، در بازدید شبانه‌ای که از زندان در ساعت 2بامداد داشت از اینکه برخی از زندانیان نماز شب می‌خواندند تعجب کرده بود و مشاهده چنین صحنه‌هایی او را کنجکاو کرد تا بداند علت زندانی‌شدن این افراد چیست. وی پس از بررسی آمار موجودی زندانیان، متوجه شد که اسامی تعدادی از این مددجویان به‌صورت دائم و هر ماه در فهرست آمار تکرار می‌شود. افراد گرفتار، بدهکاران جرائم غیرعمد نظیر جرح و یا قتل غیرعمد ناشی از تصادفات رانندگی و یا بدهکاری مالی غیرکلاهبرداری و یا بدهی بابت مهریه و نفقه بودند که حق‌الناس بر عهده‌شان بود و تا این دِین پرداخت نمی‌شد مجبور بودند در زندان بمانند. لاجوردی پس از مطلع‌شدن از ماجرا در همان زمان با تعدادی از خیران اتاق بازرگانی موضوع را مطرح کرد و موفق شد مساعدت‌هایی را دریافت کند. چون این موضوع در زمان زنده‌یاد هاشمی رفسنجانی، ریاست‌جمهوری وقت صورت گرفت وی قول داد خیران اتاق بازرگانی هر میزان که کمک کنند از بودجه دولت به همان میزان برای این موضوع اختصاص داده می‌شود تا کار آزادی زندانیان جرائم غیرعمد انجام شود. این نگرش خداپسندانه و انسان‌دوستانه بارقه‌های امید را در دل زندانیان نیازمند آبرومند بدهکار در جرائم غیرعمد ایجاد و بازگشت به آغوش خانواده و اجتماع را بین این مددجویان پررنگ‌تر کرد. پایه‌های ستاد دیه زندان‌ها از همان زمان شکل گرفت و در سال 1376با ساختار جدید، به‌عنوان یک مؤسسه خیریه و مردم‌نهاد، با هدف کمک به آزاد‌سازی‌ زندانیانی که به‌دلیل عدم‌توانایی نسبت به پرداخت دین (حق‌الناس) در جرائم غیرعمد، شبه‌عمد و خطای محض منجر به جرح مانند ایراد صدمه بدنی، تصادفات رانندگی و حوادث کارگاهی، همچنین محکومیت‌های مالی نظیر مهریه معقول و نفقه و چک‌های بلامحل غیرکلاهبرداری در زندان‌ها محبوس هستند، فعالیت خود را در سراسر کشور تداوم بخشید. امسال بعد از گذشت 30سال از آن شب، به برکت مساعدت هموطنان عزیز به‌ویژه مشارکت چشمگیر آنها در گلریزان‌های مجازی‌ماه رمضان جمعیت زندانیان از 12576نفر در اسفند سال گذشته به 5973مدیون مالی و بدهکار دیه ناشی از تصادف رانندگی یا حوادث کارگاهی کاهش یافته است.


سنت و آیین‌های با برکت
مهندس اسدالله جولایی، مدیرعامل ستاد دیه کشور در گفت‌وگو با همشهری در مورد نقش گلریزان و کمک اشخاص حقیقی و حقوقی می‌گوید: « یک درصد از زندانیان جرائم غیرعمد زندانیان دیه‌ها هستند که بخش قابل توجهی از آن حوادث کارگاهی و رانندگی است که در کل کشور 66نفر هستند و 99درصد زندانیان، محکومیت‌های مالی دارند. لذا دستگیری از این افراد و کمک به آنها امری خداپسندانه است. همچنین برپایی آیین گلریزان و فرهنگسازی‌ طی این سال‌ها در این موارد هم نشان داده علاوه بر رهایی زندانیان جرائم غیرعمد، اثرگذاری بسیار خوبی در پیشگیری از وقوع جرائم دارد. البته مراسم‌ مذهبی مانند ‌ماه مبارک رمضان، محرم و صفر هم زمینه‌ساز خوبی برای افزایش کمک‌های نقدی مردم برای آزادسازی زندانیان بوده است. سال‌هاست بسیاری از خیران به‌ویژه بازاریان نذورات خود را به زندانیان جرائم غیرعمد اختصاص می‌دهند و حتی در برخی از استان‌ها هزینه برگزاری مراسم ترحیم درگذشتگان به آزادی زندانیان اختصاص داده می‌شود که سنت حسنه‌ای است.»
وی در مورد اینکه کدام استان‌ها در این زمینه پیشتاز هستند، اظهار می‌کند: «کمک‌ها در کلانشهرهایی مانند اصفهان که از بضاعت مالی خوبی برخوردار هستند، به‌ویژه از سوی اشخاص حقوقی بالاست و می‌توان گفت شهرهای پولدارتر در این زمینه پیشتازتر هستند. البته در شهری مانند تهران کمک خیران حقیقی بیش از افرادی است که در جایگاه حقوقی قرار دارند. اما به‌عنوان مثال شخصیت‌های حقوقی اصفهان اگر بخواهند کمک کنند کمتر از 3میلیارد تومان کمک نمی‌کنند.»

