نیم قرن با روز زمین پاک

سیدمحمد فخار ـ خبر‌نگار

فردا روز جهانی «زمین پاک» 50ساله می‌شود. این روز هر سال 3 اردیبهشت‌ماه (22 آوریل) با هدف افزایش آگاهی‌بخشی درخصوص محیط‌زیست کره زمین در سراسر دنیا برگزار و اهمیت داشته‌های حیاتی و بسیار مهم را برای ادامه زندگی بشر یعنی زمین و هوای پاک یادآور می‌شود.
طی سال‌های اخیر روند فرسایش خاک و تهدیدات آلاینده زمین هر روز بیشتر از دیروز زندگی و محیط‌زیست را تهدید کرده و این روند متوقف نشده است. تنها در بخش‌های محدودی ازجمله مدیریت پسماند، کاشت گیاهان و درختان و کنترل رواناب‌ها تا حدودی موفقیت‌هایی به‌دست آمده و باید برای حفاظت از تنها سکوی زندگی شهروندی بیش از این‌ها تلاش کرد.
گرامیداشت کرونایی
در پی شیوع بیماری کرونا و لزوم رعایت ملاحظات بهداشتی، اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار به مناسب روز زمین پاک نشست علمی تخصصی از طریق ویدئوکنفرانس با حضور مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار، روسای محیط‌زیست مناطق ٢٢ گانه و تعدادی از اساتید این حوزه را امروز سه‌شنبه دوم اردیبهشت‌ماه از ساعت ١٠ تا ١٢ برپا می‌کند. همچنین مناطق ٢٢ گانه نیز از طریق ویدئو کنفرانس با حضور روسای محیط‌زیست مناطق، اعضای کانون‌های محیط‌زیست و فعالین این حوزه این روز جهانی را گرامی داشته‌اند.


لزوم تمرکز بر تغییر اقلیم
سعید احمری،  کارشناس محیط‌زیست



در سیاست‌های زیست‌محیطی مدیریت شهری، کاهش آلاینده‌های محیطی اهمیت بالایی دارد. توجه به پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری در دستورکار قرار دارد و شهرداری برنامه‌های توسعه 5ساله خود را بر مبنای آن تنظیم کرده و می‌کند. اگر بخواهیم درباره بحث تغییر اقلیم که امسال مورد توجه ویژه قرار گرفته صحبت کنیم، باید به بحث گرمایش زمین به عنوان پدیده‌ای جهانی اشاره کنیم. تغییر یک درجه‌ای دمای هوا برای نقاط سردسیر خطر بیشتری دارد اما با توجه به اثرات پروانه‌ای تغییر دما در کل زمین نیز اثراتی خواهد داشت. ازجمله بارش‌های غیرعادی  نسبت به گذشته که شاید اگر کنترلی نباشد در تهران سیل روان کند. این شهر 7رودخانه دارد که اگر کنترل نشود سیل می‌تواند خطری بالقوه باشد. در شرایط تغییر اقلیم ما با بارش‌های ناگهانی و بعد خشکسالی مواجه هستیم. در طول سال شاهد بارش کمی هستیم. سفره‌های زیرزمینی تغذیه نمی‌شوند. فرسایش خاک هم بیشتر می‌شود و برای ادامه حیات نیاز به سیاست‌گذاری گسترده و همه جانبه است. ماده 60برنامه 5ساله سوم با همین هدف به احیای رودخانه‌های شهری، تخریب فضای سبز حاشیه رودخانه، جلوگیری از تخریب خاک در ارتفاعات و طرح جامع فضای سبز پرداخته‌است. همچنین باید از منابع زیرزمینی کمتر استفاده شود. شهرداری تهران در این عرصه کار می‌کند و درراستای موارد فوق به فرونشست نیز  می‌پردازد.


شباهت کرونا به تغییرات اقلیمی
شینا انصاری، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهر تهران



