صعود قیمت سکه؛ روی موج کمبود عرضه

شیب صعودی قیمت سکه از 10روز پیش تند‌تر شده؛ حالا مشاهدات میدانی نشان می‌دهد احتمالا بخشی از دلایل رشد قیمت سکه در بازار ناشی از کاهش عرضه در بازار است. خبرنگاران همشهری که به بازار بزرگ تهران مراجعه کرده‌اند، می‌گویند؛ دربازار طلا، سکه کمی برای فروش موجود است. طلافروشان بازار تهران مدعی‌اند بانک مرکزی ضرب سکه بهار آزادی را به‌شدت کاهش داده؛ این ادعایی است که البته مقامات بانک مرکزی در گفت‌وگو با همشهری آن را رد می‌کنند.
به گزارش همشهری، روند صعودی قیمت طلا از ابتدای امسال شروع شده و از 10روز پیش شیب صعودی تندتری به‌خود گرفته؛ آمارها نشان می‌دهد، در این 10روز قیمت هر سکه بهار آزادی 13.5درصد یعنی معادل 900هزار تومان افزایش یافته و به محدوده 7میلیون و 500هزار تومان رسیده است. این اطلاعات نشان می‌دهد که قیمت هر سکه بهار آزادی در آخرین روز سال قبل 6میلیون و 28هزار تومان دادوستد می‌شد؛ از آن زمان تاکنون قیمت هر سکه بهار آزادی با 1.5میلیون تومان افزایش، معادل 25درصد رشد کرده است. در چنین شرایطی بانک مرکزی ظرف روزهای گذشته، انگشت اتهام را به سمت معاملات گواهی سپرده سکه بورس کالا نشانه رفته، تا جایی که گفته می‌شود مسئولان بانک مرکزی در آخرین نشست شورای بورس به صراحت عامل رشد قیمت سکه را سینگال‌های ارسالی از بازار کاغذی به بازار نقدی معرفی کرده؛ اتهامی که فعلا بازار گواهی سپرده سکه را به تعطیلی کشانده؛ اما آیا این استدلال صحت دارد؟

عوامل اثر‌گذار بر قیمت
قیمت طلا و به‌دنبال آن سکه؛ تابعی از رشد قیمت دلار، رشد قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی و همینطور میزان عرضه سکه ضرب شده در بازار است که مسئول ضرب سکه بهار آزادی بانک مرکزی است. به بیان دیگر؛ قیمت طلا زمانی رشد می‌کند که یا قیمت دلار و طلا در بازار جهانی طلا رشد کند یا میزان عرضه سکه در بازار کاهش یابد. در چنین شرایطی آمار‌ها نشان می‌دهد این روزها هر 3مولفه تأثیرگذار بر قیمت طلا و سکه به عامل محرکی برای رشد قیمت سکه تبدیل شده‌اند؛ زیرا از یک طرف قیمت دلار در حال افزایش است و از محدوده 16هزار تومان تا 17هزارو 500تومان پیش روی کرده و از سوی دیگر قیمت هر اونس طلا در بازارهای جهانی با افزایش مواجه شده است. بانک مرکزی در سال‌های قبل و در شرایط مشابه تلاش می‌کرد از طریق ضرب سکه جدید و افزایش عرضه در بازار، مانع از رشد قیمت سکه دربازار شود؛ اما فعالان بازار طلا به همشهری گفته‌اند: بانک مرکزی این بار رویه متفاوتی را در پیش گرفته و روند ضرب سکه را متوقف کرده و این خود به عامل محرک تازه‌ای برای رشد قیمت طلا تبدیل شده است. ادعایی که البته مورد تأیید بانک مرکزی نیست.
 ظرف روز‌های گذشته آدرس‌های غلطی درباره علل رشد سکه به بازار مخابره شده و عامل اصلی رشد سکه معاملات گواهی سپرده سکه در بورس کالا معرفی شده است. این همان رویه‌ای است که در سال 97دنبال شد و عامل رشد قیمت سکه در آن سال، معاملات اوراق آتی سکه در بورس کالا معرفی و در نهایت این بازار تعطیل شد؛ اما تجربه تعطیلی بازار آتی سکه نشان می‌دهد که بعد از تعطیلی این بازار قیمت سکه از محدوده 3میلیون تا 7.5میلیون تومان رشد کرده و ثابت شده که عامل رشد قیمت سکه، بازار معاملات اوراق آتی سکه نبوده است.

