نفت گرانبها زیرزمین می‌ماند

شبنم سیدمجیدی_روزنامه نگار

سقوط تاریخی قیمت نفت در روزهای اخیر نشان داد که توافق اوپک برای کاهش تولید نفت، در واکنش به کاهش تقاضا بر اثر قرنطینه، شاید اثر چندانی نداشت. از زمان نشست اوپک، قیمت نفت‌خام به‌قدری کاهش یافت که تقریباً در 2دهه اخیر بی‌سابقه بود؛ چراکه روسیه و عربستان در تلاش برای گرفتن سهم بیشتر در بازار نفت، قیمت‌ها را کاهش دادند و تولید را بالا بردند. این تحرکات همراه با کاهش بیشتر تقاضا باعث شده است نفت آمریکا بدترین دوره رکود را در طول تاریخ ثبت کند. در سه‌ماهه اول سال2020 قیمت‌ها دوسوم کاهش یافت و بخش انرژی در آمریکا را تکان داد.
این آسیب باعث شد واشنگتن سعی کند یک توافق جدید را انجام دهد. ترامپ اوایل‌ماه آوریل توییت کرد که امیدوار است و انتظار دارد که دو کشور روسیه و عربستان برای کاهش تولید روزانه 10میلیون بشکه و حتی بیشتر موافقت کنند.
در نهایت بعد از پایان‌ماه مارس که کمترین قیمت نفت ثبت شد، با شروع‌ماه آوریل در عرصه بین‌المللی قیمت نفت خام برنت با 21درصد افزایش به 29.94دلار در هر بشکه رسید و قیمت نفت آمریکا حدود 25درصد افزایش یافت و به 25.32دلار رسید؛ هر دو رکورد خوبی به شمار می‌رفت. کاهش تولید 10میلیون بشکه در روز، حدود 10درصد تولید جهانی است. به هر حال تحلیلگران می‌گویند که صنعت نفت آمریکا نیز احتمالاً مجبور به کاهش تولید می‌شود؛ هم به شکل داوطلبانه برای تثبیت قیمت‌ها و هم به‌دلیل فشارهای اقتصادی به‌خاطر کاهش گسترده تقاضا. پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی نفت‌خام در‌ماه جاری تقریبا 23درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته باشد. این قیمت‌ها نشان‌دهنده تولید بیش از تقاضا (با وجود توافق میان اوپک و روسیه برای کاهش تولید) و چشم‌انداز کلی اقتصاد جهانی در زمانه‌ای است که اثرات برنامه‌های کوتاه‌مدت هنوز نامشخص است. ماه‌های می ‌و ژوئن که دوره اصلی اجرای برنامه اوپک برای کاهش تولید نفت است، بسیار تعیین‌کننده خواهد بود. در این ماه‌ها مشخص می‌شود که آیا مسیر کاهشی قیمت نفت همچنان ادامه خواهد داشت یا اینکه قیمت‌ها اصلاح خواهد شد. چیزی که واضح است، قرنطینه جهانی ممکن است برای چند هفته آینده کمتر نشود و بعد از آن 2‌ماه یا بیشتر نیز طول می‌کشد تا دنیا به حالت عادی برگردد. پس احتمال دارد که تقاضای نفت برای مدتی طولانی، کم باشد.

بیشترین کاهش تولید از سال1989
آژانس بین‌المللی انرژی (EIEA) پیش‌بینی می‌کند که کاهش تقاضای نفت در سال‌جاری، یک اتفاق تاریخی خواهد بود؛ تا جایی که سال2020 بدترین سال از نظر عملکرد این بخش باشد. اوپک پیش‌بینی کرده است که میزان تقاضا در سه‌ماهه دوم سال 2020به 20میلیون بشکه نفت در روز و حتی کمتر برسد. تحلیلگران می‌گویند از سال 1989سطح تولید نفت اوپک هرگز چنین اندک نبوده است.

توافق بزرگ، آن‌قدرها بزرگ نبود
توافق بزرگ اوپک‌پلاس برای کاهش تولید نفت احتمالاً به اندازه کافی بزرگ نبوده است. عربستان سعودی و روسیه تولید نفت خود را 10درصد کاهش داده‌اند اما کاهش تقاضا برای نفت، خیلی بیشتر از این میزان بوده است. یک خطر بزرگ این است که کشورهای دیگری که موافقت کرده‌اند تولید خود را 23درصد کاهش دهند، احتمالا از این توافق پیروی نکنند. خیلی از کشورهای اوپک به تقلب در این زمینه شناخته شده‌اند. همین حالا نیز براساس برخی گزارش‌ها، تعدادی از کشورها به اندازه‌ماه قبل تولید کرده‌اند. سرمایه‌گذاران از پیامدهای نشست تاریخی اوپک‌پلاس وحشت دارند. از زمانی که کاهش تولید نفت اعلام شد، قیمت‌ها باز هم به میزان زیادی کاهش یافت. طبق توافق، حالا دیگر عربستان و روسیه به تعهد کاهش تولید عمل کرده‌اند و به‌شدت بعید است که حتی با وجود قیمت‌های اخیر، آنها کاری بیش از این انجام دهند.

