اگر واکسن نیاید

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبرنگار

درحالی‌که میلیاردها نفر در کشورهای مختلف به‌علت ادامه تعطیلی‌ها کار خود را از دست داده‌اند و معیشت‌شان در معرض خطر واقع شده، دانشمندان دست به‌دست هم داده‌اند تا به موفقیتی دست یابند که نتیجه آن پایان همه‌گیری ویروس کرونا باشد‎؛ یک واکسن.
سی‌ان‌ان در گزارش خود نوشته است: اما یک احتمال دیگر هم وجود دارد که بدترین حالت ممکن است؛ هیچ واکسنی تولید نشود. در این شرایط مردم به‌طور مرتب در موقعیتی بین امید و ناامیدی زندگی را ادامه می‌دهند، زیرا راه‌حل‌های مختلفی که ارائه می‌شوند پیش از آنکه به نتیجه برسند با شکست مواجه می‌شوند.
بنابراین ممکن است مردم به جای نابود کردن کووید-19 یاد‌بگیرند که با آن زندگی کنند. اگر به توصیه‌های متخصصان عمل شود، شهرها به آرامی به شرایط عادی بازمی‌گردند و برخی از محدودیت‌ها حذف می‌شوند. آزمایش و ردیابی فیزیکی در کوتاه‌مدت به بخشی از زندگی ما تبدیل خواهد شد و در بسیاری از کشورها یک دستورالعمل ناگهانی برای خودقرنطینگی در هر زمان ممکن است اجرا شود. ممکن است درمان‌ها توسعه‌یابد، اما شیوع این بیماری هنوز هم می‌تواند هر سال اتفاق بیفتد و آمار جهانی مرگ‌ومیر مسیر صعودی را طی کند.
سیاستمداران به ندرت درباره این موقعیت صحبت‌می‌کنند. آنها عموما به شکلی خوش‌بینانه در مورد آزمایش‌های انسانی واکسن که اکنون در حال انجام است، صحبت می‌کنند. اما این احتمال از سوی بسیاری از کارشناسان جدی گرفته شده است، زیرا قبلا چندین بار این اتفاق افتاده است.
دیوید نابارو، استاد بهداشت جهانی در کالج سلطنتی لندن که به‌عنوان نماینده ویژه سازمان بهداشت جهانی برای بیماری کووید-19 هم فعالیت می‌کند، می‌گوید: برخی ویروس‌ها وجود دارند که ما هنوز واکسنی برای آنها نداریم. ما نمی‌توانیم یک فرض مطلق را تصور کنیم که یک واکسن قطعا تولید می‌شود یا اگر تولید شد، از همه آزمایش‌های اثربخشی و ایمنی سربلند بیرون می‌آید. او می‌گوید: کاملا ضروری است که همه جوامع خود را در موقعیتی قرار دهند که بتوانند در مقابل ویروس کرونا به‌عنوان یک تهدید مداوم از خود دفاع کنند. همچنین همه باید در حالی‌ که این ویروس در میان ماست، بتوانیم به زندگی اجتماعی و فعالیت‌های اقتصادی خود ادامه دهیم.


امیدواری دانشمندان
اکثر کارشناسان اطمینان دارند که واکسن کووید-19 در نهایت تولید خواهد شد. زیرا ویروس کرونا برخلاف بیماری‌های قبلی مانند HIV و مالاریا به سرعت جهش نمی‌یابد.
بسیاری، ازجمله آنتونی فائوچی، مدیر انستیتو ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا می‌گویند که ممکن است تولید این واکسن طی یک سال تا 18‌ماه اتفاق بیفتد. چهره‌های دیگر، مانند کریس ویتیتی، یکی از مقامات ارشد بهداشتی انگلیس در آن سوی طیف این نظرات قرار دارند و اظهار می‌کنند که یک‌سال ممکن است خیلی زود باشد.
با این حال، حتی اگر واکسن تولید شود، برخورداری از آن در هریک از این بازه‌های زمانی می‌تواند یک شاهکار باشد که پیش از این اتفاق نیفتاده است.
پیتر هوتز، رئیس دانشکده ملی طب گرمسیری در کالج پزشکی بیلور در هیوستون می‌گوید: ما هیچ‌وقت یک واکسن را در طول یک سال تا 18‌ماه تولید نکرده‌ایم. این به این معنا نیست که غیرممکن است، اما اگر این اتفاق بیفتد، یک دستاورد واقعا قهرمانانه خواهد بود. بنابراین ما به 2نقشه الف و ب نیاز داریم؛ نقشه الف همان تولید واکسن است و نقشه ب استفاده از روش‌های دیگر درمانی است.


