امضای آمریکا و طالبان پای توافق صلح

محمدامین خرمی _ خبرنگار

آمریکا و طالبان پس از 18‌ماه مذاکره، برای پایان دادن به 18سال جنگ در افغانستان پای یک توافقنامه صلح را امضا کردند.

زلمای خلیلزاد، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان و ملاعبدالغنی، برادر معاون سیاسی طالبان که از سوی دو طرف هدایت مذاکرات را به‌عهده داشته‌اند، دیروز در نشستی در پایتخت قطر پای این توافق تاریخی را امضا کردند تا شاید طولانی‌ترین و پرهزینه‌ترین جنگ آمریکا به پایان برسد؛ جنگی که تاکنون برای آمریکایی‌ها حدود 780میلیارد دلار هزینه داشته است.

توافق آمریکا و طالبان که در حضور وزرای خارجه آمریکا و قطر و همچنین نمایندگان سیاسی حدود 30کشور امضا شد، زمینه‌ساز برقراری یک آتش‌بس فراگیر در افغانستان، خروج نیروهای آمریکایی از این کشور و آغاز مذاکرات بین‌الافغانی خواهد بود. این توافق پس از آن ممکن شد که دوطرف بر سر یک آتش‌بس موقت 7روزه به توافق رسیده بودند. این آتش‌‌بس از شنبه هفته گذشته آغاز شد و طی آن گروه طالبان به نیروهایش دستور داد از حمله به مواضع نیروهای آمریکایی و تمامی نیروهای نظامی و امنیتی دولت افغانستان خودداری کنند. اگرچه طی این مدت حدود 20نفر از نیروهای افغان در درگیری‌ با نیروهای طالبان کشته شدند اما همه طرف‌ها ترجیح دادند حملات و درگیری‌های پراکنده را به‌معنای نقض آتش‌بس نبینند و زمینه را برای امضای توافق صلح فراهم کنند.

همزمان با برگزاری نشست دوحه، وزیر دفاع آمریکا و دبیرکل ناتو به کابل سفر کرده بودند تا در نشستی دیگر، توافقی با دولت افغانستان امضا کنند که در حقیقت نقشه راه همکاری‌ها با این کشور پس از صلح با طالبان را ترسیم می‌کند. مهم‌ترین بخش این توافق که در قالب یک بیانیه مشترک منتشر شده، تعیین جدول زمانبندی برای خروج نیروهای آمریکایی و نیروهای نظامی تحت فرمان ناتو از خاک افغانستان است. از سوی آمریکا حدود 14هزار نیرو و از سوی ناتو حدود 17هزار نیروی نظامی در افغانستان مستقر است که طبق توافق تازه طی 14‌ماه خاک این کشور را ترک خواهند کرد. در نخستین گام، آمریکا شمار نیروهایش را در 135روز آینده به 8هزار و 600نفر کاهش خواهد داد. در این توافق همچنین آمده که دولت افغانستان طی 3‌ماه برای حذف نام رهبران طالبان از فهرست تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل اقدام خواهد کرد. برای طالبان همیشه خروج نیروهای آمریکایی از خاک افغانستان و برای آمریکا همیشه دست کشیدن طالبان از جنگ و برقراری آتش‌بس پیش‌شرط مذاکرات بود اما دوطرف با کوتاه آمدن از مواضع خود موفق شدند به توافق دست پیدا کنند. جزئیاتی از توافق دیروز آمریکا و طالبان که با عنوان «موافقتنامه آوردن صلح به افغانستان» به امضا رسیده منتشر نشده اما در مورد کلیات آن، ابهامی وجود ندارد. توافق از ماه‌ها قبل در قالب 4محور دنبال می‌شد و 11دور مذاکره دوطرف نیز بر سر این موارد بوده است. «خروج نیروهای خارجی»، «مقابله طالبان با گروه‌های تروریستی مستقر در خاک افغانستان»، «آتش‌بس فراگیر» و «آغاز گفت‌وگوهای صلح میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان» مواردی است که در توافقنامه نهایی گنجانده شده است.

توافق دیروز را همانطور که از نامش پیداست، گام نخست برای رسیدن به صلح در افغانستان دانسته‌اند. رسیدن به صلح نیازمند اجرای تعهدات از سوی هردو طرف است؛ موضوعی که از جانب مایک پمپئو در نشست دیروز مورد تأکید قرار گرفت. پمپئو در خلال سخنان خود تهدید کرد هر زمان طالبان از تعهدات خود تخطی کند، آمریکا روند خروج نیروهایش از خاک افغانستان را متوقف خواهد کرد. ملابرادر که پس از پمپئو سخنرانی می‌کرد، تهدید وزیر خارجه آمریکا را بی‌پاسخ گذاشت و ترجیح داد طی سخنان کوتاه خود، تنها به قدردانی از دولت قطر که میزبان مذاکرات بوده و همچنین کشورهای همسایه افغانستان ازجمله ایران که با گفت‌وگوهای صلح همراهی داشته‌اند بپردازد. توافق آمریکا و طالبان را می‌توان مهم‌ترین و تنها دستاورد دونالد ترامپ در عرصه سیاست خارجی دانست. 9‌ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، او اکنون می‌تواند امضای توافق با طالبان که در نهایت به بازگرداندن سربازان آمریکایی به خانه منجر خواهد شد را به‌عنوان برگ برنده انتخاباتی خرج کند. نام او درصورت موفقیت روند صلح، در پایان دادن به یکی از خونین‌ترین جنگ‌های آمریکا در تاریخ ماندگار خواهد شد؛ جنگی که طی آن بیش از 100هزار نفر از مردم افغانستان و بیش از 2هزار و 400نفر از سربازان آمریکایی قربانی شده‌اند.
 

افغانستان؛ 4دهه جنگ
افغانستان طی 4دهه گذشته دائما صحنه جنگ و درگیری بوده است. در سال 1979میلادی، ارتش شوروی در حمایت از یک دولت کمونیستی تازه تاسیس در کابل، خاک افغانستان را اشغال کرد. دولت مورد حمایت شوروی پس از کودتا علیه دولت محمد داوود خان، قدرت را در دست گرفته بود. مجاهدین افغان مقابل شوروی ایستادند و در نهایت 10سال بعد شکست را بر این کشور تحمیل کردند. در سال 1989نیروهای ارتش سرخ افغانستان را ترک کردند اما جنگ داخلی در این کشور شعله‌ور شد. در میانه این هرج و مرج، گروه طالبان پایه‌گذاری شد تا رفته رفته کل افغانستان را تحت کنترل درآورد. طالبان در میانه دهه 1990ابتدا مناطق مرزی با پاکستان و جنوب غرب افغانستان را تصرف کرد اما طی 2سال کنترل کابل را هم به‌دست‌ آورد و حکومت خود را تشکیل داد. پس از آنکه گروه القاعده حملات تروریستی 11سپتامبر 2001 را علیه آمریکا ترتیب داد، این بار آمریکا حمله به افغانستان را آغاز کرد و خاک این کشور را به اشغال خود درآورد. بهانه آمریکا، حمایت طالبان از القاعده و پناه دادن رهبر این گروه یعنی اسامه بن‌لادن بود. طی این سال‌ها، نیروهای آمریکایی، نیروهای وابسته به ناتو و نیروهای دولتی افغانستان هرگز نتوانستند طالبان را به‌طور کامل شکست دهند. طالبان اکنون حدود یک سوم خاک افغانستان را تحت کنترل خود دارد. امضای توافق با آمریکا را می‌توان به‌معنای پیروزی طالبان و شکست ابرقدرتی دیگر در خاک افغانستان دانست.