امنیت از اینترنت مهم‌تر است
گفت‌وگوی اختصاصی همشهری با لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران درباره شبکه داخلی اطلاعات روسیه و همکاری‌های مسکو و تهران در حوزه فناوری
محمد کرباسی _ دبیر گروه دانش و فناوری
روابط روسیه و ایران از جنبه‌های مختلف بی‌بدیل و ویژه به‌حساب می‌آید. همکاری‌های دوطرف در حوزه‌های مختلف مسئله‌ای پوشیده نیست. اما طی ماه‌های اخیر ایران و روسیه تلاش ویژه‌ای را برای گسترش همکاری‌ها در حوزه فناوری اطلاعات شروع کرده‌اند. کنستانتین ناسکوف، وزیر ارتباطات روسیه چندی پیش به دعوت محمد جواد آذری جهرمی به تهران سفر کرد تا در نشست مشترک وزرای ارتباطات ایران، روسیه، ترکیه و آذربایجان شرکت کند. حضور او در نشست ایران هوشمند که در سالن اجلاس سران با حضور رئیس‌جمهور ایران برگزار شد مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. اما در حوزه فناوری ماجرای دیگری درباره روسیه در ماه‌های اخیر بارها سوژه گزارش‌های خبری قرار گرفته است؛ عملیاتی‌کردن شبکهای داخلی. این شبکه پس از آن عملیاتی شد که ولادیمیرپوتین، رئیس‌جمهور روسیه، قانونی را امضا کرد که سرورهای اینترنت در این کشور را از وابستگی به سایر خدمت‌دهندگان خارجی جدا کرده و شبکه مجازی خود را مستقل کند. براساس این قانون جدید، سرورهای روسی باید وابستگی خود به شرکت‌ها و سرورهای خارجی را از بین ببرند. این مسئله حتی باعث اعتراض‌هایی در داخل این کشور برای دفاع از اینترنت آزاد شد و مدت‌ها مورد بحث رسانه‌ای قرار گرفت. قطعی یک‌هفته‌ای اینترنت در ایران در ناآرامی‌های اخیر بار دیگر باعث شد تا مقایسه‌هایی میان شبکه ملی اطلاعات و شبکه داخلی روسیه صورت بگیرد و گروهی عملکرد این دو شبکه را مشابه هم بدانند. آنطور که لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران در گفت‌وگویی اختصاصی با همشهری می‌گوید شبکه داخلی روسیه هم می‌تواند کاملا مستقل از اینترنت جهانی کار کند. جاگاریان که ۸ سال متوالی سفارت روسیه در ایران را برعهده دارد در این گفت‌وگو تأکید دارد که طراحی و راه‌اندازی این شبکه داخلی از سوی دولت روسیه برای تامین امنیت در این کشور است. او با اشاره به قطعنامه‌ای که مسکو با حمایت ایران برای امنیت سایبری به سازمان ملل برده از آمریکا به‌خاطر سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه‌اش در حوزه‌های مختلف ازجمله فضای سایبری انتقاد کرده و می‌گوید این کشور در حال سوءاستفاده از بستر اینترنت است. بر همین مبنا او از قطع اینترنت در شرایط ویژه دفاع می‌کند و می‌گوید که برای ما اولویت تامین امنیت مردم است. او با اشاره به اعتراض‌هایی که تابستان امسال در روسیه اتفاق افتاد، فضای آنلاین شبکه جهانی را بستر تحریک می‌داند و تأکید می‌کند که از اینترنت سوءاستفاده می‌شود و روسیه مخالف این رفتار است.