وقتی واکسن‌ها کار نمی‌کنند
مارگارت هکلر، وزیر بهداشت، درمان و خدمات انسانی آمریکا در سال1984 در یک کنفرانس مطبوعاتی در واشنگتن‌دی‌سی اعلام کرد که دانشمندان با موفقیت ویروسی را شناسایی کرده‌اند که بعدا با عنوان HIV شناخته شد و پیش‌بینی کردند که یک واکسن پیشگیرانه طی 2سال برای آزمایش آماده می‌شود.
تقریبا با گذشت 4دهه و مرگ 32میلیون‌نفر، جهان هنوز در انتظار واکسن HIV است.
این جست‌وجو در دهه1980 پایان نیافت. بیل کلینتون، رئیس‌جمهور آمریکا در سال1997 کل آمریکا را به چالش کشید تا طی یک‌دهه یک واکسن تولید شود. 14سال پیش، دانشمندان گفتند که ما هنوز حدود 10سال با تولید این واکسن فاصله داریم.
پائول اوفیت، متخصص اطفال و بیماری‌های عفونی می‌گوید: آنفلوآنزا می‌تواند ماهیت خود را هر سال تغییر دهد، به‌طوری که عفونت طبیعی یا ایمن‌سازی سال قبل، می‌تواند شما را در سال بعد آلوده نکند و نوع دیگری از آنفلوآنزا شما را درگیر بیماری کند.
او ادامه می‌دهد: این جهش در شما ادامه می‌یابد و سیستم ایمنی بدن شما را فلج می‌کند.
بیماری ایدز مشکلات بسیار ویژه‌ای دارد اما کووید-19 تا این حد چموش نیست و این موضوع باعث می‌شود که متخصصان به‌طور کلی نسبت به پیدا کردن واکسن خوش‌بین‌تر باشند.
اما بیماری‌های دیگری نیز وجود داشته‌اند که هم دانشمندان و هم بدن انسان را گیج کرده‌اند. یک واکسن مؤثر برای تب‌دنگی، که براساس آمار WHO سالانه 400هزار نفر را در سال آلوده می‌کند، چندین‌دهه است که پزشکان را درگیر کرده. در سال2017، یک فعالیت در مقیاس بزرگ برای پیدا کردن یک واکسن انجام شد که پس از آن مشخص شد که باعث بدتر شدن علائم بیماری می‌شود.
تولید واکسن برای رینو ویروس‌های رایج و آدنوویروس‌ها هم که مانند ویروس‌های کرونا می‌توانند علائم سرماخوردگی ایجاد کنند، بسیار دشوار بوده است.
نابارو با تشریح روند کند و پرزحمت تولید واکسن می‌گوید: شما در ابتدا امیدهای زیادی دارید، اما ناگهان امیدهای شما از بین می‌رود. ما با سیستم‌های بیولوژیک سروکار داریم نه با سیستم‌های مکانیکی. به همین علت تولید واکسن به میزان واکنش بدن بستگی دارد.
اکنون در دانشگاه آکسفورد انگلستان آزمایش‌های انسانی واکسن ویروس کرونا که از ویروس شامپانزه گرفته شده در حال انجام است. در آمریکا هم یک واکسن متفاوت که به وسیله شرکت Moderna ساخته شده در حال آزمایش است.
با این حال، این روند آزمایش است که تولید واکسن‌ها را متوقف می‌کند، نه توسعه آن. هوتز می‌گوید: بخش سخت این فرایند این است که ثابت کنید واکسن کار می‌کند و بی‌خطر است.


