با شیوع بیماری‌های ویروسی و نگرانی‌ها درباره آن، انواع محلول‌های
سپری مقابل کرونا
نیلوفر ذوالفقاری
این روزها که با شیوع ویروس کرونا، نگرانی درباره آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود، توصیه‌های مختلفی هم برای پیشگیری از ابتلا منتشر می‌شود. یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها، ضدعفونی کردن دست‌ها، سطوح مختلف و از بین بردن میکروب‌ها و ویروس‌هاست. اینکه چند نوع ماده ضدعفونی وجود دارد، هر کدام به چه کار می‌آید و چطور می‌توانیم بعضی از انواع آن را در خانه درست کنیم، موضوع مهارت‌آموزی این هفته ماست.
ضدعفونیکننده چیست؟
مواد ضدعفونیکننده دستهای از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، اسپور باکتری‌ها و سایر ارگانیسم‌ها، آنها را از بین می‌برند یا از رشد آنها جلوگیری می‌کنند. مواد ضدعفونی‌کننده‌‌ای را که برای سطح پوست و بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند، ضدعفونیکننده (Antiseptic) می‌نامند. مواد ضدعفونیکننده ابزار، وسایل، لباس‌ها، کاشی‌ها، وان حمام، دستشویی و حمام را هم گندزدا (Disinfection) می‌نامند. استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها برای تأمین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری‌ها، به‌خصوص بیماری‌های مسری است. طبقه‌بندی کلی گند‌زداها و ضدعفونی کننده‌ها به این ترتیب است: ضدعفونی کننده‌های سطح بالا، ضدعفونی کننده‌های سطح متوسط و ضدعفونی کننده‌های سطح پایین.
تمیزکننده خانگی همه‌کاره
اگر می‌خواهید یک تمیزکننده و ضدعفونیکننده و جرم برنده همه‌کاره داشته باشید، می‌توانید یک بطری آب‌پاش را برای این کار درنظر بگیرید. نصف آن را آب بریزید، نصف دیگر را آن را سرکه و نصف الکل صنعتی بریزید. می‌توانید از سرکه و الکل صنعتی سفید یا رنگی استفاده کنید. این ترکیب جز چوب برای همه وسایل خانه، سطوح آشپزخانه، فر گاز، شیشه‌ها، سرامیک، کاغذ دیواری‌های قابل شستوشو، و دیوارها و سایر لوازم خانه به‌راحتی می‌تواند استفاده شود، بدون آنکه نگران خراب شدن وسایل باشید. در عین حال خانه‌ای عاری از میکروب و گردوغبار خواهید داشت. قبل از شروع اسپری کردن مواد ضدعفونی، سطح موردنظر را تمیز کنید تا خاکی یا چرب نباشد. بهتر است بعد از اسپری کردن ماده ضدعفونیکننده، چند دقیقه صبر کنید تا محلول روی سطح باقی بماند.
الکل‌های صنعتی؛ دردسترس‌ترین ضدعفونی‌کننده‌ها
الکل صنعتی ماده‌ای است که بازدارنده فعالیت ارگانیسم‌ها از روی بافت‌های زنده است. معمولا ضدعفونی‌کننده‌ها را می‌توان به 7گروه اصلی تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از: فنل‌ها، الکل‌های صنعتی، هالوژن‌ها، آلدئیدها، عوامل اکسیدکننده، قطران‌های زغال سنگ و ترکیبات چهارتایی آمونیاک. الکل‌های صنعتی درصورت وجود مواد آلی، فعالیت محدودی دارند، علیه باکتری‌ها و قارچ‌ها فعالیت چشمگیری ندارند، برای اینکه مؤثر واقع شوند باید با غلظت 75تا 90درصد استفاده شوند. به‌دلیل وجود ویژگی تبخیر، فعالیت پس‌مانده‌هایشان محدود است و برای ضدعفونی کردن وسایل و سایر ملزومات کوچک، ماده بسیار مناسبی هستند. الکل‌های صنعتی فعالیت میکروب‌کشی وسیعی دارند، فاقد خاصیت خورندگی هستند ولی شعله‌ور می‌شوند. بهترین غلظت مورد استفاده برای عمل ضدعفونی 70درصد بوده و غلظت‌های بیشتر از90درصد و کمتر از50درصد به‌طور قابل توجهی فاقد اثر ضدعفونیکننده هستند. الکل‌های صنعتی بهترین ماده ضدعفونیکننده برای استفاده در سطوح تمیز هستند و خاصیت تحریک‌پذیری و خورندگی فلزات ندارند.
