تحولات جدید چه تأثیری بر ایران دارد؟
درآمد صادرات فراورده‌های نفتی در خطر است
گفت‌وگو با غلامحسین حسنتاش؛ کارشناس انرژی
سبا ثروتی_خبرنگار
توافقنامه جدید اوپک و کشورهای هم‌پیمان آن، موسوم به اوپک‌پلاس که در تاریخ 12 آوریل نهایی شد، به‌معنای کاهش حدود 10میلیون بشکه نفت از تولیدات کشورهای نفتی جهان است. کشورهای ایران، ونزوئلا و لیبی از به اجرا گذاشتن این توافقنامه مستثنی شده‌اند؛ به‌دلیل مشکلات اقتصادی که درگیری‌ها و تحریم‌های اقتصادی بر آنها تحمیل کرده است. غلامحسین حسنتاش، عضو انجمن اقتصاد انرژی ایران و کارشناس‌ارشد صنعت نفت نیز در گفت‌وگو با همشهری درباره موضع ایران درقبال توافقنامه جدید اوپک می‌گوید: افت قیمت‌ها به ضرر اقتصاد ایران بود اما جلوگیری از سقوط قیمت‌ها به کمک توافقنامه جدید می‌تواند به نفع ایران باشد.
با توجه به توافقنامه اخیر اوپک‌پلاس برسر کاهش تولیدات نفت در جهان با هدف افزایش قیمت نفت، موضع ایران به‌عنوان یکی از اعضای اوپک در قبال این توافقنامه چه باید باشد؟
به‌نظر من موضع ایران باید موضع موافق باشد البته خود ایران نمی‌تواند در این توافق مشارکت کند؛ یعنی کاهشی را در تولید خود تعهد کند زیرا تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد و در شرایط عادی نیست.
یکی از اهداف این توافقنامه که به مداخله آمریکا منجر شد، نجات صنعت نفت شیل آمریکاست، اگر توافق حاصل نمی‌شد و نفت شیل به واسطه کاهش قیمت از بازار خارج می‌شد، چه تغییری ممکن بود در وضعیت نفت ایران حاصل شود؟
اولا نفت شیل در 4منطقه در آمریکا تولید می‌شود و هزینه تولید در این مناطق متفاوت است؛ در بعضی مناطق بیشتر و در بعضی مناطق کمتر است. ثانیا باید توجه کنیم که هزینه‌های سرمایه‌گذاری روی نفت شیل شامل حفر چاه‌ها و ایجاد تاسیسات قبلا انجام شده است و بنابراین تولیدکنندگان نفت شیل حالا به هزینه‌های عملیاتی‌شان نگاه می‌کنند و تاجایی که قیمت نفت هزینه‌های عملیاتی‌شان را جبران کند به تولید ادامه می‌دهند. خصوصا که هزینه استهلاک تاسیسات هم درهرحال وجود دارد وچه بسا اگر تولید متوقف شود این هزینه بیشتر باشد ولذا اینطور نیست که فکر کنیم حالا یکدفعه همه نفت شیل به واسطه کاهش قیمت از بازار خارج می‌شود. ثالثا باید توجه کنیم که در بعضی از میادین قدیمی غیرشیلی هم هزینه تولید بالاست و حتی ممکن است در بعضی جاها از نفت شیل هم بیشتر باشد بنابراین اینگونه نیست که با افت قیمت فقط شیلی‌ها غیراقتصادی شوند. اما این توافق به‌نظر من تأثیر چندانی بر بازار ما نخواهد داشت. ما با 2مسئله مواجه هستیم؛ یکی میزان تقاضا برای نفتمان و دیگری مسئله قیمت. به‌نظر من این توافق بر میزان تقاضا برای نفت ما چندان تأثیری ندارد چون این توافق برای بالانس‌کردن بازار کافی نیست. 20 تا 30میلیون بشکه از تقاضای جهانی نفت کم شده و طبق این توافق حدود 10میلیون بشکه از عرضه کم می‌شود اما به هر حال این توافق روی قیمت مؤثر است اگر این توافق حاصل نمی‌شد قیمت سقوط بیشتری می‌کرد. با این توافق جلوی سقوط بیشتر قیمت گرفته شده است و از این جهت به نفع ما هم هست.
با توجه به‌وجود تحریم‌ها علیه ایران و پایین بودن حجم صادرات نفت کشور، آیا این توافقنامه تأثیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت؟
همانطور که عرض کردم این توافق جلوی سقوط بیشتر قیمت را گرفته است و از این جهت طبعا جلوی کاهش بیشتر درآمد نفتی کشور هم گرفته می‌شود؛ خصوصا که ما الان صادرات فراورده‌های نفتی هم زیاد داریم که قیمت آنها نیز تابعی از قیمت نفت خام است.
روسیه و عربستان هرکدام چه منافعی را در این توافقنامه دنبال می‌کنند؟
روسیه و عربستان 2 صادرکننده بزرگ نفت هستند، در عربستان درآمد نفت، نقشی کلیدی در اقتصاد دارد و در روسیه هم همین‌طور، ضمن اینکه روسیه صادرکننده عمده گاز نیز هست و قیمت جهانی گاز تابعی از قیمت جهانی نفت است. بنابراین طبعا قیمت نفت برای این دو کشور بسیار مهم است و اگر این توافق حاصل نمی‌شد قیمت نفت به‌شدت سقوط می‌کرد و این توافق تا حدودی جلوی سقوط بیشتر را گرفته است.
آیا در نهایت کاهش 20میلیونی تولید نفت در جهان با حضور آمریکا عملی خواهد‌بود؟
به‌نظر من همه مجبور به اجرای این توافق خواهند شد چون تقاضای جهانی به تبع شیوع کرونا و توقف کسب و کارها و توقف حمل‌ونقل به‌شدت کاهش یافته است و مجموعه عرضه‌کنندگان مجبورند عرضه را با تقاضا تنظیم کنند و اگر هم با هماهنگی این کار را نکنند قیمت چنان سقوط خواهد کرد که بسیاری از تولیدکنندگان مجبور به بستن خیلی از چاه‌هایشان خواهند شد پس اگر با توافق و مدیریت شده باشد طبعا بهتر است.
آیا روسیه نگران از دست‌دادن بازار نفت خود به واسطه سلطه نفت شیل آمریکا بر بازار است و چرا؟
نگرانی از دست‌دادن بازار همیشه وجود داشته است. روزگاری اوپک این نگرانی را داشت که غیراوپکی‌ها (شامل روسیه) سهم بازارش را می‌گیرند و بعد از ظهور پدیده نفت شیل، اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها نگران شدند که نفت شیل بازارشان را بگیرد و به همین دلیل اوپک پلاس شکل گرفت که با هماهنگی هم شیل را کنترل کنند و جنگ سهم بازار اوپک و غیراوپک تبدیل به جنگ سهم بازار شیل و غیرشیل شد و به همین دلیل الان هم که اوضاع بازار وخیم است با این شرط حاضر به کاهش شده‌اند که آمریکا هم کاهش دهد. چرایی‌اش مشخص است؛ هم می‌خواهند بازار خود را حفظ کنند و هم می‌خواهند دنیا را وابسته به نفت خود نگه دارند که درصورت لزوم به‌عنوان یک اهرم قدرت سیاسی نیز از آن استفاده کنند.