همدلی به جای اضطراب

گیتا علی‌آبادی؛ مدیرکل مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه

هر روزه شاهد پیشرفت انسان و فائق آمدن او بر مشکلات و یافتن راه‌حل‌های مناسب در عرصه‌های مختلف هستیم، اما گاه با پیشامدهایی مواجه می‌شویم که نیاز به دقت و صرف زمان بیشتری دارد تا بر آن غلبه شود؛ پیشامدهایی که به‌صورت ناگهانی و یا درپی سلسله رویدادهایی رخ‌می‌دهند و وضعیتی ناپایدار برای جامعه و مردم رقم‌ می‌زنند. برخی قابل پیش‌بینی (برآمده از رفتار آدم‌ها) و برخی غیرقابل پیش‌بینی (حوادث طبیعی) هستند.
در این میان شیوع بیماری‌هایی که عامل آنها انواع ویروس‌ها و باکتری‌ها هستند نه‌تنها توانایی برهم زدن یک جامعه را دارند، بلکه قادرند تا جامعه جهانی را نیز دستخوش اضطراب و نگرانی کنند؛ به‌ویژه هنگامی که دارویی برای درمانشان در اختیار متخصصان نباشد و به‌گونه‌ای ناشناخته تلقی می‌شوند.
در چنین وضعیتی رسانه‌ها می‌توانند به یاری و کمک دولت و دست‌اندرکاران بیایند. هرچند تصمیم‌گیری، طراحی و برنامه‌ریزی برای کاهش خطرات ناشی از چنین رویدادهایی باید در چارچوب برنامه‌های توسعه مدنظر قرارگیرد اما پیشگیری و آماده‌سازی آحاد جامعه که از اولویت‌هاست و توسط رسانه‌ها نیز می‌تواند عملیاتی شود، نتایج ارزشمندی در پی خواهدداشت.
زمانی که در جامعه اختلالاتی پدید ‌آید که تعادل عمومی، عملکرد بهنجار و معمول حیات اجتماعی را به مخاطره اندازد، سخن از بحران اجتماعی پیش می‌آید. زمانی که بحران اجتماعی فقط جزئی از جامعه را فرا می‌گیرد، جزئی خوانده می‌شود. اما بحران اجتماعی هنگامی عمومی خواهد بود که بر مجموع ساخت‌ها و نهادهای جامعه اثر بگذارد. در این صورت شاهد نابسامانی عمومی و بی‌تعادلی فراگیر در جامعه خواهیم شد که گسست نظم را قابل پیش‌بینی می‌کند. چنین شرایطی از عدم‌اعتماد مردم به دست‌اندرکاران و نهادهای مسئول از یک سو و ناشناخته بودن پدیده و اضطراب از پیامدهایی که نامشخص است از سوی دیگر مردم را دچار سردرگمی می‌کند و گاه بیش از خود واقعه بر آنها تأثیردارد.
 رسانه‌ها در قالب وسایل ارتباط جمعی چند نقش را برعهده ‌دارند که اطلاع‌رسانی، آموزش و سرگرمی است. آموزش، یادگیری و اطلاع از خطرها، حتی مدیریت تغذیه برای خانواده‌ها می‌تواند آگاهی عمومی را ارتقا دهد.
 در این میان مطبوعات به‌دلیل ماندگاری می‌توانند با اطمینان از دقت و صحت مطالب، نکات بااهمیتی را در اختیار مردم قرار دهند که منجر به آرامش روان، جای ترس و اضطراب باشد. از طرفی نیز نوعی وفاق و همدلی در جامعه ایجاد کنند تا مردم در چنین مواقعی به کمک و یاری هم‌میهنان خود روند و به هرگونه‌ای دیگران را یاری دهند.
برای مقابله با اثرات جانبی وقایع باید تمامی اقشار جامعه از آموزش‌های لازم برخوردار شوند تا در زمان نیاز بهترین خدمات را نه‌تنها برای خود و خانواده‌شان بلکه برای جامعه ارائه کنند.