انقلاب مجازی سهامداران

تغییر ناگهانی دامنه نوسان قیمت سهام در بورس از 5به 2درصد براساس تصمیم شبانه هیأت مدیره سازمان بورس، سهامداران را شوکه کرد و از چهارشنبه شب تا ظهر دیروز 15ساعت جنجالی را آفرید. این مصوبه در نهایت به‌دلیل اعتراض‌های گسترده فعالان بازار سرمایه، با دستور وزیر اقتصاد ملغی شد.
به گزارش همشهری، بورس اوراق بهادار و فرابورس چهارشنبه شب با صدور اطلاعیه‌ای رسمی دامنه نوسان قیمت سهام را از 5به2درصد تغییر دادند. ساعاتی پس از اعلام این خبر موج گسترده‌ای از اعتراض و مخالفت با این تصمیم، فضای بازار سرمایه را در برگرفت، اما مهم‌ترین واکنش اعتراضی به تصمیم سازمان بورس را علی‌رضا عسگری مارانی از پیشکسوتان پرنفوذ بازار سرمایه نشان داد، اعتراضی که به‌نظر می‌رسد مسیر تحولات بعدی را تغییر داد؛ او گفت: بورس را ما خلق نکرده‌ایم این بازار الگو برداری از تجربه سایر کشورهاست. در هیچ کجای دنیا، غیراز یک ایالت در هندوستان، دامنه نوسان و حجم مبنا، وجود ندارد. از نظر من، به‌عنوان یک کارشناس، هر اتفاق که قیمت بسته شدن امروز را با قیمت گشایش فردا متفاوت کند؛ غلط است. هیچ‌کس به راحتی نمی‌تواند بگویید یک سهم گران است یا خیر. قیمت همان چیزی است که خریدار برای آن هزینه پرداخت می‌کند؛ اینکه یک نفردلواپس و نگران بازار سرمایه شود؛ مفهومی ندارد، همین دلواپسان بارها برای بازار سرمایه تصمیم گرفته‌اند و به دفعات هم این اشتباهات را تکرار کرده‌اند. تصمیمی که گرفته شد به‌نظر من عجولانه بود و شبیه اعلام دلار تک نرخی 4200تومانی بود.

تکذیب یک ادعا
 درپی افزایش آتش اعتراض‌ها در شبکه‌های مجازی، شاهین چراغی عضو شورای بورس، این موضوع را به درخواست مقام‌های بالاتر و مالیات‌ستانی مرتبط دانست و بدون آنکه مشخص کند چه‌کسی قرار بود از معاملات بورس مالیات دریافت کند؛ گفت: ازماه‌ها قبل بحث‌های زیادی در مورد دریافت مالیات از سود خرید و فروش سهام مطرح شده بود که خوشبختانه با رایزنی و تلاش فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد و شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس این موضوع منتفی شد اما در عوض آن قرار شد دامنه نوسان سهام محدود شود. اما بلافاصله معاون سازمان امور مالیاتی سخنان این عضو شورای بورس را تکذیب و اعلام کرد: برای 2تا 3سال آینده برنامه‌ای برای دریافت مالیات جدید از سهام نداریم. محمد مسیحی با تأکید بر اینکه هیچ‌گونه مذاکره‌ای با سازمان بورس اوراق بهادار نداشته‌ایم تأکید کرد: اگر بورس اوراق بهاداررونق داشته باشد و نقدینگی جذب این بازار شود سازمان مالیاتی درآمد بیشتری به لحاظ مالیات ستانی کسب خواهدکرد، براین اساس دوباره باید تأکیدکرد سازمان مالیاتی در این سیاست محدود‌کننده هیچ‌گونه نقشی نداشته است.

