10درصد اعضای نظام مهندسی مشغول به‌کارند

خدیجه نوروزی - روزنامه نگار

سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور و سازمان‌های استان‌ها بزرگ‌ترین و کیفی‌ترین ان‌جی‌اوی تخصصی دنیا هستند. تعداد مهندسان این سازمان در بخش ساختمان در 7رشته ساختمانی بیشتر از تعداد مهندسان این رشته‌ها در آمریکاست. سازمان نظام مهندسی 550هزار عضو دارد که همه اعضای آن مهندس هستند؛ پتانسیلی قوی که می‌توان توسط آن مهم‌ترین سرمایه مردم را پایدارتر و با کیفیت‌تر تولید کرد. اما دولت آنچنان که باید و شاید از ظرفیت این تشکل غیردولتی در تهران و سایر استان‌های کشور بهره‌ای نبرده است و بسیاری از اعضای سازمان بیکارند، درحالی‌که می‌توان از ظرفیت غیرحکومتی، غیرسیاسی‌بودن، داوطلبانه‌بودن و غیرانتفاعی‌بودن سازمان نظام مهندسی برای پیشبرد اهداف توسعه‌ای کشور بهره برد. در بسیاری از کشورها به‌دلیل عملگرا بودن این سازمان‌ها، دولت‌ها ترجیح می‌دهند که بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی از این مسیر و با این ساختار انجام شود، در واقع به‌دلیل درگیری دولت‌ها در عرصه سازمان‌های بین‌المللی و به‌دلیل اجتناب از رویارویی کشورها و نمایندگان آنها با یکدیگر نقش اینگونه سازمان‌ها برجسته می‌شود؛ خصوصاً زمانی که این نوع تشکیلات به ظاهر از خود موضعی مستقل نشان دهند. در ادامه با احمد خرم، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در مورد اقدامات و فعالیت‌های سازمان نظام مهندسی ساختمان برای اصلاح ساختار و حضور فعال‌تر مهندسان در پروژه‌ها به گفت‌وگو نشسته‌ایم که ماحصل آن را می‌خوانید:
  مهندس خرم، با توجه به اینکه کمتر از یک ‌ماه است که سکان مدیریتی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور را به‌دست گرفته‌اید، چه اقداماتی را برای حفظ و ارتقای جایگاه این سازمان و همچنین افزایش اعتماد عمومی در دستور کار قرار داده‌اید تا امنیت مردم در این حوزه تامین شود؟
مهم‌ترین مشکلاتی که سازمان با آن روبه‌رو بوده و هست برنامه عملیاتی وظایفی است که قانون تعیین کرده است. این برنامه عملیاتی تا‌کنون وجود نداشته یعنی اهداف، چشم‌انداز و راهبردها تعریف شده ولی برنامه و اقدامات عملی تهیه نشده بود. مشکل دوم تمام وقت‌نبودن رئیس سازمان بوده. اگر برای کار در سازمان به‌صورت شبانه‌روزی وقت گذاشت بازهم کفاف نمی‌کند و باید مازاد بر تمام وقت در مجموعه حضور داشت که این موضوع را ما رفع کردیم. من به شخصه از 7صبح تا 19بعدازظهر در دفترم هستم و به کارها می‌پردازم. با وجود این با توجه به تجربه 40ساله‌ای که در مدیریت دارم احساس می‌کنم باز هم وقت کم است.
  تأکید شما در جلسات روی چه موضوعاتی است؟
در برنامه‌ای که اخیرا نوشته‌ایم 12طرح و 60پروژه در دستور کار قرار گرفته که مشکلات اساسی سازمان نظام را حل خواهد کرد.
  آیا در این برنامه، بندی هم برای رسیدگی به تخلفات مهندسان اختصاص دارد چون گاهی حرف و حدیث‌هایی در مورد امضافروشی و زد و بندهای مهندسان‌ناظر در پروژه‌ها شنیده می‌شود؟
بله. تا 5درصد تخلف و انحراف از برنامه مجاز است. تخلفاتی که در سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور انجام می‌شود زیر یک درصد از اعضاست. عده خاصی تخلف و چهره این جامعه را مخدوش می‌کنند. در این جهت هم ما دنبال این هستیم که شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی گزینشی برخورد نکند و علی‌السویه با تمام متخلفان برخورد کند. ما اصلاح کار را در اصلاح سیاست‌ها، قانون و مقررات، ساختار و سیستم، فرایندها و انسان‌ها می‌دانیم؛ کنترل افراد در انجام‌نشدن تخلف. ما این کار را شروع کرده‌ایم اما نیاز به کمی زمان است.