روز زمین پاک یک مناسبت بین‌المللی است که حدود 50‌سال از این مناسبت می‌گذرد. هر ساله کشورهای بسیاری با روز زمین پاک همراه شدند تا این برنامه را با هدف توجه بیشتر به زمین و محیط‌زیست برگزار کنند. منتها آن چیزی که از سال 1969تا امروز رویت شده، متأسفانه روند آلودگی‌ها و تخریب بیشتر بوده و با وجود فعالیت‌های بسیار برای حفظ محیط‌زیست به نتیجه درستی نرسیده است. در روز زمین پاک، همچون سنوات گذشته در کشور خودمان هم مانند دیگر کشورها برنامه‌ها و اقداماتی انجام می‌شود. طوری که فعالان محیط‌زیستی و دستگاه‌های دولتی بعضا یک هفته فعالیت‌هایی انجام می‌دهند.البته همه این برنامه‌ها انجام می‌شود تا توجه بیشتری به محیط‌زیست شود.
تم امسال «تغییرات اقلیمی» است. واقعیت این است که هم‌اکنون با بحران جهانی کرونا روبه‌رو هستیم و این بیماری تمام کشورهای جهان را درگیر کرده است. این موضوع شباهتی با تغییرات اقلیمی از آن جهت دارد که عوارض این تغییرات هم کل جهان را درگیر می‌کند. بنابراین، تغییرات اقلیمی هم یک مشکل جهانی محسوب می‌شود، اما چرا به موضوع کرونا به سرعت واکنش نشان دادیم؟‌دلیلش این است که عوارض بیماری کرونا کوتاه‌مدت است ولی مشکلات و عوارض تغییرات اقلیمی میان‌مدت و بلندمدت است.
اگر در جایی انتشار گازهای گلخانه‌ای داشته باشیم، ممکن است عوارض آن در جای دیگری به‌صورت خشکسالی، بالا آمدن سطح آب دریا، ذوب شدن یخ‌ها، افزایش توفان‌ها و...خودش را نشان دهد. گازهای گلخانه‌ای توسط انسان تولید شده و در جو منتشر می‌شوند. در نهایت گازهای گلخانه‌ای که مهم‌ترین آن دی‌اکسیدکربن و متان هستند، سبب می‌شوند که دمای کره زمین از حد متعادل خود فراتر رود. از طرفی تغییرات اقلیمی کل جهان را متأثر می‌کند و به هر حال، وقتی دمای کره زمین افزایش پیدا کند، می‌تواند قسمت‌های مختلف زمین را تحت‌تأثیر قرار دهد. عوارض این تغییرات می‌تواند از عوارض یک بیماری عفونی بیشتر آسیب بزند. به این دلیل که اگر به مشکلاتی که تغییرات اقلیم می‌تواند بر بقای انسان در کره زمین ایجاد کند، رسیدگی نشود، حیات انسان و موجودات زنده دیگر در جهان به خطر می‌افتد. یکی از نشانه‌های تغییر اقلیم این است که الگوی بارندگی تغییر می‌کند و ما می‌بینیم که آن تفکیک گذشته روی سرما و گرمای هوا با تغییر فصول دستخوش تغییر شده است. بنابراین، تم امسال، موضوع بسیار مهمی است و باید مورد توجه مسئولان و سیاستمداران قرار بگیرد؛ ازجمله در کشور ما هم باید به آن توجه شود.


اهمیت مواهب و منابع طبیعی
تورج فرهادی، شهردار منطقه ۶



دوم اردیبهشت‌ماه روز زمین پاک است؛ رویدادی که امسال مصادف با شیوع کرونا توجه و احترام انسان به زمین و طبیعت را جدی‌تر از هر زمانی پدیدار کرده است. واقعیت این است که کرونا واکنش طبیعی زمین و طبیعت به رفتار نادرست و تجاوز گرانه انسان مدرن به حریم و حرمت محیط‌زیست و یادآور این اصل است که حیات بشر و زندگی طبیعت 2روی یک سکه هستند و حفظ زندگی انسانی در گرو پاسداری از این اصل مهم است که زمین را نباید فراموش کرد و در حفظ آن باید کوشا بود. مسئله‌ای که در اصل پنجم قانون اساسی از آن به عنوان وظیفه‌ای همگانی و عمومی نام برده شده است. به یک معنا روز زمین بستر و فرصت ایجاد و تقویت و توجه‌ آگاهی جهانی از اهمیت محیط‌زیست و مواهب و منابع طبیعی زمین است. گرچه آموزش به‌عنوان حلقه مفقوده موفقیت در این حوزه هنوز کاستی‌ها، ضعف‌ها و سستی‌های فراوانی دارد اما بدیهی است رویکرد چند سال اخیر توانسته تا حدودی این دغدغه را در بین افکار مردم و گرایش دولت جانمایی و نهادینه سازد و محیط‌زیست را به دغدغه مردمی بدل کند که می‌خواهند چند ساعتی را دور از آلودگی‌های شهری در دامان طبیعت سپری کنند. طبعا صرف نامگذاری این روز و بدل کردن آن به دغدغه بخشی از مردم ضامن پاکیزه نگه داشتن زمین نیست و تا ارتقا و استعلای این دغدغه به مطالبه همگانی برخوردار از پشتوانه اجتماعی و حمایت قانونی هنوز فاصله زیادی داریم.در اوایل قرن بیستم و حتی در همین سال‌های اخیر زمین و منابع آن نا محدود و بی‌نهایت تلقی می‌شد. عدم‌تقارن، پایداری زیست‌محیطی شهر‌ها را ناپایدار می‌کند و به تعویق خواهند انداخت و اصل مهم توجه طراحان شهری به ایجاد شهری با ابعاد طبیعی و انسانی را که هم اکوسیستم طبیعی شهر و هم ساختار فیزیکال آن را در توازن و تعادل قرار دهد با چالش جدی مواجه می‌کند.
 افزایش جمعیت شهری که به معنی نابودی منابع طبیعی و بدل کردن آن به منابع مصرفی و تولید و تکثیر آلاینده‌ها در محیط‌زیست و به تبع آن نبودن روش‌های مناسب دفع زباله، آب آشامیدنی سالم، شبکه جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب‌ها، استقرار نابجای مشاغل مزاحم، آلودگی هوا و تنگ شدن عرصه بر زیست‌بوم طبیعی شهر‌ها به‌دلیل توسعه و توسیع سازه‌های شهری است از مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش‌هایی است که زندگی انسانی و طبیعت را با بحران‌های بزرگی مواجه کرده است. معتقدم اتخاذ «سیاست‌های سبز» چه در حوزه‌های شهر‌سازی‌ و معماری و چه در عرصه‌های سیاستی و تحلیلی کلید برون رفت و جدی گرفتن هشدار زمین به انسان است که راه را بر دست‌اندازی به طبیعت و قربانی کردن زمین و اکوسیستم خدادادی آن برای توسعه و تعمیق مصرف‌گرایی انسان می‌بندد. هر چند رفاه بشری و حفظ زیست‌بوم شهری و طبیعی را نه در تضاد که در تقارن با یکدیگر نمی‌دانم.