سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه؛ از ترامپ تا بایدن

 فن هوندا- استاد دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای

ورود جو بایدن به کاخ سفید، با تغییر در سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا همراه خواهد بود. در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ویژگی‌های زیر در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا برجسته بوده است: اول، تحت فشار قرار دادن ایران. اینکه آمریکا در سال2018 به دستور ترامپ از توافق هسته‌ای خارج شد. علاوه بر این، سیاست فشار حداکثری محور سیاست آمریکا در قبال ایران قرار گرفت. دولت ترامپ همچنین پیشنهاد کرد که کشورهای عربی خلیج‌فارس به علاوه مصر و اردن یک اتحاد استراتژیک برای تشکیل «ناتوی عربی» برای مهار ایران تشکیل دهند.
دوم، حمایت قاطعانه از اسرائیل. دولت ترامپ توجه ویژه‌ای به صلح در خاورمیانه، به‌ویژه حل و فصل مسئله فلسطین داشت. اما ایده مصالحه قرن، راهکاری برای حل و فصل مسئله فلسطین نبوده، بلکه برای کمک به اسرائیل برای عادی‌سازی‌ روابط با بیشتر کشورهای عربی بوده است. با هدایت آمریکا، رفته رفته بیشتر کشورهای عربی فلسطین را رها خواهند کرد.
سوم، مماشات در برابر ترکیه. ترامپ رویکرد صبورانه‌تری نسبت به رفتارهای منطقه‌ای ترکیه اتخاذ کرده است. اگرچه دولت ترامپ بعد از روی کار آمدن تحریم‌هایی را علیه ترکیه اعمال کرد، اما به‌طور کلی، دولت ترامپ در مورد اقدامات ترکیه در مورد مسائلی مانند سوریه، لیبی، عراق و درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان کاملا مدارا کرد.
با آمدن دولت بایدن، با توجه به گزاره‌های سیاست‌های او در قبال خاورمیانه که در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام شده و همچنین با نگاهی به گزینه‌هایی که برای سمت‌های مهم دولت درنظر گرفته، سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا احتمالا دارای ویژگی‌های زیر باشد: اول، تنش‌ها بین آمریکا و ایران به‌احتمال زیاد کاهش پیدا می‌کند. در دولت بایدن، شاهد ادامه سیاست فشار حداکثری علیه ایران نخواهیم بود. با این حال، صدای مخالفت با ایران در آمریکا بسیار قوی است؛ بدون همکاری فعال تهران، برای دولت جدید بایدن ارائه سیاست ملایم در قبال ایران بسیار دشوار است.
دوم، در دولت بایدن، موضع اساسی آمریکا به نفع اسرائیل تغییری نخواهد کرد. در جریان انتخابات، بایدن مورد حمایت جدی یهودیان قرار گرفت. بایدن یک یهودی به نام آنتونی بلینکن را به‌عنوان وزیر خارجه معرفی کرده است. حداقل احتمالا تل‌آویو نگران نخواهد بود که تغییرات جدید در دولت آمریکا، تأثیرات نامطلوبی برای اسرائیل داشته باشد.
سوم اینکه سیاست دولت جدید آمریکا در قبال ترکیه ممکن است سختگیرانه‌تر دنبال شود. ترکیه تحت رهبری اردوغان طی سال‌های اخیر نیروهای خود را به مناطق مختلفی اعزام کرده است که این امر تهدیدی برای امنیت و ثبات مناطق اطراف به شمار می‌رود. این موضوع به نفع آمریکا در خاورمیانه نیست و دولت جدید آمریکا احتمالا اقدامات بیشتری را برای مهار ترکیه انجام خواهد داد.
 چهارم، دولت بایدن ممکن است تلاش‌های خود را برای جلب توجه و کشیدن کشورهای خاورمیانه به سمت خود برای مقابله با چین افزایش دهد. آمریکا معتقد است رقابت استراتژیک بین واشنگتن و پکن در سال‌های پیش رو شدت پیدا می‌کند، بنابراین آمریکا احتمالا در بیشتر مناطق برای چین دردسر ایجاد خواهد کرد و خاورمیانه یکی از این مناطق است.

روندهای احتمالی در آینده خاورمیانه
همزمان با روی کار آمدن دولت جو بایدن، 4قدرت ایران، ترکیه، عربستان و اسرائیل همچنان به‌عنوان قدرت‌های اصلی خاورمیانه باقی خواهند ماند. اما در مورد آینده خاورمیانه نکاتی قابل توجه است:
1- ایران اکنون در شرایط مناسبات اقتصادی قرار ندارد اما احتمالا همزمان با تغییر در کاخ سفید، این کشور بار دیگر در مسیر توسعه قرار خواهد گرفت. با توجه به موقعیت برجسته ژئواستراتژیک ایران، احتمالا در آینده رقابت‌های سیاسی پیرامون ایران در میان قدرت‌های جهانی تشدید می‌شود. توازن قوا بین قدرت‌های بزرگ دستخوش تغییرات عمده‌ای است و روابط بین‌الملل در خاورمیانه نیز در حال تغییر است، در چنین شرایطی ایران باید برای آینده و سرنوشت خود تصمیم‌گیری کند.
2- کشورهای عربی و اسرائیل معتقدند که ترکیه و ایران به‌دنبال احیای قدرت تاریخی خود هستند و از این منظر، این 2کشور را تهدیدی امنیتی برای خود محسوب می‌کنند. بنابراین برای مقابله با ایران و ترکیه، همکاری بین کشورهای عربی و اسرائیل ادامه خواهد یافت.
3- پیشبرد توسعه اقتصاد ملی و سایر امور وظیفه مشترکی است که همه کشورهای خاورمیانه با آن روبه‌رو هستند. در آینده، کشورهای خاورمیانه انرژی بیشتری را برای توسعه اختصاص خواهند داد. اینکه چطور قدرت‌های بزرگ جهان مزایای توسعه خود را با نیازهای توسعه کشورهای خاورمیانه پیوند دهند، در آینده عامل اصلی تعیین‌کننده نفوذ قدرت‌های بزرگ در منطقه خاورمیانه خواهد بود.
مترجم:سعیده زرین