ظهور بیماری‌های جدید با تخریب طبیعت
جنگل‌زدایی، گسترش کنترل‌نشده کشاورزی، معدن‌کاوی و سودجویی از گونه‌های وحشی باعث شیوع بیماری‌های همه‌گیر شده است
عمادالدین قاسمی پناه_خبرنگار
در دوران کرونا، شاید خیلی‌ها این سؤال را از خودشان پرسیده باشند که چرا قبلا دنیا این مشکلات را نداشت؟ واقعیت این است که هرچه می‌کشیم به‌خاطر بلایی است که خودمان سر زمین آورده‌ایم!
هشدار کارشناسان برجسته تنوع زیستی جهان حاکی از این موضوع است که احتمالاً پس از همه‌گیری ویروس کرونا، شاهد بیماری‌های مخرب‌تر و کشنده‌تری خواهیم بود، مگر اینکه علت اصلی آنها، یعنی نابودی بی‌حد و حصر طبیعت، به‌سرعت متوقف شود.
آنها می‌گویند: «یک گونه خاص» مسئول بیماری همه‌گیر کووید-19 است. همه‌گیری‌های اخیر، نتیجه مستقیم فعالیت‌های انسانی است؛ به‌ویژه فعالیت‌های نظام‌های مالی و اقتصادی جهانی که به هر قیمتی می‌خواهند رشد اقتصادی را رقم بزنند. ما فرصت کمی برای غلبه بر چالش‌های بحران کنونی و جلوگیری از بحران‌های آینده داریم.
به گزارش گاردین، جوزف ستل، ساندرا دیاز و ادواردو بروندیزو، جامع‌ترین بررسی را درباره «سلامت سیاره‌ای» که تاکنون صورت گرفته است، انجام داده‌اند. این مطالعه در سال 2019 از سوی پلتفرم بین‌المللی علوم سیاسی در مورد تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم (IPBES) منتشر شد. این مطالعه نتیجه گرفت که جامعه بشری به‌خاطر کاهش فزاینده سیستم‌های پشتیبانی از حیات طبیعی زمین در معرض خطر است. آنها به همراه پیتر دازاک که در حال تهیه ارزیابی بعدی IPBES است، در مقاله‌ای که چند روز پیش منتشر شد، نوشته اند: جنگل‌زدایی گسترده، گسترش کنترل‌نشده کشاورزی، کشاورزی فشرده، معدن‌کاوی و توسعه زیرساخت‌ها و همچنین سودجویی از گونه‌های وحشی «یک توفان کامل برای سرایت بیماری‌ها» ایجاد کرده است.
این گروه پژوهشی می‌گوید که این فعالیت‌ها باعث بیماری‌های همه‌گیر می‌شود، زیرا بیشتر مردم در معرض تماس و همچنین درگیری با حیواناتی هستند که 70درصد از بیماری‌های نوظهور انسانی از آنها نشأت می‌گیرد. به‌خاطر شهرنشینی و رشد انفجاری سفرهای بین‌المللی هوایی، یک ویروس بی‌ضرر در خفاش‌های آسیایی توانست باعث رنج‌های بی‌شمار و تعطیلی اقتصادها و جوامع در سراسر جهان شود. این امر نتیجه دخالت بشر در طبیعت و ظهور یک بیماری همه‌گیر است. با این حال بیماری کووید-19 ممکن است فقط یک آغاز باشد.
این دانشمندان می‌گویند: احتمالاً در آینده همه گیری‌های بیشتری اتفاق می‌افتند، با سرعت بیشتری گسترش می‌یابند، تأثیر اقتصادی بیشتری خواهند داشت و اگر در مورد تأثیرات احتمالی انتخاب‌هایی که امروز انجام می‌دهیم مراقب نباشیم، تعداد بیشتری از مردم را از بین می‌برند.
آنها می‌گویند که بسته‌های احیای اقتصادی چندهزار میلیارد دلاری که از سوی دولت‌ها ارائه می‌شوند، باید برای تقویت و اجرای حفاظت از محیط‌زیست مورد استفاده قرار گیرند. تضعیف استانداردهای زیست‌محیطی و پیشبرد صنایعی مانند کشاورزی فشرده، گسترش خطوط هوایی و بخش‌های وابسته به سوخت فسیلی ممکن است به لحاظ سیاسی مصلحت باشد، اما انجام این کارها بدون توجه به تغییرات فوری و اساسی، درواقع به‌معنای یارانه و سوبسید دادن به ظهور بیماری‌های همه‌گیر در آینده است.
این دانشمندان می‌گویند که رویکرد جهانی «یک سلامت» (One Health) هم باید گسترش یابد. دازاک می‌گوید: سلامت مردم با سلامت حیات‌وحش، سلامت دام و سلامت محیط‌زیست ارتباط نزدیکی دارد. این به معنی یک سلامت است.
One Health یا یک سلامت، رویکردی برای طراحی و اجرای برنامه‌ها، سیاست‌ها، قانونگذاری‌ها و پژوهش‌هایی است که در آن، بخش‌های مختلف برای دستیابی به سلامت عمومی بهتر با هم همکاری می‌کنند.
علاوه بر این، برنامه‌های نظارتی و خدمات درمانی باید به‌درستی در کشورها پایه‌گذاری شوند. این دانشمندان می‌گویند: این موضوع یک «نوعدوستی» ساده نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری اساسی محسوب می‌شود که همسو با منافع همگان برای جلوگیری از شیوع جهانی بیماری‌های همه‌گیر در آینده است.
دازاک می‌گوید: برنامه‌هایی که ما در مورد آنها صحبت می‌کنیم، سالانه ده‌ها میلیارد دلار هزینه خواهند داشت، اما حتی اگر در یک قرن، فقط یک بیماری همه‌گیر شیوع یابد، هزینه آن به هزاران میلیارد دلار می‌رسد. بنابراین بازهم با یک بازده اقتصادی عالی در این سرمایه‌گذاری روبه‌رو هستیم.
اینگر اندرسن، رئیس محیط‌زیست سازمان ملل، در ماه مارس گفت که «طبیعت در حال ارسال یک پیام به ما» با شیوع بیماری همه‌گیر کووید-19 و بحران جاری آب و هواست.
چندی پیش هم، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، گفت: دولت‌ها باید با ایجاد جوامع پایدارتر و مقاوم تر، فرصت «بهتر ساختن» را بعد از این همه‌گیری فراهم کنند.
پروفسور توماس لاویو که در سال 1980 اصطلاح «تنوع بیولوژیکی» را پیشنهاد کرد، می‌گوید: همه‌گیری و شیوع ویروس کرونا انتقام طبیعت نیست بلکه ما این کار را به‌دست خودمان انجام داده‌ایم. این نتیجه نفوذ مداوم و بیش از حد ما در طبیعت و تجارت غیرقانونی و گسترده حیوانات وحشی، به‌ویژه در بازارهای فروش حیوانات وحشی و بازارهای حیوانات دریایی در جنوب شرق آسیا و بازارهای فروش حیوانات وحشی در آفریقاست.
یک مطالعه گسترده در اوایل ماه آوریل نشان داد که دخالت انسان در قلمرو حیات‌وحش، منشأ گسترش ویروس‌ها بوده است. متخصصان تنوع زیستی در این مقاله جدید، در نهایت می‌گویند: ما با انتخاب رفتارهایی که محافظت از طبیعت را در پی دارد، می‌توانیم از بحران فعلی، قوی‌تر و مقاوم‌تر از همیشه خارج شویم، چراکه طبیعت می‌تواند به ما کمک کند.
