هشدار مشا

رامین رادنیا _ روزنامه نگار ، کارشناس مدیریت شهری

زلزله در زمره پدیده‌های طبیعی نادر به شمار می‌آید که نوع شدید آن بسته به منطقه جغرافیایی و موقعیت زمین‌شناسی یک دوره زمانی بازگشت دارد و ممکن است این دوره بازگشت تا چند صد سال را شامل شود و چند نسل آن را مشاهده نکنند اما با این حال از آنجا که در دسته بندی حوادث سریع و دایره وسیع تأثیر و نیز نوع شدید آن با بروز خسارت و تلفات زیاد قرار دارد به‌طور معمول شاخص‌ترین حادثه طبیعی به شمار می‌آید که بشر با پیشرفت دانش توانسته است راهکارهایی را نه برای حذف آن، که شدنی نیست، بلکه برای کاهش آثار منفی آن طراحی کند. در این مسیر که البته عمر چندانی ندارد، عمده توصیه‌ها به مقاوم‌سازی‌ و ایجاد ظرفیت‌های آمادگی و مقابله بازمی‌گردد چراکه کلیدی‌ترین چاره کار محسوب می‌شود. از همین رو اگر چه درخصوص پیش‌بینی زمان زلزله نیز مطالعات گسترده ادامه دارد اما اگر مقاوم‌سازی‌ دست‌کم گرفته شود، پیش‌بینی زمان دقیق نیز چندان چاره ساز نیست و نمی‌توان برای نجات انسان‌ها و جلوگیری از خسارت، چندان به آن اتکا کرد و بهترین راهکارها در حوزه پیشگیری و به‌خصوص مقاوم‌سازی‌ سازه‌ها براساس دستورالعمل‌های مهندسی ساخت‌وساز با هدف کاهش میزان ریسک و مخاطره و در عین حال تدارک آمادگی و برنامه‌های مقابله برای ریسک باقی مانده تکیه دارد. به این ترتیب با پذیرش زلزله به‌عنوان قانون حرکات زمین ساخت می‌توان به شرط برخورداری از سازه‌های مقاوم با خیال آسوده زندگی کرد و برای میزان محدود خسارت و حوادث محتمل و پیامدهای آن به‌طور معقول ظرفیت‌های آمادگی و پاسخگویی مقابله را طراحی کرد. همچنان که بسیاری از کشورهای لرزه خیز و پیشرفته چنین کرده‌اند. این نکته اصل مطلب هوشیاری در برابر زلزله است که شاخص تاب آوری هر جامعه را در برابر این پدیده طبیعی ارتقا می‌بخشد. به‌عنوان روزنامه نگار و در عین حال عضو گروه تهیه‌کننده نخستین طرح جامع مدیریت بحران شهروندان که در سال80تدوین شده است طی دو دهه گذشته شاهد اصلاحات و بهبودهای قابل توجه در عرصه‌های مختلف ساخت‌وساز، نظارت، آمادگی و ظرفیت‌های پاسخگویی بوده‌ام وبا برش زمانی می‌توان به ابعاد هر یک از پیشرفت‌ها به خوبی پی برد اما با این حال این مسیر صحیح با سرعت کافی طی نشده است و کماکان شاخص‌های آسیب پذیرمان در مناطق شهری و روستایی در برابر زمین لرزه بالا است. از این‌رو زلزله اخیر گسل مشا فرصت مناسبی است تا یک باردیگر ابعاد مختلف مخاطره زمین لرزه و چالش‌های موجود به‌ویژه در پایتخت و کلانشهرهایمان مورد توجه و ژرف‌اندیشی قرار گیرد و راهکارهای بازنگری و موانع دستیابی به جامعه تاب‌آور در برابر زلزله براساس دانش روز و توصیه‌های جهانی برطرف شود. به‌خصوص در حوزه راهکارهای غلبه بر بافت فرسوده که پاشنه آشیل این حوزه به شمار می‌آید باید تدقیق و تسریع بیشتر صورت گیرد و انگیزه‌ها و مشوق‌های لازم برای سرمایه‌گذاری و جلب مشارکت مردم در این حوزه فراهم شود. ابعاد این برنامه باید در طراحی جامع ترسیم و به‌طور مستمر و حتی در ساختارهایی نوین دنبال شود. 

کشورهایی در رده مشابه کشورمان به لحاظ برخورداری از ریسک حوادث و سوانح طبیعی حتی ساختارهایی در سطوح بالا همچون وزارت حوادث و سوانح پیش‌بینی کرده‌اند تا از دل این ساختارها برنامه‌های پیشگیرانه، طرح‌های بهبود آمادگی و برنامه‌های پاسخگویی مناسب و نیز طرح‌های بازسازی درصورت رویارویی با حوادث و سوانح استخراج و در بالاترین سطوح پیگیری و اجرایی شود. تکان و جنبیدن به نسبت قابل احساس گسل مشا را که بار دیگر ترس و دلهره را به دل‌های پایتخت‌نشینان بازگرداند می‌توان فرصتی مغتنم دانست و آن را هشداری تلقی کرد که بر سرعت طرح‌ها و برنامه‌های خرد و کلان کاهش مخاطره زمین لرزه در کشور بیفزاید تا شاهد جامعه‌ای تاب آور، مقاوم و ایمن در برابر این مخاطره مخوف باشیم.