به تازگی هیأتی از مسئولان ایرانی به مسکو سفر کردند و در دیدار با دستیار ویژه رئیس‌جمهور روسیه توافقی برای همکاری‌های جدید در حوزه فناوری داشتند. این همکاری‌ها قرار است در چه مواردی باشد؟
من وارد سال نهم شده‌ام که سفیر روسیه در ایران هستم و در این کشور خدمت می‌کنم. می‌توانم بگویم در حال حاضر و مقطع کنونی بهترین دوره روابط دوجانبه روسیه و ایران به‌حساب می‌آید؛ در ابعاد مختلف. اشاره کردید به ملاقات با دستیار آقای پوتین در امور فناوری که مسئله مهمی است. آقای فورسنکو خودش چند باری به ایران سفر کرده است و با آقای سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور ایران هم ملاقات‌ها و مذاکراتی داشته‌اند. ما در کنار همکاری‌های نظامی و اقتصادی با ایران در حوزه‌های مختلف دیگر ازجمله فناوری هم با تهران فعالیت مشترک داریم، به همین‌خاطر من خیلی خوشحالم. نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم اما تلاش‌ها برای افزایش همکاری‌های دو کشور از سوی وزارت‌های خارجه و سفارت‌های دوطرف ادامه دارد.
با آقای کاظم جلالی، سفیر جدید ایران در روسیه هم دیدار کرده‌ام و مشورت‌های متقابلی داشتیم که چطور ما می‌توانیم همکاری‌های مؤثر و ثمربخش خودمان را ادامه دهیم.
چند وقت پیش وزیر ارتباطات روسیه به تهران آمدند و در نشستی چهارجانبه با وزرای ارتباطات ایران، ترکیه و آذربایجان شرکت کردند. مذاکرات وزرای ارتباطات این ۴کشور علاوه بر افزایش همکاری‌ها روی مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا به‌ویژه در حوزه فناوری بود. دیدارها و همکاری این بلوک چطور پیش رفته است؟
آقای ناسکوف به دعوت آقای آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران به تهران سفر کردند و جلسات و نشست‌های مفصلی هم به‌صورت دوجانبه و هم چهارجانبه شکل گرفت. در حوزه سایبری همکاری‌های ما خیلی خوب است. این همکاری در حوزه سایبری هم فقط تماس‌ها و نشست‌های دوجانبه میان وزرای دو کشور نیست بلکه ضمن تصویب قطعنامه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل است. ما قطعنامه‌ای در حوزه امنیت سایبری به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کردیم که دوستان ایرانی ما از این قطعنامه حمایت کردند. از این فرصت استفاده می‌کنم تا در این رابطه تشکر ویژه‌ای از مقام‌های ایران داشته باشم. کشورهایی که مستقل هستند و می‌توانند خودشان تصمیم بگیرند در جهان خیلی کم هستند. ما به آنها، کشورهای هم‌نظر می‌گوییم. ما از چنین کشورهایی حمایت می‌کنیم که با سیاست آمریکا که اصلا سازنده نیست مقابله می‌کنند. امیدوارم در حوزه سایبری همکاری‌هایمان با ایران ادامه داشته باشد.
شما سیاست آمریکا را در فضای سایبری و فناوری یکجانبه‌گرایانه می‌دانید؟
نه فقط در فضای سایبری در همه حوزه‌ها؛ در منطقه و در جهان. ما همیشه از این سیاست انتقاد می‌کنیم. در مجموع این سیاست آمریکا به‌حساب می‌آید. این مشکلات وجود دارد و باید از طریق مذاکره آن را حل کرد. به تازگی آقای لاوروف با آقای پمپئو، همتای آمریکایی خود ملاقات کرده است و بار دیگر مسائل دوجانبه و بین‌المللی را مورد بحث قرار داده‌اند. ما آماده‌ایم با آمریکا همکاری کنیم اما براساس جایگاه مساوی و برابر؛ بدون شانتاژ، بدون تهدید، فشار و تخریب.
این قطعنامه را با چه هدفی تهیه کردید و به مجمع عمومی سازمان ملل بردید؟ به‌نظرتان خطر اینترنت و فضای سایبری این قدر برای مسکو جدی است؟
هدف اصلی این قطعنامه برای همکاری میان کشورها در امنیت فضای سایبری است. نباید از فضای سایبری و اینترنت برای مداخله در کشورهای ثالث سوءاستفاده صورت بگیرد. چون از فضای سایبری خیلی سوءاستفاده صورت می‌گیرد تا عنصرهای ضد‌دولتی و تروریستی را تشویق کنند. در حوادث اخیر داخل ایران دیدیم که رسانه‌های خارجی خیلی ناآرامی‌ها را تشویق می‌کردند.