توقف ضرب سکه در بانک مرکزی
مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری در بازار تهران نشان می‌دهد که بازار سکه به‌شدت با کمبود عرضه مواجه است و خریداران به سختی می‌توانند سکه‌ای برای خرید پیدا کنند و همین موضوع به عامل پرقدرتی برای رشد قیمت سکه تبدیل شده است. صرافی‌ها و فروشندگان سکه در بازار اعلام می‌کنند؛ بانک مرکزی سکه‌ای عرضه نمی‌کند تا به مشتریان تحویل داده شود.
شواهد بیشتر در مورد کاهش عرضه سکه در بازار مربوط به عملکرد بانک کارگشایی است که سال‌ها عرضه سکه از طریق این بانک در بازار انجام می‌شد، اما از سال 1397تاکنون به‌دلیل بحران ارزی که به رشد قیمت طلا و سکه منجر شد، عرضه سکه از طریق بانک کارگشایی متوقف شد.کارشناسان بر این باورند که توقف عرضه سکه در بانک کارگشایی خود ملاک محکمی است که نشان می‌دهد روند عرضه سکه در بازار دچار اختلال شده است.
بانک مرکزی که وظیفه قانونی تولید مسکوک گرانبها و تدوین مقررات و تنظیم بازار طلا را بر ‌عهده دارد، بعد از انقلاب تاکنون عمدتا به ‌دلیل کنترل نقدینگی و نرخ ارز 3 طرح پیش فروش سکه داشته است؛ طرح اول در طول سال‌های 61و 62، طرح دوم در خلال سال‌های 90و 91و طرح سوم در محدوده سال‌های 96و 97اجرا شد و در کل 25میلیون سکه پیش فروش شد؛ اما به‌نظر می‌رسد این بار بانک مرکزی با وجود شایعاتی که درباره مبادلات تجاری ایران و ونزوئلا درباره مبادله شمش طلا منتشر شده، فعلا قصد ندارد ذخایر طلای ایران را برای پایین آوردن تب بازار سکه به حراج بگذارد.
بهزاد خسروی آدینه وند از کارشناسان اقتصادی درباره دلایل رشد قیمت سکه در بازار می‌گوید: نکته اینجاست که ضرب سکه انحصاری است و فقط بانک مرکزی می‌تواند سکه ضرب کند، اما متأسفانه بانک مرکزی انگیزه‌ای برای ایجاد ضرب سکه جدید ندارد و این موضوع عنوان عامل اصلی افزایش قیمت سکه است.به گفته او، بانک مرکزی باید در این شرایط اقدام به ضرب سکه کند تا با کاهش تقاضا قیمت‌ها متعادل شود.

راه‌حل؛ انجام معاملات کاغذی است
در شرایطی که به باورکارشناسان، قیمت‌ها در حال رشد است و در عین حال برخی مدعی‌اند که بانک مرکزی حاضر به ضرب سکه‌های جدید نیست، بهترین راه برای جلوگیری از رشد قیمت سکه، توسعه بازار معاملات کاغذی از طریق انجام معاملات آتی و همینطور اوراق گواهی سپرده سکه است.
چنانکه به تازگی محمد رضا‌پور ابراهیمی، عضو پرنفوذ کمیسیون اقتصادی مجلس که پیش‌تر سابقه مدیریت در بازار سرمایه را نیز داشته، با ارسال نامه‌ای به رئیس‌جمهوری از او خواسته تا بازار معاملات آتی سکه را دوباره فعال کند. بازار آتی سکه از شهریور 1397به بهانه تأثیر‌گذاری بر رشد قیمت بازار نقدی تعطیل شده است.
تحلیلگران بر این باورند که انجام معاملات آتی وگواهی سپرده سکه می‌تواند تقاضای سفته‌بازانه را در بازار سکه، جذب خود کند و مانع از رشد قیمت در بازار نقدی سکه شود.به‌نظرمی رسد چنانکه راهکار معاملات کاغذی سکه از طریق بازار اوراق آتی و بازارگواهی سپرده به سرعت به‌کار گرفته نشود، حجم زیادی از نقدینگی ظرف روزهای آینده به سمت بازار طلا و در نهایت به سوی بازار ارز سرازیر خواهد شد و به رشد قیمت‌ها در این بازار‌ها منجر خواهد شد به‌ویژه آنکه این روزها شاخص بورس هم روند نزولی به‌خود گرفته و ممکن است بخشی از نقدینگی موجود در بازار سهام با اهداف سفته بازانه راهی بازار طلا شود.
مریم رحمتی، از کارشناسان بازار سرمایه در این‌باره می‌گوید: توقف معاملات گواهی سپرده سکه دربورس کالا اقدامی نادرست و در جهت توسعه بازارهای غیرشفاف است. به گفته او، این کار به هدایت نقدینگی به سمت بازار نقدی سکه منجر می‌شود. کامران ندری، عضو هیأت علمی پژوهشکده پولی و بانکی هم در این‌باره گفت: نگاه کوتاه‌مدت برای ایجاد محدودیت بر سر راه بازده بازارهای مختلف می‌تواند تا حدی قیمت‌ها را کنترل کند، اما در بلندمدت تنها به وخیم‌تر شدن اوضاع می‌انجامد. او با اشاره به قانون ظروف مرتبطه که علاوه بر فیزیک در اقتصاد هم کاربرد دارد، گفت: این قانون می‌گوید که شما نمی‌توانید بازده سپرده‌های بانکی را در حد ۱۵ درصد نگه دارید، ولی بازار سرمایه بازده مثلاً ۲۰۰ درصدی داشته باشد. به‌عبارت ساده‌تر، اگر چنین کاری بکنید، دیر یا زود، نقدینگی به بازار جدید کوچ می‌کند. در مورد گواهی‌های سپرده طلا هم همینطور است و با ایجاد محدودیت در این بازار، در بلندمدت بازارهای دیگر دستخوش در هم ریختگی خواهند شد.