کره‌جنوبی چگونه از ایران جلو زد
نتایج یک پژوهش از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که راز سبقت اقتصادی کره‌جنوبی از ایران در تشکیل یک نهادی است که وظیفه هماهنگی‌های اقتصادی را برعهده دارد و کاملا مستقل است. این نهاد که با نام هیأت برنامه‌ریزی اقتصادی شناخته می‌شود توانسته است در 6دهه گذشته کره‌جنوبی را به یازدهمین اقتصاد بزرگ دنیا تبدیل کند.
به گزارش همشهری، اقتصادکره‌جنوبی از اوایل سال 1۹۶0 تا اواخر سال 1۹۹0، سریع‌ترین رشد را در بین اقتصاد کشورهای دنیا داشته و تا سال 2000 نیز از سریع‌ترین اقتصادهای دنیا از منظر رشد اقتصادی بوده که تاکنون این روند حفظ شده است. این درحالی است که تا قبل از سال 1960 این کشور از نظر اقتصادی عقب‌تر از ایران بود اما اکنون کره‌جنوبی دارای یک اقتصاد قدرتمند با درآمد بالا و پایدار با یک بازار توسعه یافته است. امروزه اقتصاد موفق کره‌جنوبی الگویی برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه است. میزان تولید ناخالص داخلی کره‌جنوبی هم‌اکنون 1531میلیارد دلار است و این کشور از سوی بانک جهانی جزو اقتصادهای دارای درآمد بالا و از دیدگاه صندوق بین‌المللی پول به‌عنوان یکی از اقتصادهای پیشرفته طبقه‌بندی شده است.
راز موفقیت کره‌جنوبی چه بوده است؟
براساس بررسی‌های انجام شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، یکی از مهم‌ترین دلایل توفیق کشور کره‌جنوبی در رسیدن به اهداف توسعه‌ای، وجود نهادی به نام هیأت برنامه‌ریزی اقتصادی است که در سال 1961 تاسیس شده است. این نهاد فراقوه‌ای توانسته است از طریق ایجاد هماهنگی و برنامه‌ریزی‌های خردمندانه، کره‌جنوبی را از یک کشور توسعه‌نیافته به کشوری پیشتاز در اقتصاد جهان تبدیل کند. عملکرد این هیأت امور مختلفی نظیر برنامه‌ریزی، تهیه بودجه، تهیه منابع، هماهنگی، همکاری خارجی، تحقیق و آمار را در بر می‌گیرد. این هیأت، یک سازمان منحصر به فرد برای برنامه‌ریزی اقتصادی است. به‌طور مشخص نخستین وظیفه این سازمان، تهیه و تنظیم یک برنامه جامع برای افزایش کارایی اقتصاد ملی کره‌جنوبی است.
چرا کره‌جنوبی موفق عمل کرد؟
نظام تدبیر کره‌جنوبی کانون اصلی بحران، یعنی مسئله ناهماهنگی در سیاستگذاری را به خوبی شناسایی کرد و ضمن به رسمیت شناختن ابزارهای اولیه، همه حمایت‌های مالی و اجرایی خود را معطوف به حمایت از راهبردهای هماهنگ‌کننده کرد، چراکه مسئله ناهماهنگی، پاشنه آشیل همه شکست‌ها در برنامه‌های توسعه بوده و هماهنگی، بنیادی‌ترین فلسفه وجودی برنامه‌ریزی است. از نظر نخبگان و برنامه‌ریزان کره، وجود یک نهاد قدرتمند، متعهد و با دانش برای متحد و هماهنگ کردن دستگاه‌های اقتصادی برای توسعه اقتصادی از ضرورت بالایی برخوردار است. در واقع، EPB در عملکرد و برنامه‌ریزی خود بسیار موفق بود و توانست با پشتیبانی نهاد ریاست‌جمهوری و از طریق مشارکت تصمیم‌گیرندگان فعال اقتصادی، زمینه مناسبی برای آماده‌سازی و اجرای طرح‌های توسعه‌ای به‌وجود آورد. هماهنگی سیاست‌های اقتصادی و اقدامات اجرایی در بخش‌های مختلف صنعتی منجر به عبور گام‌به‌گام این کشور به سمت یک کشور توسعه‌یافته از طریق 6برنامه توسعه اقتصادی پنج‌ساله شد که هیأت برنامه‌ریزی اقتصادی در طراحی و تحقق آنها نقش پررنگی ایفا کرد. هیأت برنامه‌ریزی اقتصادی به‌دلیل حمایت و اعتماد رؤسای جمهور در دوره‌های مختلف و همچنین با ایجاد سازوکار قانونی برای اجرای اهداف خود، توانست وظیفه هماهنگ‌سازی سیاست‌های اقتصادی کره‌جنوبی را به خوبی انجام دهد و با استقلال از گروه‌های ذی‌نفع رانت‌جو و منافع شخصی مقامات عالی‌رتبه، در پیشرفت اقتصادی کره‌جنوبی به موفقیت چشمگیری دست یافت. این نهاد دارای ابزارهای سیاستی و اجرایی قوی است که از آن جمله می‌توان به اختیار و قدرت لازم در مورد برنامه‌ریزی و تخصیص بودجه اشاره کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد یک سلسه سیاست‌ها ازجمله دلایل موفقیت این نهاد برای پیشبرد اقتصاد کره‌جنوبی به سمت توسعه بوده است، این سیاست‌ها عبارتند از: استقلال هیأت برنامه‌ریزی اقتصادی، بهره‌مندی از حمایت رئیس‌جمهور، وجود اختیارات بودجه‌ای و جایگاه بالاتر نسبت به سایر وزارتخانه‌ها، وجود تخصص و ثبات، ارائه مشوق‌های جذب سرمایه، تعیین مجازات برای عملکردهای نامناسب، اتخاذ سیاست‌های صحیح، شفافیت و مبارزه با فساد.
چرا در ایران تجربه تشکیل نهادهای مشابه موفق نبوده است؟
در ایران نیز با وجود اینکه سابقه تشکیل چنین نهاد‌هایی وجود داشته است اما در عمل این نهادها نتوانسته‌اند چندان موفق عمل کنند. به نحوی که از سال 1397شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا تاسیس شد تا با همفکری میان قوای سه گانه و سایر نهادهای تصمیم‌گیر مشکلات اقتصادی کشور را حل کند. هدف از تشکیل شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، تصمیم‌سازی درباره اصلی‌ترین مسائل اقتصادی کشور، رسیدگی به بحران‌های اقتصادی با هدف مقابله با تأثیر تحریم‌های آمریکا و ایجاد حمایت‌های ویژه برای دولت جمهوری اسلامی ایران در امور اقتصادی عنوان شده‌است. با این حال به‌نظر می‌رسد ساختار و ساز و کار این شورا و حتی سازمان برنامه و بودجه با وجود اثرات مفیدی که دارند با هیأت برنامه‌ریزی اقتصادی کره‌جنوبی و یا حتی نهادهای ناظر مالی که در آلمان و انگلستان وجود دارند و منجر به رشد اقتصادی این کشور‌ها شده‌اند تفاوت دارد و برای اثربخشی این نهادها باید یک نهاد واحد و مستقل با ساز و کار مستقل برای هماهنگی بیشتر تاسیس شود.
