پیچ‌دزدی به بهای جان انسان‌ها

سمیرا مصطفی‌نژاد ـ خبر‌نگار

سرقت قطعات فلزی در حوزه‌های مختلفی در جهان دردسر‌ساز شده‌است؛ مشکلی که افزایش قیمت فروش عمده فلزات و نبود مقررات سختگیرانه  یا اجرای نادرست مقررات در بازار خرید‌و‌فروش فلزات به آن دامن می‌زند. یکی از رایج‌ترین حوزه‌های سرقت فلز در جهان خطوط راه‌آهن هستند. تمامی قطعات به‌کار گرفته شده در مسیر‌های راه‌آهن، از فلز ریل‌های قطار گرفته تا کابل‌های برق و پیچ‌های ریل‌ها برای سارقان فلز جذابیت دارند. در ایران پیچ‌دزدی از خطوط راه‌آهن به معضلی بزرگ تبدیل شده‌است و شرکت راه‌آهن کشور بارها چنین سرقت‌هایی را که می‌تواند به بهای جان مسافران تمام شود گزارش کرده‌است. علاوه بر هزینه جایگزین کردن فلزات به سرقت رفته در زیرساختارهای کشور، سرقت فلزات در سفرهای زمینی کشور اختلال ایجاد می‌کند و بار مالی سنگینی را بر دوش دولت می‌گذارد. سرقت از خطوط راه‌آهن البته مختص ایران نیست و کشورهای زیادی با آن درگیرند و در تلاشند با محدود‌سازی و دشوارسازی خرید و فروش فلزات قراضه به‌نحوی این پدیده را مهار سازند. شرکت راه‌آهن نیجریه به‌تازگی خبر سرقت 5000گیره و 10هزار مهره و پیچ را از خطوط راه‌آهن این کشور اعلام کرد و سرقت بست‌های فلزی و پیچ در آگوست 2019منجر به خارج شدن یک قطار از ریل در استان پتچابوری تایلند شد.

سرقت روی ریل
در ایران نیز سارقان مسیرهای راه‌آهن اهداف مختلفی را برای سرقت دنبال می‌کنند. از فنر و پیچ و بست‌ و پابندهای ریل گرفته تا ریل‌های اصلی راه‌آهن که در کنار خطوط برای نصب یا جایگزینی رها می‌شوند، همگی مورد‌توجه سارقان قرار دارند و در رویداد‌های مختلف، به شیوه‌های متفاوت ربوده می‌شوند. ‌خرابکاری و بیشتر از آن نیاز مالی به‌عنوان انگیزه‌های اصلی چنین سرقت‌هایی اعلام شده‌اند اما خطری که مسافران قطارهای مسافرتی و خدمه قطارهای باری را تهدید می‌کند، هر نوع توجیهی درباره انگیزه سرقت از خطوط راه‌آهن را بی‌معنی خواهد کرد. زیرا سارقان، این قطعات را به قیمتی ناچیز به فروش می‌رسانند، اما در صورت خروج واگن‌ها از ریل، در بهترین حالت ممکن خسارات مالی فراوان و در بدترین حالت، ‌خسارات جانی غیرقابل‌جبران به بار خواهد آمد.

