موج خاموش اختلاف‌ها

 کووید ۱۹ هنوز در خیابان‌های بسیاری از شهرهای جهان پرسه می‌زند و برای انسان‌ها همچنان تنها پناهگاه امن خانه‌شان است. اما حالا انگار کرونا ریشه دوانده زیر سقف خانه‌ها و اخبار نگران‌کننده‌ای از گوشه و کنار به گوش می‌رسد.
چندی پیش یکی از مقامات سازمان بهزیستی اعلام کرد در روزهای قرنطینه تعداد تماس‌ها با مرکز تلفن مشاوره بهزیستی۳ برابر بیشتر شده است. بهزاد وحید نیا، معاون مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور به همشهری می‌گوید، روزانه با این مرکز 4هزار تماس گرفته می‌شود و بیشتر آنها مربوط به اختلافات بین زوجین است. 
نه تنها در ایران که درسراسر دنیا تماس‌های تلفنی مبنی بر خشونت‌های خانگی به پلیس و اورژانس‌های اجتماعی چندین برابر بیشتر شده و اختلافات زوجین افزایش یافته است. تا آنجا که چند روز پیش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در پیامی ویدئویی درباره افزایش مهلک خشونت علیه زنان در جریان قرنطینه خانگی و تعطیلی‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا هشدار داد.
در میان کشورهای جهان، مکزیک در خشونت خانگی دوران قرنطینه پیشتاز است. مقامات این کشور از افزایش ۱۰۰ درصدی خشونت خانگی و مرگ روزانه ۱۱ زن خبر داده‌اند. درحالی‌که در روزهای کرونایی خشونت خانگی یکی از مولفه‌های اصلی بالا رفتن میل به جدایی در زوجین محسوب می‌شود تا به حال در برخی رسانه‌های کشورهایی همچون چین، فرانسه، آمریکا، انگلیس و هند خبرهایی مبنی بر طلاق کوییدی منتشر شده اما در ایران آمارها ضد‌و نقیض است. شاید مراجعه به یکی از دادگاه‌های خانواده شلوغ و پرتردد بتواند گره این اظهارنظرهای مختلف و مبهم را باز کند.

در پیچ و خم دادگاه
جای سوزن انداختن نیست پارکینگ ۲۰۰ ظرفیتی و خیابان‌های اطراف در محاصره خودروهای مراجعه‌کنندگان هستند. تکاپو و همهمه بسیار است اما مشاوران حقوقی بیرون دادگاه خانواده در کانکس‌های نیمه داغ نشسته‌اند و می‌گویند روزهای عادی را سپری می‎‌کنند، تصور می‌کردند دادگاه‌ها بیشتر از اینها شلوغ باشد اما حالا، خبری نیست.
دادگاه خانواده شهریار با توجه به تحت پوشش قرار دادن جمعیتی بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر از اقشار و طبقات مختلف اجتماعی و همچنین بافتی که سکونتگاه اغلب پایتخت‌نشینان و مهاجران شهرستانی است شاید بتواند نمونه مناسبی برای بررسی میزان طلاق کوویدی در این روزها باشد. 
مینا اسدی، یکی از مشاوران خانواده است، به همراه چند نفر از همکاران نزدیک دادگاه ایستاده، او از روزهای عادی و وضعیت سفید می‌گوید و معتقد است این درکنار هم بودن‌های طولانی در روزهای خانه‌نشینی، ارتباطات خانوادگی را تقویت کرده:«ما هم فکر می‌کردیم با شروع به‌کار دادگاه‌ها، جمعیت زیادی به‌دلیل اختلافات خانوادگی هجوم بیاورند اما اوضاع دادگاه‌ها مثل روزهای عادی است.»
به گفته اسدی شاید تماس‌ها با کلانتری و بهزیستی افزایش پیدا کرده باشه اما اختلاف‌های قرنطینه آنقدر ریشه‌ای نیستند که کار به جاهای باریک برسد. عمدتا همانجا حل و فصل می‌شوند؛ حالا یا با ریش سفیدی یا مصلحت اندیشی. ممکن است در دوران قرنطینه تنش بین بعضی خانواده‌ها بیشتر شده باشد اما در میزان مراجعه به دادگاه و پیگیری‌های قضایی تأثیر معناداری نداشته است.
گفت‌وگو با افرادی که به شعبه‌های مختلف (۷ شعبه) بررسی دعاوی خانوادگی این دادگاه مراجعه می‌کنند، نیز نشان می‌دهد دست‌کم در این مراکز کسی در دوران کرونا متقاضی طلاق نشده است.
زن جوانی به همشهری می‌گوید: «همه پرونده‌ها مربوط به سال قبل است. چون در این شعبه دارم، کارهای طلاقم را انجام می‌دهم بیشتر مراجعه‌کنندگان را به چهره می‌شناسم اکثریت آنها از سال قبل تقاضای طلاق کرده بودند.»
تا اینجا این صحبت‌ها مهر تأییدی است بر اظهارات اخیر مسئولان دولتی که گفته‌اند، با شیوع ویروس کرونا و حضور بیشتر مردم در منازل ۸۵ درصد مردم اعلام کرده‌اند که هیچ تغییری در رفتار خانوادگی آنها رخ نداده است. تقی رستم وندی پیشتر در گفت‌وگو با فارس افزایش خشونت خانوادگی در کشور را انکار کرد:«مردم به‌تدریج در قرنطینه مهارت ارتباطی خود را تقویت می‌کنند.»