  اگر واقعا یک درصد تخلف در سازمان وجود دارد، چرا در فضای شهری، کمتر شاهد ساخت و سازهای اصولی هستیم؟
حرف شما تا حدودی درست است اما اتفاقی که در 40سال اخیر افتاده قابل ملاحظه است. ما از 5درصد ساختمان‌های پایدار به 57درصد پایداری رسیدیم. این اتفاق جز از طریق اعمال مقررات ویژه ساختمان امکان‌پذیر نبوده. از سوی دیگر مقررات ملی ساختمان 20سالی است که تغییر نکرده و ثابت مانده درحالی‌که باید سالانه بازنگری و اصلاح شود چون استانداردهای 20سال پیش با سرعت تکنولوژی امروز، دیگر منطبق نیست و مصالح جدید با مقاومت‌های بهتر جایگزین و روش‌های جدید ابداع شده. متأسفانه در کشور ما مقررات نوشته و قوانین وضع می‌شوند اما 30تا 40سال این مقررات پابرجا می‌ماند و تغییر نمی‌کند.
درحالی‌که تغییر مقررات ملی در پایداری ساختمان به‌شدت تأثیر‌گذار است و ما امیدواریم عمر میانگین 23سالی که امروز ساختمان‌ها دارند به سرعت در یک برنامه سه‌ساله به حداقل 50سال ارتقا پیدا کند. این میانگین در کشورهای پیشرفته به 120سال رسیده است. ما باید طی دو برنامه پنج‌ساله به عمر میانگین 100سال دست پیدا کنیم که در حال فراهم‌سازی‌ است. صنعتی‌سازی‌ یکی از روش‌های پایداری بیشتر ساختمان است. 80درصد سرمایه مردم مسکن و ساختمان محل کارشان است اما برای حفظ و حراست از این سرمایه آنچنان که باید و شاید ارزش قائل نشده‌ایم. درحالی‌که معتقدم نباید بگذاریم مال مردم تلف شود و یا ارزش آن کاهش پیدا کند.
  کوتاه‌کردن فرایندها تا چه حدی می‌تواند منجر به کاهش تخلفات شود؟
ما در تلاشیم فرایند‌ها را کوتاه کنیم. به‌عنوان مثال حق‌الزحمه ناظر 45روز طول می‌کشد تا پرداخت شود. سعی داریم این پرداخت‌ها را به‌روز کنیم چون فرایند 45روزه فساد ایجاد می‌کند و فرد برای دریافت زودتر باید پول خرج کند. حق و حساب می‌گیرند تا جلو بیندازند. اما اگر یک روز شود دیگر فسادی نمی‌تواند شکل بگیرد. قاعده کلی این است که هرچه فرایند کوتاه‌تر شود فساد کمتر خواهد شد.
  در مورد تعاملات با وزارت راه و شهرسازی هم می‌گویید. آیا اختلاف نظر گذشته مرتفع شده؟
ما کاملا با دیدگاه‌های وزارت راه و شهرسازی هماهنگ هستیم. هم ما موید وزارتخانه و سیاست‌هایشان هستیم و هم وزارتخانه حامی و پشتیبان سازمان است. در این فضای تعامل و تفاهم بسیاری از کارها با سرعت پیش می‌رود. متأسفانه دوره قبل بیشتر به دعوا و تقابل گذشت لذا امیدوارم با فضای مناسب اکنون با شتاب بیشتری پیش برویم. هر چیزی که قرار است ابلاغ شود قبلا در کارگروه‌های تخصصی بحث شود و یک‌بار به شورای سازمان رفت و برگشت کند و نظرات آنها گرفته شود. نظرات استان‌ها هم گرفته شود که یک ابلاغ جامع انجام شود  و کسی نتواند به آن ایرادی بگیرد.
  کمی در مورد انجمن‌های فنی و مهندسی هم می‌گویید که چگونه می‌توانند به‌عنوان یک تشکل غیردولتی مسئولیت برعهده بگیرند؟
گام اول را دولت باید بردارد؛ یعنی معتقد به این باشد که کار را واگذار و از کارهای تصدی‌گری مطلقا پرهیز کند؛ در واقع  وزارت راه و شهرسازی دیگر نباید آزمون برگزار کند چون کاری تصدی‌گری است. دوره آموزشی برگزار‌کردن نوعی تصدی‌گری است. سیاستگذاری در امر آموزش و پژوهش، در امر آزمون و دوره‌ها حاکمیتی است. حتی دنیا امور حاکمیتی را نیز برون‌سپاری می‌کند. به سمتی می‌رود که مدیران و کارشناسان دولتی از کارهای اجرایی فارغ باشند و بیشتر بیندیشند و دانش تولید و مقررات و استاندارد جدید تعریف کنند تا کارآفرینی و نوآوری در دولت گسترش پیدا کند. تقاضای ما این است که وزارتخانه هر کار اجرایی اعم از حاکمیتی و تصدی‌گری را به بخش خصوصی واگذار کند تا کار هم سریع تر، با کیفیت بهتر و هم ارزان‌تر تمام شود.
  آیا ارتباطی بین انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی مهندسی وجود دارد؟ 
