رودخانه‌ها ، آبکناران و دره‌های سبز کلانشهر تهران

ترانه یلدا- شهرساز

رودخانه‌های زیبای تهران همواره بر بستر خود در رود دره‌های کوه البرز به سمت شهر سرازیر شده و پس از طی مسیر‌های حدود 30کیلومتری خود در دل شهر، به اراضی کشاورزی در دشت تهران و ری منتهی شده‌اند.این رود دره‌ها در طرح جامع تهران ساختار اصلی کلانشهر را تشکیل می‌دهند و بزرگراه‌های اصلی در میانه و در امتداد آنها کشیده شده است.
از آنجا که شهروندان تهرانی باید بتوانند به میل خود از وجود این رودخانه‌ها و آبکناران طبیعی‌شان بهره ببرند، گاه در کنارشان بیاسایند و همچنان که در معابد آناهیتا، کودکان بتوانند آب را نوازش کنند، لازم است ضمن درک ویژگی‌ها و ظرفیت‌های این عناصر ساختاری تهران بزرگ، رود دره‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای زیست‌پذیر کردن شهر تهران معرفی شوند. زیرا دارای عملکردهای اساسی هستند که بیانگر اهمیت آنها در ساختار شهر است: رودخانه‌ها تغدیه‌کننده آبخوان هستند، روددره‌ها ریه‌های تنفسی شهر تهران هستند، روددره‌ها تامین‌کننده سلامت روان اجتماعی شهروندان محسوب می‌شوند، روددره‌ها لبه‌های طبیعی شهر در تقسیم بندی‌های قلمروهای مدیریت شهری (مناطق شهری) به شمار می‌روند و روددره‌ها حریم یا بافر حفاظتی از منابع طبیعی شمال شهر تهران به‌وجود می‌آورند. علاوه بر این، رود دره‌ها یک سیستم هم بسته بالادست پایین دست هستند که در عین پیوستگی دارای 3 پهنه (سکانس) کلان به لحاظ شکل و عملکرد هستند. بدون شک در زیباسازی، بازتعریف و تقویت هویت تهران، همچنان که در بهبود شرایط محیط‌زیستی و تحکیم حس تعلق شهروندان و حتی جذب گردشگر به آن، احیای رودخانه‌ها از مؤثرترین راهکارهاست.متأسفانه به‌علت مداخلات بسیار شدید و مخرب در سال‌های اخیر در حریم این رودخانه‌ها، بازگشت شرایط طبیعی اولیه آنها کاری بسیار دشوار است.اما با تغییر رویکرد به سوی بهبود کیفی وضع زندگی و تأمین منافع طولانی‌مدت شهروندان و با اتخاذ تصمیمات مدیریتی صحیح و تدوین و اجرای صحیح و دقیق سیاست‌ها و برنامه‌های هدفمند کوتاه‌ مدت، میان‌مدت و طولانی‌مدت، می‌توان وضعیت را به کلی دگرگون کرد. شایسته است شهرداری برای احیا و حفاظت روددره‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های فضاهای سبز شهری تهران استفاده کند. رودخانه‌های دارآباد، گلابدره، دربند، ولنجک، درکه، فرحزاد و کن 7 رودخانه تهران هستند که از دامنه‌های جنوبی البرز سرچشمه گرفته و تمامی مسیر خود را در بستری طبیعی و منطبق بر مسیر دائمی و پیشین خود از میان تهران طی کرده و آب جاری در آنها در جنوب تهران به نحو قابل‌قبولی استحصال و بهره‌برداری می‌شود.حریم رودخانه‌ها، حاوی حداقل ساخت‌وساز بوده و محلی است طبیعی و مفرح و کوهپایه‌های جنوبی البرز که به‌طور پایدار توسط ساکنین و بازدیدکنندگان شهر تهران به‌منظور تفرج، گردشگری و مشاغل پایدار و سبز مورد استفاده قرار می‌گیرد. باید دانست که رودخانه‌ها به هویتی جدایی‌ناپذیر و شاخص از شهر تهران تبدیل شده‌اند.