کات ندادن در برابر یک ویروس

محمدناصر احدی ـ روزنامه‌نگار

بیماری کرونا باعث به تعویق افتادن اکران یا فیلمبرداری بسیاری از فیلم‌های سینمایی شده است اما همانطور که فیل هُد در روزنامه گاردین نوشته، چه‌کسی گفته همه‌چیز در کار فیلمسازی متوقف شده است؟ برخی کارگردانان به‌دنبال یافتن راه‌هایی برای ادامه فیلمبرداری هستند. به گزارش همشهری به نقل از گاردین، هنگامی که ویروس کرونا شیوع پیدا کرد، تیمور بِکمامبِتوف - که شهرتش در خارج از روسیه به ساخت تریلرِ «تحت تعقیب» با بازی آنجلینا جولی برمی‌گردد - در میانه فیلمبرداری فیلمی درباره خلبان هواپیمای جنگنده جنگ‌جهانی دوم با عنوان «وی2: فرار از جهنم» بود. در نتیجه، این کارگردان قزاقستانی - روسی موارد بهداشتی را در برنامه زمانی فیلمبرداری لحاظ کرد و هفته گذشته کاری کرد که به اعتقاد خودش برای نخستین‌‌بار در سینما انجام شده است: یک صحنه از این فیلم بلند تماما در داخل یک بازی ویدئویی زنده فیلمبرداری شد.
بِکمامبِتوف در ابتدا قصد داشت نبردهای هوایی فیلمش را به شیوه هاوارد هیوز، کارگردان و تهیه‌کننده آمریکایی، فیلمبرداری کند: آسمان واقعی، هواپیماهای واقعی. اما برای به حداقل رساندن آمیختگی اجتماعی، او بازیگر اصلی‌اش، پاوِل پریلوچنی، را با استفاده از حداقل عوامل لازم در یک کابین هواپیما در سانداستیجی واقع در سنت‌پترزبورگ قرار داد، درحالی‌که خودش از راه دور، از هزار‌و‌دویست کیلومتر آن‌طرف‌تر در کازان - پایتخت جمهوری تاتارستان - صحنه را کارگردانی می‌کرد.
4نمایشگرِ LED در اطراف کابین خلبان قرار داده شده بود که فعل و انفعالات یک عملیات نظامی را نمایش می‌دادند و در این میان، بازیگر اصلی با گِیمرهای واقعی به‌صورت آنلاین مشغول تیراندازی سنگین هوایی بود. برخلاف تکنیک پرده سبز، بازیگر به اتفاقات «واقعی» اطرافش واکنش نشان می‌داد. فیلمنامه‌ای به‌معنای دقیق کلمه وجود نداشت - مأموریت سرنگون کردن یک بمب‌افکن آلمانی بود - و هر کس وظیفه داشت به علامت‌های بِکمامبِتوف واکنش نشان دهد. بِکمامبِتوف می‌گوید: «یکی از مشکلات این بود که گیمرها خیلی خوب بودند و به سرعت پاول را می‌کشتند.»
«وی2: فرار از جهنم» از ابتدا پروژه‌ای نوآورانه بود. این فیلم اکشن 10میلیون دلاری بر زندگی قهرمان شوروی جنگ و گریخته از اردوگاه کار اجباری، میخایل دیویاتایف، تمرکز می‌کند. بِکمامبِتوف این فیلم را به شکل عمودی که با تلفن‌های هوشمند سازگار است فیلمبرداری کرد. همچنین این فیلم زمانی کوتاه‌تر و روایت قطعه‌قطعه‌شده‌تری نسبت به نسخه ساخته‌شده برای آیمکس خواهد داشت. این کارگردان 58ساله می‌گوید که عمودی بودن این فیلم تنها یک ترفند تجاری نیست؛«من دارم درباره آدمی فیلم می‌سازم که هرگز تسلیم نشد. او وقتی که از اردوگاه فرار کرد، تقریبا 30کیلوگرم وزن داشت. این فیلمی درباره قائم ایستادن است، درباره مردی که هرگز نیفتاد.»
