دستمزد علیه تورم

محمد‌تقی حاجی‌موسی/ روزنامه‌نگار

به رسم سال‌های گذشته، امسال هم میزان افزایش حداقل دستمزد کارگران یکی از موضوعات چالش‌برانگیز اقتصادی شد؛ موضوعی که زندگی میلیون‌ها نفر را در کشور تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و اندکی تغییر در آن می‌تواند پیامدهای سنگینی داشته باشد. در چند سال گذشته و از وقتی دولت یازدهم سر کار آمد، تلاش تیم اقتصادی این بود که بتواند فاصله میان قدرت خرید کارگران و تورمی راکه قبل از آن ایجاد شده بود برطرف کند؛ تورمی را که در سال‌های 90و 91به اوج رسید که در نتیجه آن قدرت خرید مردم به‌ویژه کارگران تا یک‌سوم و بیشتر کاهش پیدا کرد. در این سال‌ها همواره میزان افزایش دستمزد چندین درصد بیش از نرخ تورم بوده بلکه این فاصله پر شود و کارگران بتوانند زندگی بهتری داشته باشند؛ اتفاقی که گاهی در دولت‌های قبل به‌درستی مدیریت نشده و نتیجه‌اش اکنون قابل مشاهده است. حالا کارگران امیدوارند نتیجه جلسات دقیقه نودی دولت درباره دستمزدها به جایی برسد که هم آنها راضی باشند و هم کارفرماها؛ هرچند این تصمیم‌گیری‌های دیرهنگام گاهی باعث بروز مشکلاتی می‌شود و برخی کارفرمایان مجبور خواهند شد در ایام تعطیلات سراغ به‌روز کردن قراردادها بروند.

سال‌های سخت: در سال‌های ابتدای انقلاب هیچ افزایش دستمزدی برای کارگران وجود نداشت. این در شرایطی بود که تورم همواره دورقمی بود و تنها راه برای مقابله با این سکون، نظام کوپنی بود.

جبران مافات: وقتی جنگ تمام شد، در اوایل دهه 70 برای نخستین‌بار افزایش دستمزدها از نرخ تورم جلو زد. منتهی بعد از چند سال و به‌خصوص در سال 74بار دیگر تورم، خودش را نشان داد و آنقدر زیاد شد که هیچ افزایش دستمزدی به گرد پایش نرسید.

وقتی اوضاع بهتر شد: از سال 76تا 84تقریبا در همه سال‌ها افزایش دستمزد بیش از نرخ تورم بود. در بعضی از این سال‌ها این عدد حتی دوبرابر میزان تورم بود و همزمان نرخ تورم، سال به سال کاهش پیدا می‌کرد.

طوفانی که به پا شد: از سال 84تا 92، تورم روزبه‌روز بیشتر شد و این وسط دستمزد کارگران متناسب با آن زیاد نشد. بدترین شرایط در سال‌های 90و 91بود که قدرت خرید کارگران کاهش شدیدی پیدا کرد و تورم 2.5برابر افزایش دستمزدها شد.

آرامش بعد از طوفان: از سال 92، تورم کاهش و در عوض دستمزدها با نرخ بالاتری افزایش پیدا کرد. برای مثال در سال 95، افزایش دستمزدها، 50درصد بیش از نرخ تورم بود.

یک کارگر چه حقوقی دارد؟

غیر از حقوق پایه‌ای که هر کارگر می‌گیرد، بعضی موارد دیگر هم هست که کارفرما باید به او بدهد؛ مواردی که کم هم نیستند.

بن خرید: همه کارگران بدون استثنا از امتیاز بن برخوردار می‌شوند که سال 96مبلغ بن 110هزار تومان درنظر گرفته شده بود.

حق مسکن: فوق‌العاده حق مسکن به همه کارگران فارغ از داشتن مسکن شخصی، قابل پرداخت است که مبلغ آن در سال 96، چهل‌هزار تومان درنظر گرفته شده بود.

سنوات: به تمام کارگران چه قرارداد موقت و چه دائمی به ازای هر سال کار یک‌ماه حقوق مبنا به‌عنوان حق سنوات پرداخت می‌شود. کسانی که کمتر از یک‌سال مشغول به‌کار بوده‌اند، متناسب با مدت اشتغال مستحق دریافت حق سنوات هستند. برای مثال کسی که سه‌ماه کار کرده سه دوازدهم آخرین حقوق مبنا حق سنوات دریافت می‌کند.

عیدی: پرداخت عیدی هم برای تمام کارکنان الزامی است و به نسبت مدت اشتغال باید پرداخت شود.

حق اولاد: مبلغی است که درصورت داشتن فرزند به کارگر پرداخت می‌شود و معادل سه روز حقوق بابت هر فرزند به‌طور ماهانه است.

کمک‌هزینه ازدواج: مبلغ یک‌ماه متوسط مزد یا حقوق بیمه‌شده است و به کارگرانی تعلق می‌گیرد که برای اولین‌بار ازدواج می‌کنند و دارای 720روز سابقه ظرف مدت 5سال قبل از تاریخ ازدواج نزد سازمان تامین‌اجتماعی هستند.

غرامت دستمزد ایام بارداری و بیماری: غرامت دستمزد جایگزین حقوق کارگر و بیمه‌شده در شرایط خاص مثل بیماری و زایمان است که سازمان تامین‌اجتماعی آن را می‌پردازد.

فوق‌العاده اضافه‌کاری: درصورتی‌که کارگر و کارفرما در مورد اضافه‌کاری با هم توافق کنند، کارگر به ازای هر ساعت اضافه‌کاری 40درصد مزد بیشتر دریافت می‌کند.

فوق‌العاده شب‌کاری: چنانچه بخشی از کار کارگر به شب بیفتد، به ازای هر ساعت 35درصد فوق‌العاده شب‌کاری به او تعلق می‌گیرد.

فوق‌العاده جمعه‌کاری: زمانی که کارگر روز جمعه به‌کار اشتغال داشته باشد، به ازای آن مشمول اضافه دریافتی معادل 40درصد خواهد بود.

فوق‌العاده نوبت‌کاری: کارگر به نسبت آنکه زمان‌های اشتغالش در صبح، عصر یا شب باشد از فوق‌العاده نوبت‌کاری به میزان 10، 15یا 22‌درصد برخوردار می‌شود.

حق ماموریت: مبلغی است که درصورتی‌که کارگر از محل کارگاه اصلی 50کیلومتر دور شود یا شب را در مقصد به سر برد، به او پرداخت می‌شود. این مبلغ معادل یک روز حقوق کارگر است. حق ماموریت مشمول کسر بیمه نیست.

( توجه: تمامی فوق‌العاده‌های مذکور مشمول پرداخت حق بیمه هستند.)