کمبود کالا؛ منشأ اصلی گران‌فروشی لوازم خانگی

کمبود و افزایش بی‌رویه قیمت لوازم خانگی موجب تشدید نظارت بر بازار این اقلام با درج نرخ مصوب در سامانه 124سازمان حمایت شده است. از سوی دیگر فروشندگان لوازم خانگی از اجرای الزام درج کد شناسه کالا برای مقابله با محصولات قاچاق از ابتدای تیر‌ماه جاری خبر می‌دهند. با حمیدرضا غزنوی، سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی گفت‌وگو کرده‌ایم.

درج قیمت مصوب لوازم خانگی در سامانه 124 چه تأثیری بر مقابله با گرانفروشی این اقلام داشته است؟
میزان افزایش قیمت مصوب لوازم خانگی از ابتدای امسال برای تلویزیون 20درصد و برای سایر لوازم خانگی 25درصد بوده است. گرچه این نرخ‌های مصوب در سامانه 124سازمان حمایت درج شده اما متأسفانه کمبود کالا در بازار لوازم خانگی موجب شده تا این درج قیمت تأثیری در مقابله با عرضه چندنرخی و گرانفروشی لوازم خانگی در بازار خرده‌فروشی نداشته باشد؛ در واقع عرضه‌کنندگان لوازم خانگی به‌دلیل کمبود کالا از فروش این محصولات با نرخ مصوب اعلام شده خودداری می‌کنند. واقعیت آن است که اکنون در کشورمان ظرفیت تولید لوازم خانگی وجود دارد اما متأسفانه هنوز از این ظرفیت تولید استفاده نمی‌شود. استفاده از این ظرفیت نیازمند تامین ارز و مواداولیه است و درصورتی که با رفع این مشکلات، تولید افزایش یابد می‌توان به کنترل بازار و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها امیدوار بود. با ممنوعیت واردات، تیراژ تولید لوازم خانگی افزایش یافته است، به‌نحوی که تیراژ تولیدیخچال و فریزر در داخل کشور 20درصد، ماشین لباسشویی 40درصد و تلویزیون 20درصد رشد داشته است اما چون قبلا 60درصد بازار در اختیار شرکت‌های لوازم خانگی خارجی بوده که پس از تحریم‌ها از کشورمان خارج شده‌اند، با وجود افزایش تیراژ لوازم خانگی تولید داخل، این رشد تولید قادر به تامین نیاز بازار نبوده و به همین دلیل با کمبود کالا، بازار لوازم خانگی دچار التهاب شده است. اگر این 60درصد نیاز بازار با کمک به تولید‌کنندگان تامین شود می‌توان انتظار ایجاد تعادل در بازار لوازم خانگی را داشت.

با ممنوعیت واردات اکنون چه میزان از نیاز بازار لوازم خانگی از تولید داخل تامین می‌شود؟
متأسفانه اکنون ارز آزاد حاصل از صادرات برای واردات مواد اولیه و قطعات به تولید‌کنندگان داخلی نمی‌رسد و در مقابل قاچاقچی به راحتی با این ارز کالای قاچاق را وارد می‌کند؛ یعنی عملا به جای اینکه برای تولید یک یخچال سایدبای ساید 300دلار ارز مورد نیاز تولید‌کنندگان داخلی را تامین کنیم، قاچاقچیان به راحتی برای واردات قاچاق این کالا 2تا 3هزار دلار ارز از کشور خارج می‌کنند و به نوعی سوءمدیریت در تولید و عرضه لوازم خانگی را شاهد هستیم. این در حالی است که تولید‌کنندگان در لوازم خانگی مختلف تا بیش از 2برابر نیاز بازار داخلی، ظرفیت تولید دارند. به‌طور نمونه امکان تولید 4میلیون دستگاه ماشین لباسشویی، حداقل 3میلیون یخچال و ساید و 2میلیون اجاق گاز در کشور وجود دارد اما نیاز بازار به این اقلام به‌مراتب کمتر است. ولی اکنون برنامه‌ریزی برای تولید یخچال و ساید تا پایان امسال حداکثر حدود یک میلیون و 500هزار، تلویزیون یک میلیون و 200هزار، ماشین لباسشویی یک میلیون و 500هزار و اجاق گاز یک میلیون و 500هزار دستگاه است. این ظرفیت‌ها و هدفگذاری‌ها در حالی است که با وجود برخی دل‌‌سوزی‌ها هنوز هم به‌دلیل عمل‌نشدن به وعده‌و‌وعید‌های تامین سالانه 2میلیارد دلار ارز مورد نیاز تولید‌کنندگان داخلی برای واردات مواداولیه و قطعات، بخش عمده توانمندی تولید‌کنندگان داخلی بلا استفاده مانده است.

