اجرای دوباره شعرهای گذشته

مرتضی کاردر_روزنامه نگار

«سه‌گانه خاورمیانه» امتداد راه شاعری گروس عبدالملکیان است برای به‌دست دادن نگاهی گسترده‌تر و جهانی‌تر که توانایی همزبانی با مخاطبان بیشتری را داشته باشد، همچنان‌که چنین نگاهی از عنوان کتاب نیز پیداست. ذیل عنوان کتاب آمده است که «جنگ، عشق، تنهایی» شعرهای مجموعه را شکل داده‌اند. خواننده آشنا با شعرهای گروس می‌داند که اینها در شعر او تازه نیست و درونمایه‌های اصلی شعرهای او از ابتدا تا امروز بوده است. اما وجه تمایز مجموعه اخیر کوشش برای گستراندن دامنه شعر است؛ شعری که اگر از جنگ می‌گوید به کوچه‌های دمشق می‌رود، از دیگر جنگ‌های خاورمیانه می‌گوید و وضعیت انسان خاورمیانه‌ای را به تصویر می‌کشد.
شاید در پی چنین نگاهی است که کمتر نشانی از برجسته‌سازی‌ها و تمایزهای زبانی به چشم می‌خورد یا مؤلفه‌های ایرانی در شعر او کمتر می‌شود و آنچه بیشتر از همه رخ می‌نماید شعرهایی است که بیشتر از هرچیز بتواند ترجمه‌‌پذیر باشد. گروس عبدالملکیان در پی اقبال‌های بین‌المللی می‌کوشد تا شاعری باشد که مخاطبان او به ایران محدود نیستند و می‌خواهد خود را به شاعری بین‌المللی تبدیل کند.
سختگیرانه اگر بخواهیم نگاه کنیم «سه‌گانه خاورمیانه» گام تازه‌ای در شعر گروس عبدالملکیان نیست و اجرای دوباره شعرهای گذشته در شکل و شمایلی تازه است. اما چنین قضاوتی بدین معنا نیست که کتاب از شعرهای خواندنی عاری است. هنوز به‌راحتی می‌شود سطرها و شعرهای بسیاری را از کتاب انتخاب کرد که نشانه‌های گروس عبدالملکیان گذشته را به همراه دارد. چه در شعرهای کوتاه مثل «جنگ تمام‌شده بود/ و حالا/ صلح داشت آدم می‌کشت» چه در شعرهای بلند که بیشتر مجموعه را شکل داده‌اند: «در میان درخت‌ها/ بیدم/ که جاذبه خاک را/ بیشتر فهمیده است/ در میان ترانه‌ها/ آوازی مأیوس/ که از دهان چکاوکی بیرون می‌آید/ تا چکاوکی دیگر/ بر آن بنشیند/ و با خودش فکر کند که عشق/ زمینی دیگر می‌خواست/ آسمانی دیگر...»