از وبا تا کرونا؛ قصه‌ای که جان می‌گیرد!

مجتبی یارزمان _ خبر‌نگار

در زندگی همه ما مسیرهایی پیش پای‌مان قرار می‌گیرد که شاید اگر درست انتخاب نکنیم و در زمان و مکان مناسب پا در آن مسیر نگذاریم دیگر هیچ‌وقت فرصت تکرار و انتخاب را نداشته باشیم. نصرالله حدادی جزو کسانی است که مسیر زندگی‌اش را درست در لحظه‌ای که باید انتخاب کرده و این مسیر درست چیزی نیست جز آشنایی با جعفر شهری؛ کسی که از او به‌عنوان تاریخ تهران قدیم یاد می‌کنند و خیلی از حقایقی که ما درباره تهران و اتفاقات آن می‌دانیم مربوط به روایات این فرد است. حال خود نصرالله حدادی هم همین مسیر را ادامه می‌دهد و برای ما حکم صندوقچه تاریخ شفاهی تهران و ایران را دارد! این پژوهشگر تهران قدیم خوب به تصویر می‌کشد گذشته را و به همین دلیل برایمان از شیوع بیماری‌های واگیردار در تهران و ایران می‌گوید.

از این دست بیماری‌های واگیردار در کشور فراوان داشته‌ایم و این نخستین بار نیست که کشور درگیر یک بیماری همه‌گیر می‌شود. ما فقط در دوره رضاشاه بیماری همه‌گیر نداشته‌ایم و قبل و بعد از دوره رضاشاه، همیشه و در همه دوره‌های پادشاهی، کشور درگیر بیماری‌های واگیردار بوده است. تا قبل از دوره قاجار، حکومت‌ها تکلیفی در مقابل مردم نداشتند و درصورت شیوع بیماری، تعداد کسانی که از بین می‌رفتند بسیار زیاد بودند و به‌دلیل نبود بهداشت سراسری و عمومی، همیشه تعداد قربانیان قابل توجه بوده است. در دوره آغامحمدخان و فتحعلی‌شاه قاجار به فراوانی بیماری‌های واگیرداری مثل وبا و طاعون در کشور شیوع پیدا کرد؛ بیماری‌هایی که اوج آن در سال‌های1295و 1296 نمایان شد و به «وبای عام ایران» مشهور شده است. در این دوره جمعیت کشور به یک سوم کاهش پیدا کرد که جمعیت تهران هم بر اثر همین بیماری از حدود 300هزار نفر کمتر از یک‌سوم شد. در وبای عام ایران همانطور که در تاریخ هم ذکر شده است تعداد کشته‌ها به حدی زیاد بوده است که جسدها در گورهای دسته‌جمعی چال می‌شدند و امکان دفن تک به تک وجود نداشت.

بعد از گذر از این دوره بیماری و در زمان اشغال ایران، 3بیماری بسیار وحشتناک با نام‌های تیفوس، وبا و حصبه (تیفوئید) دوباره در ایران سراسری می‌شود. 3دلیل اصلی برای این بیماری‌ها عنوان شده است که نخستین و مهم‌ترین آنها نبود آب در سال1320 بوده است. در این سال درصد آلودگی آب بسیار بالا رفته و باعث کاهش بهداشت عمومی و فراگیر شدن این بیماری‌ها شده بود. دلیل دیگر شیوع بیماری، قحطی و گرسنگی‌ای بود که توسط متفقین درست شد و به انتشار آن دامن زد. دلیل سوم هم ورود اسیران لهستانی به ایران از طریق روسیه بود که عامل اصلی شیوع بیماری تیفوس در کشور محسوب می‌شدند. این بیماری‌ها تا زمان تخلیه متفقین از ایران، یعنی حدود سال1325 وجود داشت و پس از آن با اصلاح سیستم بهداشت عمومی و فراگیر شدن بهداشت در زندگی شهری، بیماری همه‌گیری در کشور شیوع پیدا نکرد و تنها در بخش‌هایی از ایران بیماری‌های منطقه‌ای مثل مالاریا شایع شد که آن هم با تدابیر دولت وقت ریشه‌کن شد. هرچه جلوتر رفتیم این تدابیر بهداشتی در کشور بیشتر و فراگیرتر شد و به‌عنوان مثال می‌توان از اجباری شدن استفاده از واکسن‌های مختلف برای کودکان و افراد مشکوک به بیماری و سیستم آب لوله‌کشی در تهران در سال1334 یاد کرد. نکته‌ای هم که در پایان باید از آن یاد کرد خدمتی است که جمهوری اسلامی ایران به مردم ارائه می‌دهد و آن هم آب لوله‌کشی سالم است. ما در تمام دنیا تنها کشوری هستیم که آب لوله‌کشی‌مان آشامیدنی و قابل شرب است. در تمام کشورها 2هزینه استفاده از آب پرداخت می‌شود؛ یکی برای آب شست‌وشو و دومی برای آب‌شرب. البته باید الگوی مصرف اصلاح شود، اما این خدمت و هزینه‌ای که دولت بابت بهداشتی کردن و گندزدایی آب می‌پردازد و در اختیار مردم قرار می‌دهد بسیار قابل تحسین است.