ارتباط تعاملی بین حرفه و صنف در حال شکل‌گیری است؛ یعنی ارتباط مجموعه شرکت‌های اجرایی، پیمانکاری و مشاوران با سازمان نظام مهندسی که یک سازمان غیردولتی و غیرانتفاعی است کاملا در 40سال گذشته قطع بوده، درحالی‌که این ارتباط و تفاهم و تعامل باید ایجاد شود. ما نخستین گام‌ها را برداشتیم و با انجمن‌های تخصصی و صنفی جلساتی را برگزار کردیم و به آنها پیشنهاد همکاری دادیم و از آنها نیروی کارشناسی خواستیم و تقاضا کردند در آموزش مهندسان و کارآموزها به ما کمک کنند. گام دوم حمایت معنوی و مادی دولت از سازمان‌های نظام و انجمن‌های تخصصی- صنفی است. این انجمن‌ها به لحاظ مالی با مشکلات عدیده‌ای مواجه و در مضیقه هستند. اعضایشان هم بیکارند و عوامل دست‌اندرکارشان بدهکارند و از دولت طلب دارند.
  تعداد اعضای سازمان چقدر است؟
550هزار عضو داریم.
  چند درصد از این اعضا فقط عضویت دارند و بیکارند؟
حداکثر 10 درصد فعالند چون کاری در امور رفاهی برایشان نکردیم. بیمه مهندسی و تامین اجتماعی مهندسان روی زمین است چون سازمان تامین اجتماعی موافق نیست و قانون هم نداریم. باید وزارتخانه کمک کند تا بیمه مهندسان راه بیفتد. در مورد اشتغال این افراد کاری به‌صورت جدی انجام نشده است. پروژه‌های عمرانی هم در حداقل فعالیت خودش قرار دارد. بنابراین تعداد زیادی از افراد در رشته‌های مهندسی ساختمان الان بیکار هستند. ما معتقدیم می‌شود در دو برنامه پنج‌ساله بیش از 200هزار شغل برای مهندسان ایجاد کرد.
ما به‌دنبال مراکز نوآوری رفتیم و  با معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور هم جلسه برگزار کردیم تا مهندسان جذب فعالیت‌های صنفی خودشان شوند.
  آزادی عمل چقدر در سازمان‌های نظام مهندسی و انجمن‌های صنفی کشور وجود دارد؟
 مشکلی که در این نهادها و سازمان‌ها هست این است که متأسفانه یک جریان تمامیت‌خواه وجود دارد. افرادی که به حق خود قانع نیستند و از روش‌های خلاف قانون استفاده می‌کنند توانستند در انجمن‌ها و سازمان‌های نظام جا باز کنند و اصلاح ساختار که پیش‌تر گفتم می‌تواند تا حدود زیادی این مسئله را مرتفع کند. بنابراین آزادی عمل آنگونه نیست که انتخابات دمکراتیک باشد. نفوذ برخی از آدم‌های سودجو و فرصت‌طلب، انجمن‌ها و سازمان‌ها را از مسیر اصلی و قانونی خود خارج کرده است.
  اعضای سازمان در حال افزایش است؟
بیش از 700هزار نفر مهندس در کشور داریم و اعضا در حال افزایش است ولی من نگران اضافه‌شدن مهندسان نیستم. معتقدم از مباحث 22گانه گذشته و 27گانه موجود خوب برای تعریف فرصت شغلی برای مهندسان استفاده نکردیم. دولت هم کمکی نکرده. خوشبختانه از امسال ستادی با ریاست معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شده که آموزش‌های مهارتی را پشتیبانی کند که امیدواریم این کار شکل بگیرد تا بتوانیم فرصت‌های شغلی گسترده‌تری را برای مهندسان تعریف کنیم.
  سازمان نظام مهندسی به لحاظ مالی با چه مشکلاتی مواجه است؟
سازمان نظام مهندسی در برخی استان‌های بزرگ مانند تهران، اصفهان، مازندران، آذربایجان و خراسان وضع خوبی دارد اما در برخی از استان‌ها وضع خوبی ندارند و اگر حمایت نشوند نمی‌توانند وظایف‌شان را به درستی انجام دهند. در قانون دیده شده که حق عضویت، درصدی از خدمات مهندسی ارائه شده، صندوق مشترک فعالیت اقتصادی استان‌ها و کمک‌های دولت به سازمان نظام از منابع درآمدی سازمان نظام مهندسی است.
  آیا نام نظام مهندسی ساختمان عنوان درستی است؟
معتقدیم سازمان نظام مهندسی ساختمان عنوان غلطی است که باید به سازمان نظام مهندسی صنعت احداث تغییر کند. این عنوان هم شامل ساختمان می‌شود و هم شامل امور زیر بنایی و خدماتی مانند گاز و آب و فاضلاب و برق، جاده، راه‌آهن و سد‌سازی‌ و... .

