مجریان طرح پلاسمادرمانی در ایران در گفت‌وگو با همشهری اعلام کردند
امید به معجزه درمان بیماران کرونا با پلاسمادرمانی
معصومه حیدری پارسا _ خبرنگار
شیوع سریع ویروس کرونا در دنیا نگرانی‌های بسیاری را به همراه داشته و لحظه‌ای نیست که خبر درباره کووید-19 مخابره نشود. ویروسی که همچنان ناشناخته باقی مانده و با وجود مرگ فراوانی که در دنیا به‌جا گذاشته، دارو و واکسن شناخته‌شده‌ای برای درمان آن کشف نشده است.
در این بین محققان لحظه به لحظه به‌دنبال استفاده از راه‌حل‌هایی هستند تا بتوانند روند افزایشی شیوع این بیماری را تا زمان کشف واکسن آن کُند و روش‌هایی برای درمان بیماران شناسایی کنند. از همین‌رو نام روش‌های مختلفی به گوش می‌رسد که یکی از آنها پلاسمادرمانی است؛ روشی که بر تهیه پادتن از پلاسمای خون بهبودیافتگان ویروس کرونا برای مقابله با این بیماری در افراد بیمار استوار است.
ناصر ریاحی، عضو کمیسیون سلامت اتاق تهران و یکی از مجریان این طرح به همشهری می‌گوید: «از روزهای ابتدایی بهار آزمایش پلاسمادرمانی به‌عنوان راهکاری برای تقویت سیستم ایمنی بدن مبتلایان به کووید-19 (کرونا) به‌عنوان روش تحقیقاتی به‌صورت رسمی در بیمارستان مسیح دانشوری آغاز شد و این روش روی 200بیمار مبتلا به ویروس کرونا انجام شده است.» او با اشاره به اینکه پیش از آغاز این پرو‍ژه تحقیقاتی مجوزهایی از کمیته اخلاق وزارت بهداشت، سازمان انتقال خون و شورای‌عالی انتقال خون دریافت شده است، گفت: «از روز اول تقریبا مشخص بود که تزریق پلاسمای افراد بهبودیافته به بیماران مبتلا، روش مفیدی است و این روش، پیش از این نیز در مورد بیماری‌هایی مثل سارس و ابولا به‌عنوان تنها راه‌حل سریع درمان مورد استفاده قرار گرفته بود. ذهنیت ما این بود که تزریق پلاسما زیانی را متوجه بیمار نمی‌کند و عوارض نخواهد داشت و این روش همواره برای افزایش حجم خون مورد استفاده قرار گرفته است.»
او در ادامه گفت: «خبر خوب اینکه آزمایش این روش روی 200بیمار به پایان رسیده است. البته نتایج دقیق تحقیقات در روزهای آینده توسط محققان منتشر خواهد شد و خبر خوب دیگر اینکه براساس تحلیل‌های اولیه ده‌ها بیمار تحت درمان با این روش بهبود پیدا کرده‌اند. بهبودی تعدادی از این بیماران که بدحال بودند، شبیه یک معجزه تمام‌عیار است و سایرین که بیماری‌شان چندان وخیم نبوده هم بهبود یافته‌اند.» این عضو کمیسیون اقتصاد سلامت و هیأت‌رئیسه اتاق تهران با اشاره به اینکه با عبور از مرحله تحقیقاتی و اعلام نتایج و تأیید مسئولان وزارت بهداشت وارد فاز درمان خواهیم شد، گفت: «مرحله تحقیقاتی نشان داده که این روش اثر مثبت دارد و آثار جانبی آن در حد قابل‌قبول است. نکته حائز اهمیت آن است که تیتر پادتن یا آنتی‌بادی در بیمار بهبودیافته تا مدت‌ها بالا می‌ماند و این سطح آنتی‌بادی در پلاسما خاصیت درمانی دارد. ضمن آنکه بیش از یک‌بار در هفته و بیش از 500 الی 600سی‌سی نباید از بیمار بهبودیافته پلاسما دریافت کرد و البته برای درمان نیز ممکن است بیش از یک‌بار تزریق نیاز باشد. بنابراین اینگونه نیست که این روش درمانی بتواند همه بیماران را پوشش دهد. اما به‌طور حتم اعلام خواهد شد که چه بیمارانی در اولویت قرار خواهند گرفت.»
