ساعت زمین؛ زمانی برای اندیشیدن

سیدحامد میرزاخلیل| پژوهشگر آلودگی نوری:

زمین، پیرتر و فرسوده‌تر می‌شود؛ درحالی‌که همچنان نگرانی‌ها درباره سلامت و حفظ و پاسداری از آن، ‌رو به افزایش است. هر سال پژوهش‌ها و همایش‌های بسیاری برای اصلاح مسیر نادرست زندگی انسان انجام می‌شود تا جمعیت بیشتری متوجه حال و روز این کره خاکی شوند.

چنان که گزارش‌های محیط‌زیستی نشان می‌دهد بخش اعظم مشکلات زیست‌محیطی زمین، ناشی از فعالیت‌های کارخانه‌هایی‌است که با آزاد‌سازی گازهای گلخانه‌ای موجب گرمایش زمین شده‌اند؛ دقیقا صنایعی که صاحبان قدرت برای سود بیشتر، چرخ آن را توقف‌ناپذیر می‌خوانند و کمتر توجهی به هشدار کارشناسان و دلسوزان حوزه محیط‌زیست دارند.

روز «ساعت زمین» ابتکاری بود که از سیدنی استرالیا به پا خاست تا با ترفندی جذاب، بتواند نگاه‌های بیشتری را متوجه بحث گرمایش زمین کند. رویداد ساعت زمین را صندوق جهانی حیات‌وحش (World wildlife Fund ) برای جلب توجه افکار عمومی به گرمایش زمین پایه‌ریزی کرد. این رویداد همیشه در نزدیکی اعتدال بهاری (حوالی یکم فروردین) در نیمکره‌شمالی و اعتدال پاییزی (حوالی یکم مهر) در نیمکره‌جنوبی  برگزار می‌شود. اختصاص این زمان اجازه می‌دهد که ساعت خاموشی هر دو نیمکره در نزدیکی هم رخ دهد. در آخرین شنبه ‌ماه مارس هر سال، دوستداران این کره خاکی با خاموش‌کردن چراغ‌ها و وسایل برقی خود برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، در طرح ساعت زمین مشارکت می‌کنند.

امسال در یازدهمین سالگرد برگزاری این برنامه نیز شاهد پیوستن بیش از 7هزار شهر از سراسر دنیا هستیم که هر کدام به نوبه خود جشن و آیین خاصی را برای این روز تدارک می‌بینند؛ چراکه جشن‌ها از روزگار کهن یادآور چیز‌هایی بوده‌اند که انسان نگران ازیادبردن آنها بوده و البته همیشه این یادآوری‌ها همراه با آیین‌های مذهبی و سرود و موسیقی بوده است.
در این برنامه، روشنایی، نکته کلیدی‌است و همین امر موجب انتخاب آن به عنوان نماد ساعت زمین شد.

در ساعت زمین، مدیران شهری با پیوستن به سازمان‌های غیردولتی و سمن‌ها (سازمان‌های مردم‌نهاد) و فعالان زیست‌محیطی، نورپردازی نمادهای شهرشان را خاموش می‌کنند. فعالان این عرصه نیز برنامه‌های ویژه‌ای را در تاریکی یکساعته بر پا می‌کنند؛ برنامه‌هایی چون برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای گروه‌های مختلف اجتماعی، درخت‌کاری، خبررسانی گسترده درخصوص انرژی‌های پاک، وضعیت حیات‌وحش، برگزاری مسابقات زیست‌محیطی، دوچرخه‌سواری و جلب توجه دولت‌ها و مقامات سیاسی محلی به محیط‌زیست. اما در تعطیلات نوروزی و دید و بازدیدهای عیدانه هم می‌توان به گپ و گفت‌وگو در این‌باره پرداخت و سعی در استفاده کمتر از نیروی الکتریسیته داشت.

جشن‌هایی مانند ساعت زمین باید یادآور مسائل مهمی برای ما باشد. صرف خاموش‌کردن چراغ‌ها ـ آن هم برای یک ساعت ـ گلی به سر وضعیت محیط‌زیستمان نمی‌زند. البته مسببان کمپین ساعت زمین نیز به همین‌خاطر علامت بعلاوه‌ای کنار لوگوی آن طراحی کرده‌اند که به‌معنای اضافه‌کردن تصمیمات و فعالیت‌های دیگر در کنار یک‌ ساعت خاموشی برای نجات زمین است؛ یعنی فعالیت‌هایی که لازمه‌ داشتن برنامه‌ای برای یک ‌سال و نه یک ‌ساعت باشد. در این بین متأسفانه به ‌نظر می‌رسد که اطلاع‌رسانی درباره ساعت زمین در ایران، آنگونه که باید، انجام نگرفته است و به علت تبلیغات اندک، کمتر عابر و ناظری متوجه علت خاموشی نمادهای شهرش می‌شود.

با این حال جای بسی خوشحالی دارد که مدیران‌مان دغدغه مسائل زیست‌محیطی را دارند و امیدواریم که در سال‌های آینده شاهد خاموشی تمام‌قد نمادهای شهری در سراسر ایران (البته با تبلیغات و اثربخشی گسترده‌تر) باشیم.