«طلاق کوویدی» شاید دو‌ماه دیگر
هر چند برخی مقامات دولتی اصرار به مساعد بودن و عادی جلوه دادن تعاملات در میان خانواده‌ها دارند اما با وجود این شواهد و بررسی‌ها نشان می‌دهد اظهارنظر در رابطه با خشونت خانوادگی و همچنین بالا گرفتن اختلاف زوجین در قرنطینه نیازمند گذر زمان و بررسی‌های بیشتر است.
بررسی میدانی همشهری و گفت‌وگو با ۵۰ نفر از مراجعه‌کنندگان دادگاه خانواده شهریار گویای آن است، همه پرونده‌های طلاق این دادگاه شلوغ در روز مراجعه مربوط به سال گذشته و پیش از شیوع کرونا و قرنطینه است. اما چرا کسی در سال جدید به دادگاه خانواده مراجعه نمی‌کند؟
یکی از کارشناسان دفتر دادگاه خانواده شهریار در این‌باره به همشهری می‌گوید:« نمی‌تونیم از الان نتیجه‌گیری کنیم که قرنطینه هیچ تأثیری بر طلاق نداشته است. سازوکار بررسی دادخواست‌ها به‌گونه‌ای است که ابتدا باید افراد در سامانه سراسری قضایی ثبت نام کنند. پس از ثبت نام زمان بررسی پرونده به آنها اعلام می‎شود که حداقل ۲ هفته و حداکثر ۲‌ماه زمان می‌برد. بنابراین اعلام نظر قطعی درباره تأثیر کرونا بر روابط خانوادگی نیاز به زمان بیشتری دارد و دست‌کم باید تا آخر اردیبهشت و خرداد صبر کرد.»
شماری از وکلا و مشاوران حقوقی مستقر در این دادگاه از خاموشی اختلافات خانوادگی در قرنطینه سخن می‌گویند اما ناگفته‌های دعاوی را باید از زبان عریضه نویسان که می‌توان آنها را «وکلای در سایه» لقب داد شنید.
 یکی از عریضه نویسان می‌گوید مراجعه بیشتر شده و مربوط به قرنطینه است:« زنان زیادی مراجعه می‌کنند. از بداخلاقی و دست بزن مردان حرف می‌زنند. مردان هم از بداخلاقی زنان شکایت دارند. خیلی‌ها می‌گویند، تا به حال همدیگر را به این خوبی نشناخته بودند. این مدت با هم بودن باعث شده به این نتیجه برسند که ارتباطشان به بن بست رسیده و به درد هم نمی‌خورند.»
محمود، عریضه نویس میانسالی است که می‌گوید مورد داشتیم که به‌خاطر عدم‌رعایت نکات بهداشتی آمده تا از شوهرش طلاق بگیرد:« چند روزی پیش مردی آمده بود که می‌گفت به صدای زنم حساسیت دارم و می‌خواهم جدا شوم. همینطوری مردی که از دست زنش کتک خورده بود.»
به باور عریضه‌نویسان شاید کاهش مراجعه به وکلا و مشاوران حقوقی به‌خاطر افزایش دشواری‌های مالی باشد:« وگرنه سر ما که تا حدودی شلوغ شده و هر روز داره تعداد شاکیان خانوادگی بیشتر می‌شه...»