پلاسمادرمانی که چندین هفته است در کشورمان آغاز شده، حالا با گسترش بیماری، در چند کشور دیگر ازجمله آمریکا و چندین کشور اروپایی هم به‌عنوان روش تحقیقاتی درمان شروع شده است. اساس این روش به این شکل است که وقتی فردی به بیماری ویروسی مبتلا شده و بهبود می‌یابد، بدن او در برابر عامل بیماری آنتی‌بادی تولید می‌کند و در نتیجه فرد در برابر بیماری مصون می‌شود. هم‌اکنون 10مرکز دریافت پلاسما در کشور فعال هستند.
وزارت بهداشت اگرچه تاکنون به‌صورت رسمی نتایج اثر بخشی آزمایش‌های تحقیقاتی پلاسمادرمانی برای بیماران کرونا را تأیید نکرده است ولی باتوجه به نتایج مثبت اولیه این روش ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت که خود پیش از این به کرونا مبتلا شده بود هم با حضور در یکی از مراکز تخصصی، پلاسمای خونش را به‌عنوان یک بیمار بهبودیافته اهدا کرد تا برای بیماران مورد استفاده قرار گیرد.
«کیانوش جهانپور» سخنگوی وزارت بهداشت هم در نشست خبری 2روز پیش درباره این روش گفت: «میزان اثربخشی دقیق پلاسمادرمانی به انتشار گزارش‌های بالینی بستگی دارد. او گفت: «روش پلاسمادرمانی برای بیماری کرونا در هفته‌های اخیر در قالب مطالعات بالینی استفاده شده و در گزارش‌های اولیه اثربخشی نسبی دیده شده است. این کار در بیمارستان‌های مختلفی در حال انجام است. تکنیک جدید نیست، اما کاربرد آن برای بیماران مبتلا به کرونا تا زمان فراهم‌شدن فناوری‌های دیگر می‌تواند اثر نسبی داشته باشد. روش کم‌خطری است و در جاهای مختلفی از آن استفاده می‌کنند.»
نتایج اولیه پلاسمادرمانی بیماران مبتلا به کرونا مثبت بوده است
نریمان صدری، پزشک فعال در صنعت پلاسما و یکی از مجریان اصلی روش پلاسمادرمانی در کشور هم در گفت‌وگو با همشهری درباره این روش توضیح می‌دهد.
پلاسمادرمانی چیست؟
وقتی فردی که سیستم ایمنی سالم دارد به بیماری عفونی باکتریایی و یا ویروسی مبتلا می‌شود، بدنش شروع به دفاع و ساخت پادتن می‌کند. پس از بهبودی فرد تا مدت‌ها این پادتن‌ها در خون فرد بهبودیافته وجود دارد، بنابراین اگر مقداری از پلاسمای خون بیمار که در حقیقت قسمتی از خون است که سلول‌های آن مثل گلبول‌ها جدا شده و حاوی این عناصر ایمنی‌زاست را از بدن او بگیریم و به بیماری که مبتلاست تزریق کنیم، این پادتن‌های گرفته‌شده از فرد بهبودیافته به بیمار کمک می‌کند تا با عامل بیماری‌زا مقابله کند.
آیا پلاسمادرمانی در گذشته هم وجود داشته و یا فقط برای بیماری کرونا ابداع شده است؟
پلاسمادرمانی سابقه‌ای طولانی دارد و اثر آن در همه‌گیری‌های ویروسی چندین‌بار دیده شده است؛ به‌خصوص در سال‌های اخیر. در همه‌گیری ویروس‌های سارس و ابولا از این روش استفاده شد؛ منتها همواره به‌عنوان یک درمان کمکی به داروهای ضد‌ویروسی اضافه می‌شود. با توجه به پیچیدگی‌های علمی و فناوری این شیوه، کشورهای معدودی زیرساخت لازم برای پلاسمادرمانی را دارند و ایران نه‌تنها از 51سال قبل جزو پیشگامان این صنعت در آسیا بوده، بلکه به همت سازمان انتقال خون و چندین شرکت خصوصی فعال در این عرصه، امروز کشور ما در زمینه راه‌حل‌های درمانی و داروهای مشتق از پلاسما خودکفاست.