آب ژاول
ماده اصلی موجود در آب ژاول، هیپوکلریت سدیم است و ترکیبی فوق‌العاده قوی است که درصد خیلی کم از آن (5درصد) را در آب حل می‌کنند و با نام‌های مختلف با عنوان سفید‌کننده به بازار عرضه می‌کنند. این ماده برای ضدعفونی کردن لگن و وان حمام، لباس‌ها، دیوارهای حمام، توالت و آشپزخانه مناسب است. همچنین در ضدعفونی‌کردن آزمایشگاه‌هایی که در معرض ویروس هپاتیت قرار دارند، استفاده می‌شود. محلول هیپوکلریت یا آب ژاول، تمام میکروب‌ها ازجمله قارچ، ویروس و باکتری را نابود می‌کند. آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری و از به‌کار بردن آن به همراه جوهر نمک جدا خودداری کرد.
محلول آشنای تمیزکاری
وایتکس (آب ژاول) برای ضدعفونی کردن سطوح، بسیار کارساز است. برای این کار ابتدا یک بطری یا ظرف مناسب برای درست کردن محلول تهیه کنید. سپس یک‌پیمانه وایتکس در ظرف یا بطری بریزید. 5پیمانه آب سرد به آن اضافه کنید. ابتدا گردوغبار روی سطوح را پاک کنید سپس یک دستمال تمیز را با آن محلول ضدعفونیکننده آغشته کنید. دستمال را در ظرف فشار دهید تا اضافی محلول گرفته شود. سپس دستمال را به‌صورت رفت (نه رفت و برگشت) روی سطوح بمالید. دستمال را با آب و وایتکس جداگانه بشویید و دوباره این کار را برای سطوح دیگر تکرار کنید. یادتان باشد رطوبت ناشی از محلول روی سطوح خودبه‌خود باید خشک شود پس آن را با دستمال دیگری خشک نکنید. یک نکته دیگر اینکه آب مورد استفاده برای درست کردن این محلول حتما باید آب سرد باشد چون کلر در آب گرم از بین می‌رود و اثرش را از دست می‌دهد. مدت زمان لازم برای ماندن این محلول روی سطوح 10دقیقه است. این کار را هنگام اپیدمی بیماری‌های ویروسی مثل آنفلوانزا و البته انواع ویروس سرماخوردگی تکرار کنید. علاوه بر این وسایلی مثل گوشی موبایل، کاور گوشی موبایل، سوییچ ماشین، عینک، کارت بانکی و سایر وسایلی که در مکان‌های عمومی معمولا روی سطوح آلوده می‌گذارید را باید روزانه با یک ضدعفونیکننده عادی با حداقل 60درصد الکل صنعتی ضدعفونی کنید.
سرکه برای سطوح
سرکه یکی از بهترین تمیزکننده‌های طبیعی است که علاوه بر تمیزکاری، ضدعفونیکننده هم هست بدون آنکه خطر جانبی داشته باشد. بعضی‌ها بویش را دوست ندارند ولی تمیزکننده‌ای بی‌خطرتر و مؤثرتر از سرکه پیدا نمی‌کنید. سرکه جرم‌ها و کثیفی‌ها را بدون نیاز به ساییدن از سطح اشیا پاک می‌کند و به‌دلیل خاصیت ضدعفونیکننده مدت‌ها سطح را تمیز و عاری از میکروب نگه می‌دارد بدون آنکه به دست، دستگاه تنفس و سطوح لطمه بزند. می‌توانید برای رفع بوی سرکه، پوست یک پرتقال را رنده کنید و در یک ظرف روی آن سرکه بریزید و اجازه بدهید 2هفته بماند. بعد از 2هفته بوی خوش پرتقال در سرکه نفوذ می‌کند و به جای بوی سرکه بیشتر رایحه خوش مرکبات را حس می‌کنید. به جای پرتقال از پوست لیموترش، گریپ فروت، نارنگی یا دیگر مرکباتی که دوست دارید هم می‌توانید استفاده کنید. بعد از 2هفته سرکه را صاف کنید و با آب مخلوط کرده و در یک آب‌پاش بریزید. با یک دستمال میکروفایبر به‌راحتی اشیای خانه را گردگیری و همزمان ضدعفونی کنید.
