نیما؛ به نفع صادرات قد کشید

قیمت هر دلار آمریکا برای نخستین بار در سامانه نیما از مرز 15هزار تومان عبور کرد. به این ترتیب فاصله قیمت دلار در بازار آزاد و نرخ معامله ارز در سامانه نیما به کمترین حد ممکن رسید. به‌نظر می‌رسد دولت به‌دلیل تنگناهای مالی و موانع صادراتی ناشی از شیوع جهانی ویروس کرونا، در تلاش است با هدایت نرخ ارز به کانال‌های بالاتر، تولیدکنندگان داخلی را به فعال‌تر شدن در بازارهای صادراتی و صادر کننده‌ها را به بازگرداندن ارزهای حاصل از صادرات و عرضه آن در سامانه نیما ترغیب کند.

به گزارش همشهری، سال‌هاست که ارز در ایران چند نرخی است؛ سیاستی که در کمتر کشوری اتفاق می‌افتد. یکی از قیمت‌هایی که از 2سال پیش به مبنایی برای معاملات در بازار ارز تبدیل شده؛ قیمت ارز نیمایی است. نیما؛ سامانه‌ای است که صادر‌کنندگان کالاهای غیرنفتی ارز حاصل از صادرات‌شان را در آن عرضه می‌کنند؛ واردکنندگان هم ارز مورد نیاز برای واردات‌شان را از این سامانه تامین می‌کنند. قیمت ارز در سامانه نیما فراز و نشیب بسیاری داشته، اما بانک مرکزی عموما تلاش کرده از تابلوی سامانه نیما، سیگنال‌های مناسبی به بازار آزاد ارز ارسال کند؛ زیرا سامانه نیما عملا به بازار معاملات عمده ارزی تبدیل شده و نرخ کشف شده در آن خودبه‌خود بازار معاملات خرد ارز یعنی بازار آزاد را در کف چهار راه استانبول و سبزه میدان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به باور فعالان بازار، روند کشف نرخ در سامانه نیما به فعالان بازار ارز علامت رشد یا کاهش می‌دهد و رشد قیمت در این سامانه عموما به‌معنای رشد قیمت بازار آزاد در آینده تعبیر می‌شود. بر همین اساس بانک مرکزی همواره تلاش کرده در دوره‌های مختلف قیمت ارز را در سامانه نیما متعادل نگاه دارد، اما به‌نظر می‌رسد این بار بانک مرکزی توانسته با افزایش مدیریت شده نرخ در سامانه نیما عملا نرخ بازار آزاد ارز را از محدوده 17هزار تومان تا زیر مرز 16هزار تومان پایین بکشد. موضوعی که از آن می‌توان با عنوان یک تیر و دو نشان یاد کرد؛ زیرا با اعمال این سیاست هم نرخ ارز در بازار آزاد مدیریت شده و هم نرخ‌های سامانه نیما به حدی جذاب شده که احتمال استقبال صادرکنندگان از آن بسیار است.

رشد قیمت تا 15هزار تومان 
در روزهای پایانی هفته گذشته قیمت هر دلار آمریکا در سامانه نیما از مرز 15هزار تومان گذشت و میانگین قیمت خرید هر دلار در این سامانه به 15هزارو 314تومان و قیمت فروش به 15هزارو 159تومان رسید. این برای نخستین بار است که قیمت هر دلار آمریکا در سامانه نیما از مرز 15هزار تومان عبور می‌کند. هم‌اکنون قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد در محدوده 16هزار تومان است که از فاصله هزار تومانی بین قیمت ارز در سامانه نیما و بازار آزاد حکایت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد روند قیمت هر دلار آمریکا در سامانه نیما از زمان گشایش این بازار در بهمن‌ماه 1396تاکنون، صعودی بوده است. این شیب صعود با وجود اینکه خود به بازار آزاد سینگال می‌دهد، اما به نوعی از نرخ‌های واقعی بازار آزاد هم تبعیت و در سایه آن حرکت و آن را متعادل می‌کند. در بهمن‌ماه سال 1396که سامانه نیما افتتاح شد، قیمت هر دلار در بازار آزاد در محدوده 4800تومان بود و قیمت ارز در این سامانه 4200تومان مبادله می‌شد، اما روند رو به رشد قیمت ارز در بازار آزاد به جهش قیمت‌ها در این سامانه نیز منجر شده است. این بازار که کارکرد اصلی‌اش تامین ارز مورد نیاز برای واردات و تامین ریال برای صادرکنندگان است، دراین سال‌ها توانسته منابع ارزی مورد نیاز کشور را تا حد زیادی تامین کند. مطابق آخرین اطلاعات صادرکنندگان پارسال معادل 16میلیارد و 173میلیون یورو ارز، در این سامانه عرضه کردند؛ رقم ارزی که واردکنندگان در این دوره خریدند معادل 13میلیارد و 868میلیون دلار بود.

دلایل احتمالی رشد
آمارها نشان می‌دهد که در فروردین پارسال یک‌میلیارد و 273میلیون یورو ارز صادراتی در سامانه نیما عرضه شد که این میزان در فروردین امسال با 58درصد کاهش به 533میلیون رسید. این روند نشان می‌دهد میزان عرضه ارز در سامانه نیما با کاهش مواجه شده و همین موضوع احتمالا یکی از دلایل رشد قیمت ارز در سامانه نیماست؛ با این حال مروری بر میزان تقاضای ارز نشان می‌دهد که همزمان میزان تقاضا برای ارز هم، به‌دلیل کاهش واردات، معادل 58درصد افت کرده؛ به‌طوری که در مقابل 533میلیون یورو، ارز عرضه شده در این سامانه فقط 407میلیون یورو تقاضا وجود داشته است؛ این موضوع شائبه تمایل بانک مرکزی را برای افزایش قیمت ارز در سامانه نیما افزایش داده است. زیرا دولت تحت‌تأثیر تحریم و شیوع کرونا، کاهش شدید قیمت نفت و بسته شدن روزنه‌های صادرات کالاهای غیرنفتی، با تنگناهای شدید ارزی مواجه است و می‌بایست برای افزایش ورودی ارز به کشور، صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی را برای فعالیت بیشتر ترغیب کند. بر همین اساس به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی در حال همراهی قیمت‌ها در سامانه نیماست تا صادرکنندگان را از طریق کاهش فاصله قیمت در سامانه نیما با بازار آزاد ترغیب کند. صادرات‌شان را افزایش دهند و ارز حاصل از آن را در این سامانه عرضه کنند. در دوره‌های گذشته بارها اختلافاتی بین صادرکنندگان و بانک مرکزی بر سر قیمت ارز بروز کرده؛ عمده این اختلاف‌ها برسر فاصله قیمت ارز در بازار آزاد و سامانه نیما بود. اکنون با کاهش فاصله قیمت نیما با ارز آزاد این اختلاف‌ها از بین خواهد رفت و صادرکنندگان احتمالا برای عرضه ارز حاصل از صادرات‌شان در سامانه نیما ترغیب خواهند شد.