آینده برای اوپک‌پلاس و دیگر سرمایه‌گذاران چگونه است؟
 آمریکا: ویروس کرونا تا امروز هیچ نشانه‌ای مبنی بر کاهش شیوع نشان نداده است و واکسن آن هم بعید به نظر می‌رسد که در سال2020 آماده شود. بنابراین سیاستمداران آمریکایی برای مقابله با جنگ قیمتی که روسیه راه‌انداخته است، تحت فشار زیادی قرار دارند و فکر می‌کنند که آمریکا باید در این زمینه عملکرد تهاجمی‌تری داشته باشد. بحران فعلی، مشاغل زیادی را تهدید می‌کند و با افزایش موارد ابتلا به کرونا در آمریکا، بازار آسیب بیشتری خواهد دید. فوربس پیش‌بینی می‌کند با توجه به شرایط موجود، قیمت نفت خام برنت احتمالا به 16دلار نیز کاهش یابد. واقعیت این است که اگر قیمت نفت نتواند به بالای 30دلار برسد، صنعت نفت شیل آمریکا برای بقا راه سختی را در پیش خواهد داشت.

روسیه: روسیه مثل سایر کشورها برای کسب درآمد، به نفت وابسته است و بنابراین امسال بودجه این کشور به‌شدت تحت‌تأثیر کاهش تقاضا و کاهش قیمت نفت قرار خواهد گرفت. به‌خصوص آنکه با توجه به سقوط مداوم قیمت‌ها از روسیه انتظار می‌رود باز هم تولید خود را کاهش دهد. گفته می‌شود که دوران طلایی نفت روسیه به پایان خود نزدیک می‌شود.

عربستان سعودی: عربستان که ارزان‌ترین تولیدکننده نفت در جهان است، اگر قیمت هر بشکه نفت بالاتر از 20دلار باشد هم کسب درآمد می‌کند اما این کافی نیست. عربستان برای متعادل‌کردن بودجه خود و تحقق برنامه‌های اقتصادی به فروش هر بشکه نفت با قیمت 80دلار نیاز دارد تا در سیاست‌های خود به ثبات برسد.

آمریکای لاتین: کشورهای آمریکای‌لاتین کمتر تحت‌تأثیر ویروس کرونا قرار گرفته‌اند و تعداد مبتلایان در این کشورها به اندازه کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نیست. بنابراین آنها به کاهش تولید نفت، تمایلی ندارند.

آسیا: کشورهای تولید‌کننده نفت از چنین شوک بزرگی بسیار متضرر خواهند شد و چون بیشترین مصرف‌کنندگان نفت آنها از همان آسیاست، کاهش تقاضای بسیار زیادی خواهند داشت. برای دیگر کشورهای آسیایی که عمدتاً مصرف‌کننده نفت هستند، وقت آن رسیده است که از ذخایر نفتی خود استفاده کنند.

آفریقا: کاهش تاریخی تولید باعث ایجاد بحران اقتصادی تولیدکنندگان نفت و گاز در آفریقا ازجمله کشورهای نیجریه، آنگولا، سودان، گابن، کنگو، گینه و... می‌شود؛ چرا که افت ناگهانی قیمت نفت و گاز همزمان با همه‌گیری ویروس کووید-19که با بحران بهداشتی، تعطیلی مشاغل و عواقب اقتصادی همراه بود، این کشورها را با چالش‌های متعددی روبه‌رو کرد.

دوره سقوط
در تاریخ 20آوریل (اول اردیبهشت) هر بشکه نفت سبد اوپک، به قیمت 14.19دلار آمریکا کاهش یافت. همچنین قیمت نفت برنت 25.57دلار و نفت وست تگزاس آمریکا به رقم منفی 37 دلار برای هر بشکه رسید. این نخستین بار در طول تاریخ بود که قیمت نفت وست تگزاس منفی شد. در روز بعد یعنی 21آوریل، قیمت نفت برنت نیز به 17دلار سقوط کرد. درحالی‌که تانکرهای ذخیره و انبارهای نفت در حال پرشدن است، نگرانی در کشورها به‌خصوص در آمریکا درباره اینکه با نفت استخراج شده، چه کنند بالا رفته است.


بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت
طبق گزارش EIA (اداره اطلاعات انرژی آمریکا) کشورهای آمریکا، عربستان سعودی و روسیه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت دنیا هستند. آمریکا به تنهایی 18درصد از تولید نفت دنیا را در دست دارد. بعد از آن عربستان سعودی با تولید 12درصد نفت دنیا و روسیه با تولید 11درصد کل نفت دنیا قرار دارند. کانادا و چین در رده‌های بعدی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت قرار می‌گیرند.

بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت
آمریکا علاوه بر اینکه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت است، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نیز به شمار می‌رود. طبق اطلاعات موجود 20درصد از مصرف نفت دنیا توسط آمریکایی‌ها انجام می‌شود. بعد از آن چین و هند قرار دارند. این رتبه‌بندی شامل همه انواع نفت می‌شود.

30درصد 
تقاضا برای نفت و گاز به‌خاطر قرنطینه جهانی کاهش یافته است

25میلیون 
بشکه پیش‌بینی اوپک از میزان تقاضای نفت در انتهای نیمه‌اول سال 2020

42درصد
نفت خام دنیا در سال 2019توسط اوپک تولید شد

80میلیون 
بشکه میزان تقاضای نفت به شکل روزانه است

85دلار 
بالاترین قیمت نفت در 5سال اخیر که مهرماه 97به ثبت رسید

67دلار
قیمت سبد نفتی اوپک برای هر بشکه نفت در ابتدای سال 2020

14دلار
قیمت سبد نفتی اوپک برای هر بشکه نفت در‌ماه آوریل سال 2020

40درصد 
از جمعیت جهان بنا بر دستورات یا خواست خود در خانه مانده‌اند تا ویروس کرونا مهار شود

10میلیون 
بشکه میزان کاهش تولید نفت براساس توافق اوپک‌پلاس به‌دلیل کاهش تقاضا