آمریکایی‌ها اهمیتی به قطعنامه سازمان ملل درباره برجام هم ندادند. درباره امنیت سایبری به‌نظرتان این قطعنامه می‌تواند عملی باشد و آنها به آن ملزم باشند؟
الزام‌کردن آمریکا نمی‌تواند اتفاق بیفتد چون آنها هیچ احترامی نسبت به حقوق بین‌المللی قائل نیستند. قطعنامه ۲۲۳۱ که گفتید نشانگر آن است که آمریکا حتی به امضای خودش احترام نمی‌گذارد. اما ما باید افکار عمومی را بسیج کنیم که نشان دهیم سیاست آمریکا سازنده نیست. بنابراین باید به آمریکا و متحدانش فشار وارد کنیم. متحدان آمریکا باید بفهمند که این کشور احترامی برای حقوق بین‌الملل قائل نیست. یک‌بار دیگر تکرار می‌کنم: ۲۲۳۱؛ خود آنها امضایش کردند و حالا نادیده‌اش می‌گیرند.
کشور شما از چند وقت قبل به‌صورت رسمی شبکهای داخلی را عملیاتی کرد تا در مواقع لازم ارتباطات روسیه با اینترنت قطع شود اما این شبکه به‌صورت مستقل عمل کرده و کارهای آنلاین داخلی در این کشور بدون مشکل ادامه داشته؛ چرا این ماجرا را لازم دانستید؟
امنیت مهم است. ببینید در تابستان سال‌جاری تظاهرات ضد‌دولتی در مسکو برگزار شد که بی‌نظمی‌ها در آن خیلی زیاد بود. تظاهرات با مجوز دولت و شهرداری مشکلی ندارد چون برایش پیش‌بینی می‌شود که در فلان خیابان و میدان تظاهرات برگزار شود. اما اگر مسیر دیگری بروند یا باعث آسیب به ملک دولتی و آزار مردم شوند اصلا قابل‌قبول نیست. آنها از خارج از کشور تشویق می‌شدند. ما به برخی سفارتخانه‌های خارجی مقیم مسکو اعتراض کردیم که شما اصلا حق مداخله در امور داخلی روسیه را ندارید. به دیپلمات‌های غربی هم هشدار دادیم که حق مداخله در امور کشوری مستقل را ندارید.
یعنی می‌گویید تحریک یا به قول شما تشویق آنها به وسیله اینترنت صورت می‌گرفته است؟
بله، از اینترنت سوءاستفاده می‌شود و ما مخالف این رفتار هستیم.
شبکه داخلی شما می‌تواند اکنون کاملا به‌صورت مستقل کار کند؟
بله، همانطور که شنیدم کاملا مستقل از اینترنت می‌تواند کار کند.
شما واقفید که در جریان ناآرامی‌های اخیر ایران هم اینترنت کشور به‌مدت یک هفته به‌خاطر مسائل امنیتی قطع شد. ایران و روسیه دوکشوری هستند که شبکه داخلی مستقل خود را به‌صورت عملی به جهان نشان داده‌اند و عملیاتی کرده‌اند. همکاری‌هایی میان دو کشور برای داشتن این شبکه‌های مستقل داخلی وجود داشته است؟
درباره جزئیات این مسئله و همکاری احتمالی صادقانه بگویم خبری ندارم ولی اگر لازم باشد مسئولان مربوطه دو کشور درباره این موضوع می‌توانند مذاکره کنند.