ضدعفونی‌کننده‌های خانگی دست
متخصصان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها معتقدند که برای داشتن دستهای کاملا تمیز باید آنها را چندبار در روز با آب و صابون بشویید. توجه کنید اگر آب و صابون در دسترس نیست، محلول ضدعفونیکننده دست تهیه شده بر پایه الکل صنعتی بهترین گزینه است. این در حالی است که محلول‌های موجود در بازار معمولا حاوی مواد سمی هستند و ممکن است برای بدن مضر باشند. پس راه‌حل چیست؟ راه‌حل استفاده از دستور‌العمل‌های خانگی برای تهیه محلول ضدعفونیکننده دست است. به کمک این راه‌حل می‌توانید یک محلول ضدعفونیکننده دست غیرسمی و بدون ضرر درست کنید. در این محلول از الکل صنعتی استفاده شده است که خواص ضد‌میکروبی دارد. روغن ویتامین E موجود در آن هم یک عامل مرطوب‌کننده است که خشکی ایجاد شده توسط الکل صنعتی را از بین می‌برد. البته می‌توانید از گلیسیرین گیاهی به جای روغن ویتامین Eاستفاده کنید. ژل آلوئه‌ورا هم یک عامل ضد‌باکتری بسیار مؤثر است که در عین حال پوست را مرطوب می‌کند. اسانس درخت چای، دارچین، گل میخک، رزماری و اسانس اوکالیپتوس از دیگر مواداولیه این محلول هستند که همگی خواص ضد‌میکروبی دارند. این اسانس‌ها عطر خاصی هم به محلول می‌دهند. 2قاشق غذاخوری الکل صنعتی و یک فنجان آب‌مقطر را درون کاسه بریزید. یک قاشق غذاخوری ژل آلوئه‌ورا را به آن اضافه کنید. نصف قاشق چای‌خوری روغن ویتامینE، حدود 10قطره روغن درخت چای و 10قطره اسانس دارچین را به مواد اضافه کرده و خوب مخلوط کنید. از هر کدام از اسانس‌های گل میخک، رزماری و اوکالیپتوس نیز 5قطره به مواد اضافه کنید. تمام مواد را با هم مخلوط کنید. با استفاده از قیف، مخلوط را درون بطری اسپری بریزید. قبل از هر بار استفاده بطری را تکان دهید.
دستمال ضدعفونیکننده
اگر می‌خواهید به جای اسپری ضدعفونیکننده، دستمال آن را درست کنید، یک قسمت آب، یک قسمت سرکه و 5تا 15قطره عصاره‌ای که بوی آن را می‌پسندید تهیه کنید. این محلول را در ظرفی دردار گذاشته و 15تا 20تکه پارچه را داخل آن بگذارید و در ظرف را ببندید. دستمال‌ها باید در محلول غوطه‌ور باشند. ظرف را در کابینت نگهداری کنید. برای استفاده از دستمال‌ها، یکی از آنها را برداشته، آب اضافی آن را بگیرید و روی سطح موردنظر بکشید.
ساولن
ساولن در ضدعفونی کردن سریع ابزارها و وسایل پزشکی و جراحی و همچنین شست‌وشوی دست جراح و تمیز کردن زخم‌ها کاربرد دارد. همچنین محلول یک درصد آن برای ضدعفونی زخم‌ها و شستن پوست دست و بدن بسیار مناسب است. این ماده باکتری‌کش قوی است، ولی بر ویروس‌ها اثری ندارد. ساولن باید دور از نور و در ظرف‌های تیره‌رنگ نگهداری شود. در ظروف محتوی ساولن نباید چوب پنبه‌ای یا پلاستیکی باشد، زیرا این مواد ساولن را خراب می‌کنند. ساولن توسط صابون شسته و بی‌اثر می‌شود. از تماس ساولن با چشم و گوش باید جلوگیری کرد.
