کنفرانس مونیخ و پاسخ به یک سؤال تاریخی

محمد البقالی ـ خبرنگار شبکه الجزیره در پاریس

آیا خورشید غرب افول کرده است؟ این پرسش، موضوع مناقشه رهبران و مقامات سیاسی در کنفرانس امنیتی مونیخ بود. پاسخ‌ها متفاوت است، مایک پمپئو غرب را همچنان در اوج قدرت خود می‌داند، مکرون اما در واکنش به او می‌گوید عقب‌نشینی غرب آغاز شده است. اجتماعاتی نظیر کنفرانس مونیخ برای فهم تحولات بزرگی که جهان در بستر آن قرار دارد، مفید است؛ تحولاتی که به‌نظر می‌رسد در سال‌های آینده شدیدتر شود و شاید بتوان گفت از زمان پایان جنگ سرد تاکنون نیز بی‌سابقه بوده است. فارغ از این نگاه عمومی اما در جریان آخرین کنفرانس امنیتی مونیخ 3نکته قابل ملاحظه وجود داشت:
1ـ زمان توافق غربی‌ها به پایان رسیده است؛ اروپایی‌ها در مسائل متعددی به صراحت از اختلاف با آمریکا به رهبری ترامپ سخن می‌گویند و خواهان استقلال در تصمیم‌گیری اروپا هستند، به‌طور مشخص در پرونده‌های تاسیس نیروی دفاعی مشترک، روابط با روسیه و پرونده هسته‌ای ایران.
در میان پایتخت‌های اروپایی نگرانی ملموسی از تداوم وضع موجود مشاهده می‌شود؛ نگرانی‌ای‌ که البته چندان بی‌مورد نیست، چرا‌که براساس تمام نشانه‌ها، فشارهای ترامپ بر کشورهای اروپایی در دولت دوم وی بیشتر خواهد شد. نمود بارز این وضعیت را می‌توان در حمله مستقیم فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان به سیاست‌های ترامپ در جریان مراسم افتتاحیه کنفرانس مونیخ مشاهده کرد؛ حملاتی که البته از سوی مکرون نیز تأیید شد. بنابراین سرفصل این مرحله، پایان اتحاد جامع قدرت‌های غربی برای نقش‌آفرینی یکسان در بحران‌های جهانی است.



2ـ مرحله پیش‌رو، مرحله تشدید اختلافات میان آمریکا و اروپا بر سر مسائل متعددی ازجمله وضعیت روابط با روسیه، حرکت کشورهای اروپایی به سمت تاسیس نیروی دفاعی مشترک و همچنین موضع این کشورها در قبال توافق هسته‌ای ایران خواهد بود. اگرچه نشانه‌های این مرحله صرفا به ابعاد خارجی روابط اروپا با آمریکا محدود نمی‌ماند و در مناسبات داخلی این قاره نیز نمود پیدا می‌کند. شاید مهم‌ترین تحول در این زمینه اراده مکرون برای قراردادن خود در جایگاه رهبری اروپا بعد از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا باشد؛ هدفی که به واسطه همکاری با آلمان محقق خواهد شد. قاعده این همکاری نیز عبارت است از سیطره فرانسه بر عقل سیاسی اروپا و در مقابل، به رسمیت شناختن آلمان به‌عنوان بازوی اقتصادی این قدرت غربی. سایر کشورهای اروپایی عضو اتحادیه، نقشی تکمیلی در این میدان خواهند داشت.
3ـ آمریکایی‌ها به‌طور مشخص لیست دشمنان خود را برای مرحله آینده آماده کرده‌‎اند؛ لیستی که نام چین در صدر آن به چشم می‌خورد و بیانگر تقابل این دو قدرت در حوزه‌هایی ازجمله جنگ تجاری و تکنولوژیک، نبرد بر سر نفوذ در آسیای میانه و... است. جایگاه‌های بعد از چین در این لیست به‌ترتیب از آن روسیه و ایران است.