رمضان در دوران‌کرونا

جواد نصرتی ـ خبرنگار

جهان اسلام، رمضان امسال را در شرایط سخت و متناقضی شروع کرده است؛ ویروس کرونا، در حالی جداسازی و قرنطینه را به اجباری همه‌گیر تبدیل کرده که گردهم آمدن در رمضان برای دعا و تقویت پیوندها، روح این‌ ماه مقدس است.
به گزارش رویترز، مقدس‌ترین ‌ماه در تقویم اسلامی، زمانی برای با هم بودن، انجام کارهای خیریه، توجه به دیگران، تفکر و دعاست اما این کارها، در دوران قرنطینه و جداسازی به‌خاطر کرونا، عملا شدنی نیست.
انتشار ویروس در سراسر جهان اسلامی، نوعی اضطراب را در میان مسلمانان ایجاد کرده است. در الجزایر، یامین هرماش 67ساله، سال‌هاست که بعد از افطار، در خانه‌اش از خویشاوندانش با چای یا نوشیدنی‌های خنک پذیرایی می‌کند. اما می‌ترسد که امسال چنین فرصتی نداشته باشد؛ «شاید نتوانیم آنها را ببینیم. احتمالا آنها هم نخواهند آمد. ویروس کرونا همه را ترسانده، حتی میهمانان متمایزی که همیشه داشته‌ام.»
مساجد در الجزایر از ترس انتشار ویروس کرونا تعطیل شده‌اند. محمد جمودی، شوهر 73ساله یامین، برای این رمضان، ‌نگرانی‌های دیگری دارد؛ «من نمی‌توانم رمضان را بدون تراویح تصور کنم.» تراویح، نماز ویژه‌ای است که اهل سنت بعد از نماز عشا می‌خوانند و معمولا یک جز از قرآن را در آن ختم می‌کنند.
دولت اردن، هماهنگ با دیگر همسایگان عرب خود، مقررات خاصی برای رمضان درنظر گرفته است و تنها برخی اعمال را مجاز می‌شمارد.
از آفریقا تا آسیا، ویروس کرونا سایه‌ای از شک و تردید بر جوامع اسلامی انداخته است.
کرونا، در خیابان‌ها و بازارهای قاهره، پایتخت عظیم 23میلیون نفری مصر که معروف است هرگز به خواب نمی‌رود، اثری فاجعه‌بار داشته است. سمیر الخطیب که یک دکه در مسجد تاریخی سیده زینب دارد، می‌گوید: «مردم علاقه‌ای ندارند به مغازه‌ها سر بزنند چون از این بیماری می‌ترسند. امسال بدترین سال است. در مقایسه با سال گذشته، ما عملا هیچ‌چیزی نفروخته‌ایم.»
در‌ ماه رمضان، دستفروش‌ها معمولا خرما، زردآلو یا دیگر میوه‌های شیرینی را که روزه‌داران با آنها افطار می‌کنند در بساط‌های پررونق خود می‌فروشند. یک محصول پرطرفدار، فانوس‌های مخصوصی است که توسط روزه‌داران خریداری می‌شود. اما امسال، مقامات، حکومت نظامی شبانه اعلام کرده و نماز جماعت و دیگر فعالیت‌ها را ممنوع کرده‌اند. در چنین شرایطی، کسی بیرون از خانه نیست که بخواهد فانوس داشته باشد.
ناصر صلاح عبدالقادر 59ساله که در بورس مصر کار می‌کند درباره رمضان امسال می‌گوید: «امسال اصلا حس رمضان وجود ندارد. من معمولا به بازار می‌آیم و در رمضان‌ها از همان اول آدم‌هایی را می‌بینم که موسیقی می‌نوازند، دور هم نشسته‌اند و عملا در خیابان زندگی می‌کنند. اما احتمالا امسال شاهد چنین صحنه‌هایی نخواهیم بود.»
ویروس کرونا، یک بخش مهم دیگر رمضان را هم تحت‌تأثیر قرار داده است؛ مسلمانان معمولا روزه‌داری و کارهای خیریه را در این‌ ماه همراه هم انجام می‌دهند اما کرونا روی انجام کارهای خیریه که رسم این ماه بود هم تأثیر گذاشته است.
در الجزیره، صاحبان رستوران‌ها به‌صورت سنتی‌، هنگام افطار به نیازمندان غذای رایگان می‌دهند، اما امسال که رستوران‌ها تعطیل‌ هستند، معلوم نیست چطور می‌توانند این غذا را به‌دست نیازمندان برسانند. در ابوظبی هم خیریه‌ها معمولا بین کارگران کم‌درآمدی که از جنوب آسیا به منطقه آمده‌اند افطار توزیع می‌کنند اما بسته بودن مساجد، برگزاری این سنت را هم با ابهام مواجه کرده است.
محمد اسلام، مهندسی اهل هند که در یک خانه سه‌خوابه در ابوظبی با 14نفر دیگر زندگی می‌کند به‌خاطر ویروس کرونا بیکار شده است. آپارتمانی که او در آن زندگی می‌کند به‌خاطر ابتلای یکی از ساکنان آن به ویروس کرونا قرنطینه شده است و او برای گذران زندگی، به غذای خیریه وابسته است. شرایط برای افرادی مانند محمد در ‌ماه رمضان امسال، می‌تواند بسیار سخت باشد.
در سنگال، برنامه این است که فعالیت‌های خیریه امسال هم ادامه پیدا کند البته به‌صورت محدود. در داکار، پایتخت ساحلی کشور، خیریه‌هایی که معمولا «اندوگو» توزیع می‌کنند تصمیم گرفته‌اند امسال به جای توزیع آن در خیابان‌ها، این غذا را در مدارس قرآنی و مذهبی توزیع کنند. اندوگو یک نان باگت مخصوص است که همراه با شکلات، کیک، خرما، شکر و شیر در میان نیازمندان توزیع می‌شود.
در همین حال در اندونزی، پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان دنیا، مردم باید عزیزانشان را در این رمضان از راه دور ببینند. پارابو از شهروندان اندونزیایی، امسال به جای اینکه عید فطر را به خانه سفر کند تا در کنار عزیزانش باشد، پایان‌ ماه رمضان را از طریق برنامه‌های چت تصویری جشن می‌گیرد.
او می‌گوید: «من به‌شدت نگران ویروس کرونا هستم. دلم برای تمام آن کنار هم بودن‌ها تنگ خواهد شد... افطار دورهمی، نماز جماعت در مسجد و گپ زدن با دوستان در ‌ماه رمضان واقعا لذتبخش است.»