چرا هنوز هم سهم لوازم خانگی خارجی از بازار قابل توجه است؟
متأسفانه هنوز هم سهم لوازم خانگی قاچاق از بازار کشورمان بسیار زیاد است و می‌توان گفت که اکنون هیچ کمبودی از کالاهای برند خارجی در بازار لوازم خانگی وجود ندارد، گرچه آمار رسمی و دقیقی از سهم بازار محصولات خارجی در بازار موجود نیست. به هم‌ریختن نظام عرضه و تقاضا در بازار لوازم خانگی و کمبود محصولات تولید داخل و واردات رسمی موجب شده تا تب گرانفروشی و عرضه چندنرخی این محصولات در بازار مصرف بالا گیرد. اگر میزان تولید و عرضه لوازم خانگی متعادل بود همه به‌دنبال آن بودند تا این محصولات را با قیمت کمتر عرضه و مشتری جذب کنند اما اکنون به‌دلیل کمبود کالا، لوازم خانگی قاچاق یا تولید داخل با هر قیمتی به مشتری عرضه می‌شود. وقتی عرضه لوازم خانگی کم شود، زمینه تخلف در بازار لوازم خانگی نیز فراهم می‌شود. اغلب خریداران لوازم خانگی خارجی اقشار متوسط جامعه بودند و اکنون نیز برای تامین نیاز بازار باید محصولاتی متناسب با نیاز این اقشار تامین و عرضه شود. براین اساس برای تامین نیاز این اقشار به محصولات مذکور باید انتخاب شرکت‌های تولید‌کننده داخلی برای تولید و عرضه محصولاتی متناسب با نیاز این اقشار نیز به شکل هوشمندانه صورت گیرد.

تأثیر اجرای کد شناسه لوازم خانگی از ابتدای تیر‌ماه بر بازار چگونه خواهد بود؟
اجرای این طرح تأثیری در بازار لوازم خانگی نخواهد داشت؛ چرا که محصولات خارجی موجود در بازار از طریق قاچاق وارد شده و قادر به دریافت کد شناسه نیست و تولید‌کنندگان داخلی نیز از 15دی‌ماه سال گذشته نصب کد شناسه و رهگیری روی تولیداتشان را آغاز کرده‌اند. با توجه به اینکه اکنون واردات لوازم خانگی ممنوع است، امکان درج این کد روی محصولات خارجی وجود ندارد. این کد شناسه زیرساختی مناسب برای مقابله با لوازم خانگی قاچاق است اما کارآمدی آن بستگی به این موضوع دارد که چگونه و چقدر از این زیرساخت استفاده شود. با درج این کد، کالای قاچاق مشخص می‌شود اما اینکه تا چه حد با این کالا در سطح عرضه برخورد می‌شود یا خیر، موضوع دیگری است. تنها راه مقابله با کالای قاچاق و فروکش‌کردن التهاب بازار لوازم خانگی حمایت از تولید داخل این محصولات در زمینه تامین ارز و مواداولیه مانند ورق فولادی است؛ چرا که عمق ساخت داخل این محصولات طی 2 سال اخیر افزایش یافته است.