دو رقمی‌شدن تعداد زندانیان 
اصلاح برخی قوانین، یکی از اقداماتی بوده که ستاد دیه کشور طی این سال‌ها در کنار کمک به آزادی زندانیان انجام داده تا به توقف این چرخه کمک شود و ورودی افراد برای جرائم غیرعمد کاهش پیدا کند. مدیرعامل ستاد دیه کشور می‌گوید: « اصلاح قانون چک یکی از اقدامات مهم این سازمان طی این سال‌هاست که از ورودی زندانیان چک تا حد زیادی کاسته است. اصلاح قانون مهریه نیز از دیگر اقدامات ما بود که همچنان با تورم موجود نیاز به اصلاح دارد؛ چرا که به‌دلیل نوسانات قیمت بازار ارز و طلا تعداد زندانیان جوان افزایش یافته است. همچنین با قانون بیمه اجباری خسارت وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه ورودی به زندان‌ها تا حد قابل توجهی کاهش یافته درحالی‌که قبل از سال 84ورودی رانندگان به زندان‌ها روزانه 50تا 60نفر بود. این قانون سال 95با رشد دوبرابری تبصره‌ها دائمی شد. تمام این اصلاحیات در این جهت بود که افرادی که بدهی زیادی پیدا می‌کنند تحت هیچ شرایطی راهی زندان نشوند. بسیاری از قوانینی که مربوط به جرائم و حوادث غیرعمد هستند طی این سال‌ها تغییر ساختار دادند و همین موضوع موجب شده تا تعداد زندانیان جرائم غیرعمد ما در کشور دورقمی شود و ستاد دیه از سال 80در این موارد دوندگی کرد. برخی از افرادی که هم‌اکنون در زندان درگیر هستند، قبل از این قانون وارد زندان شدند و متأسفانه مشمول این قانون نمی‌شوند.» هم‌اکنون 66نفر در کل کشور مشمول بدهی‌های دیه ناشی از  جرایم شبه‌عمد هستند و مابقی آمار از 5973 نفرمربوط به مدیون مالی و بدهکار دیه ناشی از تصادف رانندگی یا حوادث کارگاهی است.

کمک‌های نقدی خیران
در سال 96با کمک خیران به مبلغ 10میلیارد و 299میلیون تومان و گذشت 37درصدی شکات از حق خود، 10هزار و 679نفر آزاد شدند. در سال 97با کمک‌های نقدی مردم و گذشت 48درصدی بدهی از سوی اولیای دم و طلبکاران، 7932نفر آزاد شدند که مجموع بدهی این افراد 15هزار و 977میلیارد ریال بود. در سال 98 با همت خیران و گذشت 44درصدی شکات و اولیای دم از حق خود 8599زندانی جرائم غیرعمد آزاد شدند که مجموع بدهی آنها معادل 1800میلیارد تومان بود. در سال 99نیز با جمع‌آوری کمک نقدی 73میلیارد تومانی به‌صورت مجازی 861مددجو آزاد شدند. نمایندگی ستاد دیه استان اصفهان با جمع‌آوری 14میلیارد تومان بیشترین میزان مشارکت مردمی را در آزادی‌های ویژه‌ماه رمضان به‌خود اختصاص داد و بعد از آن، بیشترین میزان کمک‌ به مردم کرمان و تبریز اختصاص دارد که هر کدام به‌ترتیب مبلغی معادل 9و 6میلیارد تومان جمع‌آوری کرده‌اند.


کاهش آمار
در گلریزان‌های مجازی ماه رمضان امسال جمعیت زندانیان از 12576 نفر در اسفند سال گذشته به 5973 مدیون مالی و بدهکار دیه ناشی از تصادف رانندگی یا حوادث کارگاهی کاهش یافته است