هراس از تازه‌واردها و هجوم نقدینگی
واکنش مقام‌های بازار سرمایه به این تکذیبیه نشان داد ماجرا چیز دیگری است. بررسی محتوای این گفته‌ها نشان می‌داد؛ ترس از هجوم سرمایه‌گذاران تازه وارد و ورود سیل نقدینگی تازه، علت اصلی اتخاذ چنین تصمیمی بوده است. برداشت اغلب فعالان بورس این بود که؛ سازمان بورس تلاش کرده با کاهش دامنه نوسان قیمت، درصورت نزول بازار سهام، از شدت نزول بکاهد؛ چنان که امیر هامونی مدیرعامل فرابورس دراین باره گفت:کاهش دامنه نوسان برای جلوگیری از هیجان در بازار سرمایه است.اگرخودمان اقدام نکنیم نهادهای دیگر تصمیم‌گیری می‌کنند. علی صحرایی، مدیرعامل بورس هم تأکید کرد: رشد پرشتاب و گاه هیجانی شاخص بورس و قیمت سهام کم کم به سمت خرید و فروش‌های بدون تحلیل و هیجانی حرکت می‌کند؛ این روند بازار را از منطق دورکرده است. سعید اسلامی بیدگلی از اعضای شورای بورس هم آب پاکی را روی دست همه ریخت و اعلام کرد: مسئله اینجاست که بخش مهمی از رشدهایی که هم‌اکنون در بازار سرمایه رخ می‌دهد، ناشی از هیجان است و همزمان با آن نیز پول زیادی وارد بازار سرمایه می‌شود؛ این نگرانی‌ها به سازمان بورس منتقل شد و در نهایت تصمیم گرفتند دامنه نوسان را کاهش دهند.

برای تعادل بازار چه کاری باید انجام می‌شد؟
آمار‌ها نشان می‌دهد از اردیبهشت سال 97تاکنون روزبه‌روز برحجم تقاضا برای خرید سهام و حجم ورود سرمایه‌گذاران جدید اضافه شده است، اما در طرف مقابل، حجم عرضه با میزان تقاضا متناسب نیست. بر همین اساس کارشناسان خبره بازار سرمایه معتقدند برای به تعادل رساندن بازار سرمایه باید طرف عرضه از طریق افزایش سهام شناورآزاد، پذیرش شرکت‌های جدیدو انجام عرضه‌های اولیه، پذیره نویسی، تسریع در فرآیند صدور مجوز افزایش سرمایه و توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری افزایش می‌یافت. موضوعی که در 2سال گذشته توجه چندانی به آن نشد و همه وعده‌های داده شده برای تاسیس تابلوی برتر، پذیره‌نویسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با سهام دولتی و افزایش تعداد شرکت‌های بورس محقق نشد. علیرضا عسگری مارانی با اشاره به همین موضوع پرسید:چرا سهام شرکت‌های دولت عرضه نمی‌شود؟چرا از واگذاری مدیریتی سهام می‌ترسند؟ شرکت‌ها را عرضه کنید. مردم بلدند خودشان مدیر انتخاب کنند. اگر این اتفاق می‌افتاد ورود جریان نقدینگی به بازار هدفمند‌تر هم می‌شد.
حسین عبده تبریزی، دبیر کل سابق بورس تهران هم که ابتدا برخی بر این باور بودند تغییر دامنه نوسان به‌دلیل اظهارنظرها و اعمال نفوذ او درشورای بورس بوده؛ ضمن تأیید تلویحی نظر عسگری مارانی گفت: تنها راه تعدیل اثر هجوم نقدینگی به بورس، عرضه سهام به شکل خرد است. جای تعجب است دولتی که کسری بودجه دارد، به هر دلیل و شاید نگران از برخورد مقامات ناظر نمی‌تواند خرده فروشی سهام کرده و بخشی از کسری خود را تامین و بازار را هم متعادل کند.حالا هم که دیر شده، بازهم راه کار تزریق تدریجی سهام به بازار و حذف محدودیت‌های تصنعی از معاملات است.عضو سابق شورای بورس تأکید کرد: بنده هم مثل بسیاری از دوستان نگرانم که نقدینگی از بازار سرمایه خارج شود و سراغ ارز برود و به زندگی مردم به‌شدت آسیب بزند. از این‌رو امیدوارم دولت با اقدام به خرده فروشی سهام به شکل تدریجی بازار را متعادل کند و اجازه دهد که بازار سرمایه ظرفیت جذب نقدینگی بیشتر را بیابد.
سعید اسلامی بید گلی، عضو فعلی شورای بورس هم گفت: یکی از تصمیمات اصلی دولت برای کاهش این التهابات می‌توانست این باشد که بلوک‌های جدیدتری از سهام شرکت‌های دولتی وارد بورس شده و فرایندهای ورود شرکت‌های جدید و واگذاری‌ها نیز تسهیل شود. همچنین سهام شناور شرکت‌ها در سطح شرکت‌های بورس افزایش یابد تا ظرفیت جذب نقدینگی برای بازار سرمایه در مجموع افزایش یابد تا ورود نقدینگی جدید، صرفاً به افزایش قیمت منجر نشود بلکه به بزرگ شدن ارزش پایه بازار و بیشتر شدن سهم منابع تأمین مالی از طریق بازار سرمایه منجر شود.

