گارانتی‌های بی‌مصرف

آوین آزادی - روزنامه‌نگار

استیفای حقوق مصرف‌کننده بعد از خرید در ایران تقریبا محلی از اعراب ندارد. کمتر از تعداد انگشتان یک دست، شرکت‌های گارانتی‌کننده در کشور، کار خود را تا حدی، درست انجام می‌دهند و بقیه شرکت‌ها تقریبا بود و نبودشان فرقی ندارد. مفهوم گارانتی در ایران همراه با واردات کالا از کشورهای غربی وارد ایران شد و از آنجا که نظارت صحیح و جامعی به بازار کالاها در ایران نمی‌شود و از آن گذشته اغلب شرکت های تولید‌کننده کالا در ایران نمایندگی رسمی ندارند تا ناظر بر کار متولیان خود باشند. گارانتی در بازار ایران به خوبی جا نیفتاده و صرفا جنبه تبلیغاتی دارد و حتی بسیاری داشتن گارانتی را دلیل بر اصل بودن کالا می‌پندارند و از خدماتی که می‌توانند به‌واسطه آن دریافت کنند بی‌اطلاع‌ا‌ند.
در کشورهای توسعه‌یافته اما در روی این پاشنه نمی‌چرخد. اگر چند هفته از خرید کالا گذشته باشد، می‌توانید درصورت بروز مشکل یا منطبق‌نبودن کالا با توضیحات داده شده در مورد آن، وجه پرداختی خود را پس گرفته و یا تقاضای تعویض آن را بکنید. اگر مشکل به وجود آمده خیلی مهم نباشد و بتوان به راحتی آن را برطرف کرد، انجام تعمیرات جزئی در اسرع وقت کاری است که شرکت گارانتی‌کننده برای شما انجام خواهد داد. اگر بعد از تعمیر، خواسته شما تامین نشد یا مشکل برطرف نشد، می‌توانید تقاضای تعویض کالا را کنید.
محمدرضا صفا، رئیس اتاق بازرگانی بندرعباس که خودش یک واردکننده کالا به کشور است در این‌باره می‌گوید: شرکت‌ها به قراردادهای خود متعهد نیستند و این نداشتن تعهد در شرایط بی‌ثبات اقتصادی ما تشدید می‌شود. در مقابل شرکت‌های خارجی خود را نسبت به کشور ایران متعهد نمی‌دانند. از سوی دیگر شرکت‌های گارانتی‌کننده، لوازم و قطعات مورد نیاز خود را نمی‌توانند به راحتی و باکیفیت بالا در شرایط تحریم تهیه کنند.
ابراهیم درستی، نماینده وزیر صمت دراتاق اصناف کشور به همشهری می‌‌گوید: خدمات پس از فروش در انواع کالاها در ایران، به درستی انجام نمی‌شود. مثلا در حوزه تلفن همراه بارها گفته‌ایم و دوباره تأکید می‌کنیم اگر کسی تلفن همراه خود را از فروشنده‌ای خرید و به هر علتی راضی نبود، فروشنده باید کاری کند تا مشتری راضی برگردد و ما تا جایی که بتوانیم در برابر فروشنده بدعهد می‌ایستیم. او می‌افزاید: شرکت‌های واردکننده امروز به شکل قانونی دوباره به مدار تجارت برگشته‌اند و در حال واردکردن گوشی‌های همراه هستند. 150شرکت به‌طور رسمی فقط به کشور تلفن همراه وارد می‌کنند. این شرکت‌ها موظف به ارائه خدمات پس از فروش معتبر هستند.
این مقام مسئول بر این باور است که مصرف‌کننده نباید ماه‌ها منتظر باشد تا کالای معیوبش تعویض یا تعمیر شود. شرکت‌های قانونی واردکننده باید ترتیبی اتخاذ کنند تا به سرعت کالا را جایگزین کنند؛ چرا که از فواید واردات قانونی هم بهره‌مند شده‌اند.
به گفته او اگر شرکت واردکننده‌ای به هر علتی نمی‌تواند پاسخگوی مشکلات اینچنینی باشد باید مراتب را در اسرع وقت با من، ‌به‌عنوان نماینده وزیر در اتاق اصناف در میان بگذارد که ما بتوانیم موانع و مشکلات احتمالی را برطرف کنیم.