آماده بودن برای نقشه ب
اگر سرنوشت واکسن کووید-19 هم به همین شکل باشد، این ویروس می‌تواند سال‌ها در کنار ما باقی بماند و مثل بیماری‌های دیگری که واکسنی برای آنها در جهان نیست برای این بیماری نیز نیاز به یک چارچوب جدید پزشکی داریم. مثلا پاسخ پزشکی به HIV/AIDS چارچوبی را برای زندگی با این بیماری ارائه کرده است که نمی‌توانیم از آن خارج شویم.
اوفیت می‌گوید: در مورد HIV، ما توانسته‌ایم به وسیله آنتی‌ویروس‌ها، آن را به یک بیماری مزمن تبدیل کنیم.
پیشرفت چشمگیر برای تولید یک قرص پیشگیرانه، باعث شده است که از آن زمان، صدها‌هزار‌نفر که در معرض خطر HIV بوده‌اند در برابر این بیماری محافظت شوند.تعدادی از درمان‌ها نیز برای کووید-19مورد آزمایش قرار‌گرفته‌اند، زیرا دانشمندان به‌طور موازی، همراه با آزمایش‌های واکسن، در حال پیش‌بردن نقشه ب هستند. با این حال، همه این آزمایش‌ها در مراحل اولیه هستند. دانشمندان در حال آزمایش «رمدسیویر» که دارویی برای ابولاست هستند. این در حالی است که درمان با پلاسمای خون افراد بهبودیافته هم در حال بررسی است. هیدروکسی کلروکین هم از طرف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به‌عنوان «تغییر‌دهنده بازی» مورد حمایت قرار‌گرفته است. با این حال مشخص شده که این دارو در مورد بسیاری از بیماران مؤثر نبوده است.
کیت نیل، استاد برجسته در اپیدمیولوژی بیماری‌های عفونی در دانشگاه ناتینگهام می‌گوید: داروهایی که انتخاب شده‌اند، بهترین پیشنهادها هستند، اما مشکل در «رویکرد جزئی» آزمایش این داروها بوده است.
نیل که مقالات مربوط به این آزمایش‌ها را برای چاپ در مجلات تخصصی بررسی می‌کند، می‌گوید: ما باید آزمایش‌های کنترل‌شده تصادفی انجام دهیم. من بعضی مقالات را فقط به این دلیل که آزمایش‌ها به درستی انجام نشده‌اند، رد می‌کنم.
اکنون آزمایش‌های کامل‌تری از دور خارج می‌شوند و اگر یکی از این داروها برای کووید-19 مؤثر باشد، نشانه‌های آن طی چند هفته مشخص می‌شود. نخستین دارو ممکن است تأیید شود. سازمان غذا و داروی آمریکا می‌گوید که در حال مذاکره است تا رمدسیویر را که احتمالا روند بهبودی این بیماری را تسریع می‌بخشد، پس از مشاهده علائم مثبت، در دسترس بیماران قرار دهد. اثرات یک درمان موفقیت‌آمیز به‌طور گسترده‌ای احساس خواهد شد. اگر یک دارو بتواند مدت زمان بستری بیمار را در بخش مراقبت‌های ویژه حتی برای چند روز کاهش دهد، می‌تواند ظرفیت بیمارستان‌ها را افزایش دهد و به همین ترتیب می‌تواند تمایل دولت‌ها را برای برداشتن محدودیت‌ها افزایش دهد.
اما اینکه یک روش درمانی چقدر می‌تواند مؤثر باشد، بستگی به این دارد که کدام‌یک از این داروها مؤثر هستند. تامین رمدسیویر در سطح بین‌المللی در شرایط مناسبی نیست و افزایش تولید آن باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود.
با این حال، هرگونه درمانی مانع از بروز دوباره عفونت نمی‌شود. در واقع مدیریت ویروس کرونا ساده‌تر می‌شود و همه‌گیری فروکش می‌کند اما این بیماری می‌تواند سال‌های متمادی با ما همراه باشد.


زندگی بدون واکسن چگونه به‌نظر می‌رسد؟
اگر واکسنی تولید نشود، زندگی مانند گذشته نخواهد بود و ممکن است به سرعت به حالت عادی برنگردیم.
نیل می‌گوید: این تعطیلی‌ها از نظر اقتصادی پایدار نیست و احتمالا از نظر سیاسی هم اینگونه نخواهد بود. بنابراین ما برای کنترل آن به چیزهای دیگری نیاز داریم.
این بدان معناست که همانگونه که کشورها شروع به خارج شدن از این وضعیت می‌کنند، کارشناسان دولت‌ها را وادار می‌کنند تا با اجرای یک روش جدید، زمان بخرند تا اینکه کووید-19 با یک واکسن نابود شود.
نابارو می‌گوید: انجام مجموعه‌ای از کارها برای آماده بودن در برابر کووید-19 کاملا ضروری است. او خواستار یک «قرارداد اجتماعی» جدید است که در آن شهروندان هر کشور، در حالی‌ که زندگی عادی خود را ادامه می‌دهند، درصورت بروز علائم یا هنگام تماس با یک بیمار مبتلا به کووید-19 شخصا مسئولیت خودقرنطینگی را بر‌عهده بگیرند.
این بدان معناست که باید بی‌اعتنایی به سرفه یا علائم سرماخوردگی پایان یابد. کارشناسان همچنین پیش‌بینی می‌کنند که تغییر دائمی در نحوه حضور افراد در محل کار و توجه به دورکاری و کار در خانه، حداقل در بعضی از روزها، تبدیل به یک روش پذیرفته شده برای مردم و مسئولان شود.
نابارو می‌گوید که در کوتاه‌مدت یک برنامه گسترده آزمایش و ردیابی تماس‌های فیزیکی باید اجرا شود تا زندگی در کنار کووید-19 عملی شود.
هوتز هم می‌گوید: وجود سیستم بهداشت عمومی کاملا حیاتی است که شامل ردیابی تماس‌های فیزیکی و تشخیص در محل کار می‌شود تا آگاهی یابیم که آیا اجرای فاصله‌گذاری فیزیکی لازم است یا نه.