سرقت خطرناک
علاوه بر کم‌ارزش بودن آهن‌، سرقت پیچ و بست‌ها و حتی در بعضی موارد بریدن ریل‌ها، ‌مانند آنچه در سال97 در خط راه‌آهن کرمانشاه رخ داد اما مسئولان آن را تأیید نکردند،  نه‌تنها کار آسانی نیست، ‌بلکه بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. به‌دلیل نبود دسترسی به آمار دقیق سرقت از خطوط راه‌آهن کشور، با جست‌وجویی ساده در اینترنت درباره دفعات سرقت از خطوط راه‌آهن در کشور به8 مورد تأیید شده سرقت در سال 98می‌رسیم: در اردیبهشت‌ماه برشکاری و سرقت از ریل‌های  خطوط راه‌آهن اصفهان، سرقت و برش ریل در مسیر شازند در خرداد‌ماه، سرقت 450کیلوگرم ریل در مسیر جاجرم در تیرماه، سرقت کابل از خطوط راه‌آهن در بندرعباس در شهریور‌ماه، سرقت احتمالی پیچ‌و مهره از خطوط راه‌آهن مسیر تهران - زاهدان که منجر به خروج قطار از ریل، کشته شدن5مسافر و مجروح شدن ده‌ها مسافر دیگر شد در مهرماه سرقت پیچ و تجهیزات ریلی در رودبار در‌ماه آبان و سرقت تجهیزات از خطوط راه‌آهن سمنان و خط تهران-تبریز در‌ آذر 98.
سرهنگ کمالی از پلیس راه‌آهن تهران با تأکید بر اینکه امکان انتشار آمار دقیق از تعداد دفعات سرقت‌ها وجود ندارد می‌گوید سرقت پیچ و مهره و فنر از خطوط راه‌آهن جرمی بسیار خطرناک و در واقع نوعی خرابکاری است که مجازاتی سنگین برای سارقان و مجازات‌هایی سنگین‌تر برای مالخرها در پی خواهد‌داشت. به گفته این مقام مسئول سرقت به‌ویژه از خطوط اصلی که قطارهای مسافربری در آن تردد دارد، علاوه بر وارد کردن خسارت به اموال عمومی و دولتی، جان مردم را نیز به خطر می‌اندازد و درصورتی که به از ریل خارج شدن قطار منجر شود، مجازات‌های بسیار سنگینی در انتظار سارق خواهد‌بود.
به گفته کمالی، سرقت‌ها تنها به‌خاطر ارزش فلز و بیشتر توسط افراد معتاد انجام و به‌صورت کیلویی فروخته می‌شوند. ارزش ریالی خریداری و جایگزینی این تجهیزات برای راه‌آهن بسیار بالاست درصورتی که سارقان آنها را به قیمتی بسیار ارزان، کیلویی 2500تا 3000تومان، به مالخرها می‌فروشند. از این‌رو مالخرها جرمی سنگین‌تر از سارقان دارند. توصیه می‌شود خریداران ضایعات آهنی و فلزی بلافاصله پس از مشاهده چنین اقلامی که کاربری و کارایی آنها کاملا مشخص و واضح است، بلافاصله آن را به پلیس گزارش دهند.

ابزار سرقت
به گفته این مقام مسئول برش ریل معمولا از خطوط انجام نمی‌شود زیرا کاری سخت و پرهزینه است و بیشتر ریل‌هایی که برای جایگزینی و تعمیر در کنار خط گذاشته می‌شوند، یعنی ریل‌های رها شده، هدف سارقان قرار می‌گیرند و سارقان با برش این ریل‌ها، اقدام به سرقت آنها می‌کنند. کمالی ابزار سرقت از ریل‌های قطار را آچاری دست‌ساز خود سارقان می‌داند؛« سارقان برای سرقت از خطوط راه‌آهن آچار مخصوص این کار را می‌سازند و از آن برای سرقت استفاده می‌کنند. زمان سرقت نیز معمولا شب‌ها یا دوره‌های زمانی است که عبور قطار از روی ریل‌ها کاهش پیدا می‌کند. راه‌بان‌ها معمولا روز‌ها در مسیر خطوط گشتزنی می‌کنند و شب‌ها کمتر فعال هستند. از این‌رو سارقان بیشتر از پوشش تاریکی شب و غیاب راه‌بانان برای اجرای سرقت‌های خود استفاده می‌کنند.»
به گفته کمالی، یکی از عجیب‌ترین موارد سرقت از خطوط راه‌آهن سارقی است که مدتی پیش در تهران دستگیر شد. این سارق برای رد گم کردن و گمراه‌ ساختن پلیس فعالانه هر شب به خطوط مختلف دستبرد می‌زد؛ مثلا یک شب به خط راه‌آهن رباط کریم دستبرد می‌زد و یک شب به ورامین می‌رفت. در نهایت با اطلاع پلیس راه‌آهن و اجرای طرح کمین، سارق و مالخر هردو دستگیر شدند.