آقای لاوروف هم به تازگی گفته است دلیل ناآرامی‌های ایران، سیاست‌های آمریکا بوده است. درباره روسیه و ساخت شبکهای داخلی برای قطع اینترنت در مواقعی از احتمال سوءاستفاده سایبری هم گفتید؛ یعنی اعتقادتان این است که آمریکا از بستر اینترنت استفاده کرده تا ایران را ناآرام کند؟
بله، بهار عربی را ببینید. آنها ازجمله آقای اوباما سازماندهی‌اش کردند تا بعضی از دولت‌های عربی را سرنگون کنند. دولت‌هایی که پیش از این متحد آمریکا هم بودند؛ چه در تونس، چه در مصر اما این کار را انجام دادند. یک‌بار دیگر نشان دادند که مشکلی با مداخله در کشورهای دیگر ندارند. آمریکایی‌های کشورهای دیگر را متهم می‌کنند که در امور کشور خودشان یا کشورهای دیگر مداخله می‌کنند. مثلا روسیه را متهم می‌کنند که در انتخابات آمریکا مداخله می‌کند ولی آنها اعتقاد راسخ‌شان این است که خودشان حق دارند در امور کشورهای مستقل دخالت کنند؛ چه در ایران، چه در روسیه. برای ایران با تحریم می‌خواهند مشکلات مصنوعی ایجاد و مردم را تشویق به ناآرامی کنند و دولت دچار مشکل شود. هدف نهایی اینها رژیم چنج (تغییر نظام) است. هر چند در ظاهر بگویند هدف‌شان رژیم چنج نیست اما آنها می‌خواهند که در ایران دولت دست‌نشانده باشد.
شما گفتید که در روسیه هم در برهه‌ای که اعتراضاتی پیش آمده بود اینترنت قطع شد تا وضعیت به حالت عادی بازگردد. به‌نظرتان قطع اینترنت در ایران هم توانست مسئله ناآرامی‌ها را حل کند؟
این مسئله داخلی ایران است. من در امور داخلی ایران دخالت نمی‌کنم.
در داخل روسیه چطور؟ اگر ناآرامی یا اعتراضاتی باشد به‌نظرتان قطع اینترنت درست است؟
از لحاظ امنیت هر اقدامی لازم باشد ما باید انجام دهیم. برای ما اولویت تامین امنیت مردم است.
شما شرکتی تخصصی برای سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری در روسیه دارید. در حوزه فناوری و استارتاپی ایران، سرمایه‌گذاری‌ای از سوی روسیه صورت گرفته است؟
هنوز من خبری ندارم که چنین سرمایه‌گذاری‌ای صورت گرفته باشد.
ایران نشان داده که برای ارسال ماهواره با ماهواره‌بر ساخت داخل به مدار زمین عزم جدی دارد. پرتاب‌های ناموفقی هم در این رابطه صورت گرفته است. روسیه با توجه به تجربیاتی که در حوزه فضایی داشته قصدی برای همکاری با ایران در این حوزه دارد؟
مسئولان هر دوطرف در این رابطه باید با هم تماس بگیرند. آنطور که اطلاع دارم ارتباطات مستقیمی میان‌شان وجود دارد. اگر به ما مراجعه کنند سفارت حاضر است هر چه در توانش هست در این رابطه کمک کند.
ما قطعنامه‌ای در حوزه امنیت سایبری به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کردیم که دوستان ایرانی ما از این قطعنامه حمایت کردند. از این فرصت استفاده می‌کنم تا در این رابطه تشکر ویژه‌ای از مقام‌های ایران داشته باشم. کشورهایی که مستقل هستند و می‌توانند خودشان تصمیم بگیرند در جهان خیلی کم هستند
امنیت مهم است. ببینید در تابستان سال‌جاری تظاهرات ضد‌دولتی در مسکو برگزار شد که بی‌نظمی‌ها در آن خیلی زیاد بود. تظاهرات با مجوز دولت و شهرداری مشکلی ندارد چون برایش پیش‌بینی می‌شود که در فلان خیابان و میدان تظاهرات برگزار شود. اما اگر مسیر دیگری بروند یا باعث آسیب به ملک دولتی و آزار مردم شوند اصلا قابل‌قبول نیست. آنها از خارج از کشور تشویق می‌شدند