پاسخ به انتقادات
به‌دنبال اعتراض خبرگان بازار سرمایه به تقویت نشدن کفه عرضه در بازار سهام حسن امیری، معاون سازمان بورس توضیح داد: برای پاسخ گویی به اقبال سرمایه‌گذاران و هدایت نقدینگی، اقدامات متعددی را پیش گرفتیم که بخشی عملیاتی شد اما بخشی هم به‌دلیل تحریم‌های آمریکا، امکان تحقق نیافت. امیری افزود:مهم‌ترین پیشنهاد سازمان بورس که مربوط به واگذاری مانده سهام دولت در شرکت‌ها از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله بودکه با وجود تصویب درسران قوا، عملی نشد. این مصوبه درصورت اجرا می‌توانست و همچنان می‌تواند زمینه ساز مردمی کردن اقتصاد شود و بازار سهام را با نشاط کند.او همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا شرکت‌های بورس براساس قانون به افزایش سهام شناورشان ملزم نمی‌شوند گفت: از 2‌ماه و نیم پیش از شرکت‌ها برای این کار دعوت شد اما سهامداران عمده در این زمینه همکاری نکردند.معاون سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که تکلیف طرح دامنه نوسان پویا و تابلوی برتر چه شد؟ توضیح داد: در اجرای دامنه نوسان پویا، مشکلاتی در سامانه معاملات وجود دارد که اجازه نمی‌دهد.برهمین اساس، سازمان بورس هنگام پیشنهاد اعمال تغییراتی در حجم مبنای شرکت‌ها به شورای‌عالی بورس، مدل دامنه نوسان پویا را مانند دیگر بورس‌ها، شبیه‌سازی‌ کرد اما در شورای بورس، تعدیل و به شکل فعلی حجم مبنای شرکت‌ها اصلاح شد.امیری ادامه داد:درمورد تابلوی برتر هم، بررسی‌های کارشناسی به تأیید و اجرای آن منجر نشد.


مکث
لغو مصوبه

ظهر دیروز فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد به رئیس سازمان بورس دستور داد اجرای طرح کاهش دامنه نوسان قیمت سهام را، متوقف کند.آن طورکه وزارت اقتصاد اعلام کرده است وزیر اقتصاد با همه اعضای شورای بورس در این زمینه مشورت کرده و در نهایت دستور داده، مصوبه هیأت مدیره آن سازمان به‌دلیل لزوم مدیریت و تعادل بازارهای مالی در حوزه‌های اقتصادی فعلا منتفی شود و از امروز شنبه، دامنه نوسان در بورس و فرابورس به روال عادی بازگردد.
پیش از لغو این مصوبه، عبد الناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی از لغو آن حمایت کرد و گفت: دغدغه رئیس سازمان بورس را درک می‌کنم اما معتقدم تا بررسی بیشتر ابعاد موضوع، تصمیم هیأت مدیره سازمان به تعویق بیفتد. او که عضو شورای بورس نیز هست، در گلایه‌ای تلویحی اعلام کرد: ارجح این است که اینگونه تصمیم‌های مهم در شورای بورس نیز طرح شود. به گفته همتی یکی از راهکار‌های مدیریت روند بازار سرمایه، استفاده دولت از فرصت عرضه اولیه سهام و نیز برنامه‌ریزی برای افزایش درصد سهام شناور شرکت‌های مهم است. همتی ضمن تأیید نظر خبرگان بازار تأکیدکرد: اقبال به بازار سرمایه را نیک پنداریم و با افزایش عرضه سهام عمق بیشتری به آن بدهیم.