درباره پلاسمادرمانی بیماری کرونا بگویید که از کی شروع شد و امروز در چه مرحله‌ای است؟
در پزشکی قبل از اینکه یک شیوه عمومی برای همه بیماران استفاده شود، لازم است در درمان تعدادی بیمار آزمایش شود و درصورتی که نتایج خوب بود گسترش پیدا کند. این ایده نخستین‌بار توسط چینی‌ها مطرح شد و در تعداد کمی بیمار نتایج خوبی را تجربه کردند. در تاریخ پنجم اسفند این شیوه از سوی ما در ایران با محققین مطرح و با تأیید وزارت بهداشت و کمک و حمایت سازمان انتقال خون به‌صورت یک طرح آزمایشی برای درمان 200بیمار شروع شد. سپس در هفته اول فروردین سازمان غذا و داروی آمریکا این شیوه را برای بیمارانی که در شرایط بحرانی هستند تأیید کرد و آلمان، فرانسه و ایتالیا نیز شروع به استفاده کردند. در ایران نتایج خوب اولیه آماده بررسی توسط خبرگان این علم در وزارت بهداشت است و درصورت تأیید، استفاده از آن در مراکز درمانی گسترش می‌یابد. هم‌اکنون این شیوه فقط در قالب آزمایشی در بیمارستان‌های بقیه‌الله، لبافی‌نژاد و مسیح دانشوری در تهران و شهیدبهشتی در قم انجام می‌شود. البته محققان و پزشکان دیگری هم اخیرا در قالب آزمایشی این شیوه را در بعضی بیمارستان‌های دیگر شروع کرده‌اند.
کسانی که می‌خواهند از پلاسمادرمانی استفاده کنند به کجا باید مراجعه کنند؟
لازم است تأکید کنم پلاسمادرمانی یک شیوه درمانی امیدبخش است ولی خارج از روال جاری درمانی بیماران نیست، بنابراین انتخاب درمان توسط پزشک و براساس دستورالعمل‌های استاندارد وزارت بهداشت انجام می‌شود. امید داریم در روزهای آتی و با بررسی نتایج درمان‌های آزمایشی، این شیوه نیز به دستورالعمل‌های درمانی اضافه شود. نیازی نیست بیماران یا همراهان آنها نگران این باشند که چگونه به این درمان دسترسی داشته باشند. همه امکانات این صنعت در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته است تا فقط بیمارانی که با دقت بسیار براساس احتمال منفعت‌بردن از این درمان پیچیده توسط پزشکان انتخاب می‌شوند در بیمارستان‌ها آن را دریافت کنند. درمان‌های فعلی تأییدشده توسط وزارت بهداشت مؤثرترین درمان‌های موجود بر اساس شواهد متقن است و در تمام مراکز درمانی در دسترس است، پلاسمادرمانی هم می‌تواند قدم بعدی در تکمیل این لیست درمانی باشد.
آیا امکان دارد برای پلاسمادرمانی هم مانند بعضی داروها بازار سیاه تشکیل شود؟
به هیچ وجه؛ امکان آن صفر است. جمع‌آوری و جداسازی پلاسما علمی پیچیده است و معدود صنعتگران فعال در آن، سال‌هاست به‌صورت دقیق توسط سازمان انتقال خون ایران و مؤسسات نظارتی در آلمان مورد رصد فعالیت قرار می‌گیرند و هر واحد پلاسمای اهدایی توسط فرد بهبودیافته در سیستم‌های نظارتی دقیق وارد و تا تزریق به بیمار هر قدم آن ثبت و مستندسازی می‌شود. این یک روند جدید نیست و در بیش از یک دهه گذشته سیستم نظارتی و ابزارهای آن امتحان خود را پس داده‌اند؛ به‌طوری که پلاسمای ایرانی برای استحصال دارو و مصرف آن در بیماران بدحال در کشور، به آلمان فرستاده شده و بعد از طی فرایندی بدون کم و کاست بازگردانده می‌شود.
در همینه زمینه :