میکروب‌کشی میوه‌ها و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند درصورت آلودگی، باعث بروز بیماری‌ها و عفونت‌هایی شوند که سیستم ایمنی بدن شما را دچار آسیب می‌کند. این محصولات را می‌توان با بعضی ترکیبات خانگی میکروب‌کشی کنید. جوش شیرین و آبلیمو هر دو خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارند و در تماس با یکدیگر واکنش‌هایی نشان می‌دهند که منجر به از بین بردن آلودگی‌ها خواهند شد. یک قاشق آبلیمو ترش را همراه با 2قاشق جوش شیرین مخلوط کرده و داخل ظرف آب سرد بریزید و اجازه دهید روی مواد خوراکی شما باقی بمانند. بعد آنها را
خوب بشویید.
ضدعفونی کردن با محلول خانگی
سفید‌کننده ماده شیمیایی مفیدی است که برای پاک کردن لکه‌ها از روی لباس‌های سفید یا ضدعفونی و گندزدایی لباس‌ها و حتی تمیز کردن سطوح حمام و سرویس بهداشتی استفاده می‌شوند. اما هستند افرادی که به دلایل مختلف از این ماده شیمیایی استفاده نمی‌کنند. می‌توان نوع خانگی چنین محلولی را هم تهیه کرد. 12فنجان آب، یک چهارم فنجان آبلیمو و یک فنجان آب اکسیژنه را خوب با هم ترکیب کنید. برای استفاده به‌عنوان پاک‌کننده خانگی و شست‌وشوی سطوح، محلول را به ظرف اسپری‌دار انتقال دهید. برای ضدعفونی کردن لباس‌ها در هر بار شستوشو، 2فنجان از محلول را به آب لباسشویی اضافه کنید.
ضدعفونی کردن اسباب‌بازی‌ها
سیستم ایمنی بدن کودکان آسیب‌پذیرتر از بزرگسالان است به همین دلیل بیشتر از بقیه باید مراقب آنها بود. بچه‌ها با لمس کردن و مزه کردن محیط اطراف خود شروع به شناخت و بررسی وسایل می‌کنند و نزدیک‌ترین وسایل به کودک اسباب‌بازی‌هایش است. برای ضدعفونی کردن اسباب بازی‌های پلاستیکی آنها را با آب داغ و صابون شستوشو دهید و درصورتی که جنس‌شان کاملا پلاستیکی و از نوع فشرده است بهترین روش، استفاده از ماشین ظرفشویی است. می‌توانید اسباب بازی‌ها را درون یک کیسه پارچه‌ای قرار داده، سپس آرام‌ترین دور چرخش را انتخاب کنید و در انتها اجازه دهید تا خشک شوند.
باورهای اشتباه درباره ضدعفونی کردن
شایعه شده که هوای گرم دستگاه‌های دست‌خشک‌کن، می‌تواند ویروس را از بین ببرد و دست‌ها را ضدعفونی کند. در این توصیه از افراد خواسته شده به‌مدت 30ثانیه دستهای خود را زیر این دستگاه نگه دارند تا ویروس کشته شود. این باور، غلط است. برای پاک کردن ویروس‌ها از روی دست، باید دستهای خود را با آب و صابون به‌مدت 20تا 30ثانیه بشویید یا از دستمال‌های بر پایه الکل صنعتی استفاده کنید.
وقتی ویروس وارد بدن شود، اسپری الکل صنعتی یا کلر روی پوست دیگر فایده‌ای ندارد. هنوز کاملا مشخص نیست که آیا ویروسی مثل کرونا می‌تواند از روی سطوحی که افراد بیمار به آنها دست زده‌اند، به افراد سالم منتقل شوند یا خیر. با این حال مواد ضدعفونیکننده قوی مانند کلر وجود دارند که می‌توانند سطوح مختلف را تمیز کنند. اما استفاده از این مواد روی پوست یا استنشاق آنها می‌تواند خطرناک باشد. این مواد به غشای مخاطی و لایه‌های سلولی درون دهان، بینی، چشم‌ها و اندام‌های دیگر صدمه می‌زنند. از الکل صنعتی هم فقط برای تمیز کردن دست‌ها وقتی آب و صابون در دسترس نیست، با احتیاط و به مقدار کم استفاده کنید. بعضی‌ها بر این باورند که اسپری نمکی بینی و شست‌وشوی دهان می‌تواند ویروس را از افراد دور و بدن را ضدعفونی کند. اما هر دو باور غلط است. اسپری نمکی بینی و غرغره کردن آب نمک می‌تواند افراد مبتلا به سرماخوردگی معمولی را درمان کند اما برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا هیچ‌یک از این موارد فایده‌ای ندارند.