بیمه مهندسی و تامین اجتماعی مهندسان روی زمین است چون سازمان تامین اجتماعی موافق نیست و قانون هم نداریم. باید وزارتخانه کمک کند تا بیمه مهندسان راه بیفتد. در مورد اشتغال این افراد کاری به‌صورت جدی انجام نشده است

تولید انبوه مهندس در ایران
ایران سومین کشور دنیا از نظر تعداد فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی است

نیلوفر جلالی - روزنامه‌نگار

تا چندین دهه وقتی پای مهندسی به میان می‌آمد، آمریکا، ژاپن و سایر کشورهای توسعه‌یافته بیشترین فارغ‌التحصیلان این رشته را در جهان تولید می‌کردند. با این حال، اوضاع تغییر کرد و تعداد قابل توجهی از فارغ التحصیلان جدید مهندسی، ساخت‌وساز و تولید، از کشورهای در حال توسعه بیرون آمده‌اند. طبق تحقیقات انجام شده توسط انجمن اقتصاد جهان که مجله فوربس نیز آن را منتشر کرده است، روسیه، در این زمینه سرآمد است (البته آمار کشورهای چین و هندوستان وجود ندارد). آمریکا در جایگاه دوم تعداد فارغ‌التحصیلان مهندسی است و ایران با 233هزار فارغ التحصیل در رده سوم قرار دارد. کشورهای در حال توسعه‌ای مثل اندونزی و ویتنام هم توانسته‌اند میان 10کشور اول جای بگیرند و به‌ترتیب هر سال 140هزار و 100هزار مهندس را وارد جامعه کنند.


دانشگاه نوشیروانی بابل، بهترین دانشگاه مهندسی ایران

جدول رتبه‌بندی جهانی آموزش عالی تایمز در سال2019 برای رشته‌های فنی و مهندسی از همان 13شاخص عملکرد بهره برده شده که در رتبه‌بندی کلی دانشگاه‌ها استفاده می‌شود. اما در اینجا این رتبه‌ها متناسب با رشته‌های مهندسی مجدداً مورد سنجش قرار گرفته‌اند. این رتبه‌بندی دانشگاه‌هایی را مورد توجه قرار می‌دهد که در رشته‌های مهندسی عمومی، مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی مکانیک و هوافضا، مهندسی عمران و مهندسی شیمی پیشرو هستند. در این رتبه‌بندی 903 دانشگاه دنیا بررسی شده‌اند. بر این اساس در سال2019 دانشگاه آکسفورد برای نخستین‌بار در رتبه نخست قرار گرفته است. دانشگاه استنفورد و  دانشگاه هاروارد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند مؤسسه تکنولوژی کالیفرنیا در رتبه‌های بعدی قرار دارند. دانشگاه پکینگ بالاترین رتبه دانشگاه‌های مهندسی در آسیا را دارد. با این حال، این دانشگاه با هفت‌پله سقوط نسبت به سال گذشته به مقام چهاردهم رسیده است. دانشگاه فنی نانیانگ در سنگاپور نیز در مکان 15 ایستاده است. در میان دانشگاه‌های ایران دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در رتبه 251 تا 300 دنیا ایستاده و میان دانشگاه‌های فنی ایران، اول است. بعد از آن دانشگاه تهران نیز با رتبه 251 تا 300 قرار دارد. دانشگاه گیلان در رتبه 301 تا 400سومین دانشگاه برتر فنی مهندسی در ایران است. دانشگاه‌های کاشان، مازندران و صنعتی شریف به‌ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل از نظر تعداد مقالات مرجع که مورد رفرنس قرار گرفته‌اند در رتبه اول دانشگاه‌های مهندسی دنیا و بالاتر از آکسفورد و هاروارد قرار دارد.