فرهنگ گارانتی در ایران وجود ندارد 
بخشی از مشکلات واردکننده‌ها برای گارانتی‌کردن کالا به تحریم‌های آمریکا علیه ایران برمی‌گردد اما آیا واقعا تمام نقص‌ها ریشه در این موضوع دارد؟ محمدرضا صفا در این‌باره توضیح می‌دهد: البته در زمان‌هایی که کشور با تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه آمریکا هم دست و پنجه نرم نمی‌کرد، باز هم وضعیت ارائه خدمات پس از فروش در ایران، چنگی به دل نمی‌زد. شرکت‌ها در تمام این سال‌ها از اجرای تعهدات خود قسر در رفته‌اند؛ چرا که پایبند به اصول حرفه‌ای گارانتی‌کردن نیستند.
او همچنین می‌افزاید: با توجه به اینکه امروز در شرایطی هستیم که شرکت‌های خارجی، تضمینی به واردکننده ایرانی نمی‌دهند، باید در استانداردهای داخلی کشور، تجدیدنظر دوباره‌ای صورت بگیرد. قطعاتی که امروز وارد می‌شود، تنها راه پشتیبانی از محصولات و گارانتی‌کردن آنهاست. این قطعات باید اصلی یا حداقل با کیفیت‌ترین نوع باشند تا واردکننده بتواند پاسخگوی مشتری باشد.

سرمایه‌گذار داخلی را تشویق کنیم 
یکی از مواردی که خدمات پس از فروش در ایران را دچار مشکلات متعددی کرده، فقدان سرمایه‌گذار در این حوزه است. صفا بر این باور است که سرمایه‌گذار خارجی امروز به‌علت وجود تحریم‌های تحمیلی، نمی‌تواند در حوزه خدمات پس از فروش ورود پیدا کند. این وارد‌کننده می‌گوید: باید تمرکز وزارت صنعت، معدن و تجارت، جذب سرمایه‌گذار داخلی باشد. مثلا می‌توان صنایع زیرساخت بزرگ و کوچک را در داخل کشور ایجاد کرد. می‌توانیم در این مدت که ناخواسته دچار انزوای اقتصادی شده‌ایم، برای رونق کارخانه‌های بزرگ و کوچک تولیدی از سرمایه‌گذاری بنگاه‌های اقتصادی و بانک‌ها استفاده کنیم و دولت هم باید در این میان، تسهیل‌گر این امور باشد.
او ادامه می‌دهد: سرمایه سرمایه‌گذاران در یک بستر مناسب می‌تواند به سمت کارخانه‌های داخلی هدایت شود و این روند به نوعی می‌تواند به ساماندهی خدمات پس از فروش کمک کند.
اما آیا شرکت‌های داخلی پاسخگوی مشتریان خود هستند؟ رئیس اتاق بازرگانی بندرعباس توضیح می‌دهد: هیچ شرکتی، حتی شرکت‌های داخلی که ادعا می‌شود تولیدکننده ملی هستند، مثل ایران‌خودرو یا سایپا هم نمی‌توانند آنطور که باید و شاید پاسخگوی مشتری‌های خود باشند. نهادهای نظارتی، باید بر عملکرد این شرکت‌ها نظارت بیشتری داشته باشند. گردش مالی آنها باید شفاف باشد و سامانه درستی برای ثبت و پیگیری شکایت مشتریان آنها درنظر گرفته شود. او می‌افزاید: وقتی شرکتی در داخل کشور کالای خود را تولید می‌کند، بازرسی وزارت صنعت، بازرسی شرکت‌های مورد بحث و تعزیرات و سازمان حمایت باید هرطور که شده رضایت مشتری‌ها را جلب کنند؛ چرا که فعلا شرکت‌های خارجی نمایندگی رسمی به ما اعطا نکرده‌اند و پس می‌توان تا حدی پذیرفت در حوزه واردات کاری فعلا از ما ساخته نیست و شرکت‌های داخلی نباید از این شرایط سوءاستفاده و مانند یک واردکننده با ماجرا برخورد کنند.

شرکت‌های داخلی به قراردادهای خود و ارائه خدمات پس از فروش متعهد نیستند و این متعهدنبودن در شرایط بی‌ثبات اقتصادی تشدید  هم می‌شود. در مقابل شرکت‌های خارجی خود را نسبت به ایران متعهد نمی‌دانند و عموما نمایندگی رسمی ندارند