البته این تنها اقدام بِکمامبِتوف در دوران کرونا نیست؛ او چند سالی است از ساخت فیلم‌های بزرگ و پرهزینه دست کشیده و به کارگردانی و تهیه‌کنندگی فیلم‌های کم‌هزینه و جمع‌وجورتری مثل «سرچینگ» (کارگردان: آنیش چاگانتی، 2018) و «رد دوستی: دارک وب» (کارگردان: استفان ساسکو، 2018) و «پروفایل» (به کارگردانی خودش که البته هنوز به نمایش عمومی درنیامده) روی آورده است. وجه اشتراک هر سه این فیلم‌ها این است که هرچه در آنها می‌بینیم تصاویری است که روی صفحه‌نمایش کامپیوتر یا موبایل نقش می‌بندد؛ به‌عبارت دیگر، در این فیلم‌ها هر اتفاقی تنها از قاب صفحه ‌نمایش کامپیوتر یا موبایل به تماشاگر عرضه می‌شود. شاید در ابتدا فکر کنید، چنین فیلمی بسیار خسته‌کننده است، اما اگر «سرچینگ» را تماشا کنید، چه‌بسا نظرتان عوض شود. حالا بِکمامبِتوف قصد دارد به همین شیوه فیلمی اپیزودیک با نام «قصه‌هایی از قرنطینه» بسازد. نکته جالب درباره این فیلم به فیلمنامه آن برمی‌گردد که بر اساس تجربیاتی است که مردم از سراسر جهان برای این کارگردان روس می‌فرستند و درنهایت 10فیلمنامه برگزیده مبنای ساخت این فیلم قرار می‌گیرد.
به گزارش همشهری به نقل از اسکرین دیلی، تیمور بِکمامبِتوف درباره شرایط موجود جهانی گفته: «راه برگشتی از آنچه در حال اتفاق افتادن است وجود ندارد. ما در واقعیت جدیدی به‌سر می‌بریم و این واقعیت جدید، واقعیت صفحه‌نمایش است که در آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنیم، خودمان را شرح می‌دهیم و ایده‌ها را می‌پرورانیم. برای آدم‌ها مهم است که یاد بگیرند این فضا را انسانی کنند و به عقیده من تنها راه انجام این کار این است که داستان‌های زندگی روزانه‌مان را بازگو کنیم. بنابراین تصمیم گرفتیم که این پروژه را آغاز کنیم و به مردم فرصت دهیم که خودشان را، با استفاده از تجربه ما در داستانگویی از خلال صفحه‌نمایش، بروز دهند. هرکسی که در خانه گیر افتاده - از حرفه‌ای‌های صنعت فیلم گرفته تا مردم عادی - می‌توانند ایده‌هایشان را بیان کنند. ما می‌خواهیم زندگی در دوران ویروس جهانگیرکرونا و جهان در دوران خود-‌دوری‌گزینی را با استفاده از صفحات نمایش لپ‌تاپ‌ها و گوشی‌های همراه هوشمند نشان دهیم.» 
اما چرا داستانگویی از خلال صفحه ‌نمایش کامپیوتر، لپ‌تاپ یا موبایل برای بِکمامبِتوف تا این اندازه اهمیت دارد؟ خودش در پاسخ به این سؤال چنین گفته است: «هم‌اکنون، زندگی مجازی مهم‌ترین بخش زندگی ماست؛ اینجا جایی است که عاشق می‌شویم یا ایده‌های جدید را پرورش می‌دهیم یا به همدیگر خیانت می‌کنیم یا هر کار دیگری.»
به‌گفته بِکمامبِتوف، هرج‌و‌مرج فعلی در صنعت فیلم ممکن است کارگردانان را به تجربیات وی بیشتر علاقه‌مند کند. اما دگرگونی شدید ناشی از کرونا به همین‌جا ختم نمی‌شود. بِکمامبِتوف به گاردین می‌گوید: «این ویروس لحظه تاریخی بسیار مهمی است. ما از نظر اقتصادی پیشرفت خواهیم کرد و تجارت‌های بهتر را توسعه خواهیم داد و سیستم سیاسی دوباره شکل داده خواهد شد».