حیات وحش
گزارش غیردولتی از مرگ در میانکاله
کمیته مشورتی میانکاله شامل متخصصان حیات‌وحش، دریا و فعالان محیط‌زیست نقش سموم آلاینده در تلف‌شدن پرندگان میانکاله را پررنگ اعلام کرد
بعد از آغاز تلفات قابل توجه پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله، گروهی از متخصصین در حوزه‌های مختلف دامپزشکی، اکوبیولوژی دریا، جانورشناسی و فعالان محیط‌زیست بررسی‌های میدانی و کارشناسی خود را برای کشف دلیل اصلی تلف‌شدن 15هزار پرنده در این منطقه آغاز کردند. به‌تازگی نتیجه نخستین بررسی‌های این کارشناسان در قالب بیانیه شماره‌یک منتشر شده است. آنها در این بیانیه اعلام کرده‌اند احتمال بروز بیماری بوتولیسم و هر نوع بیماری واگیردار در این ماجرا که سازمان دامپزشکی و سازمان محیط‌زیست آن را دلیل تلف‌شدن پرندگان دانسته‌اند، منتفی است و به‌احتمال بسیار زیاد آلودگی‌های شیمیایی دلیل این اتفاق است.
کارشناسان این تحقیقات که شامل 16نفر از متخصصان حوزه محیط‌زیست و حیات‌وحش هستند، نتایج مطالعات خود را پس از 3هفته بررسی و 6نوبت پایش میدانی در بهمن98، رسانه‌ای کردند. آنها معتقدند سازمان دامپزشکی در گزارش خود که سم بوتولیسم را دلیل قطعی این اتفاق دانست، تنها به «کلی‌گویی پر از ابهام» بسنده کرده است. این در حالی است که شوری و دمای آب، میزان اکسیژن موجود در آب و... با شرایطی که موجب بروز بوتولیسم می‌شود همخوانی ندارد. از دیگرسو علائم بالینی پرندگانی که به بوتولیسم مبتلا شده‌اند با پرندگان میانکاله مطابقت ندارد. این متخصصان در بیانیه خود اعلام کرده‌اند: «علائم بالینی رایج در پرندگان مبتلا به بوتولیسم شامل ضعف، بی‌حالی، فلج‌شدن پلک سوم، فلج‌شدن کلی بدن به‌ویژه عدم‌توانایی در نگه‌داشتن سر یا پرواز است. برای پرندگان آبی، این می‌تواند فاجعه‌بار باشد، زیرا عدم‌توانایی در نگه‌داشتن سر باعث غرق‌شدن می‌شود. اگرچه در میانکاله عدم‌توانایی ایستادن یا نگه‌داشتن سر در برخی پرندگان گزارش شده است اما این مشاهدات به‌دلیل همپوشانی با علائم بیماری سایر پرندگان به‌تنهایی کافی نیستند. این بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد پای یک بیماری واگیردار در میان نبوده است؛ چراکه تلفات در یک نوار کم‌عرض به طول 20کیلومتر در جنوب غربی تالاب رخ داده و دیگر بخش‌های تالاب مصون مانده است. اگر بیماری واگیردار دلیل این اتفاق شده بود، پرندگان تلف‌شده محدود به منطقه‌ای خاص نمی‌شدند.»
بوتولیسم، مجاب‌کننده نیست
بنا بر همین دلایل، کمیته مشورتی میانکاله اعلام کرده که دلایل اعلام‌شده درباره مسمومیت بوتولیسم «مجاب‌کننده نبوده» و احتمال وقوع آن همچنان به‌طور جدی مورد تردید است و فرض بیماری واگیردار بسیار کمرنگ و غیرممکن است. پیش از این نیز برخی کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرده بودند وجود سموم و مواد شیمیایی که عمدتا به عمد در تالاب میانکاله ریخته می‌شود، می‌تواند دلیل اصلی مرگ گسترده پرندگان در میانکاله باشد. نتیجه بررسی کارشناسان کمیته مشورتی نیز این نتایج را دور از ذهن ندانسته است.
در گزارش کمیته مشورتی تلف‌شدن پرندگان میانکاله آمده است: «مصرف گسترده کودهای کشاورزی اعم از شیمیایی و حتی حیوانی و سموم دفع آفات کشاورزی و انتقال سریع آنها به تالاب، آلودگی تالاب با پساب حاوی بقایای پروتئینی ناشی از فاضلاب کشتارگاه صنعتی، احتمال ورود پساب‌های آلوده به ترکیبات سمی صنایع سلولزی ناشی از فعالیت کارخانه کارتن و مقواسازی به تالاب و... ازجمله عواملی است که تالاب میانکاله را با تهدید جدی سموم و آلاینده‌ها مواجه کرده است. مجموعه این عوامل باعث شده است که تالاب میانکاله زیست‌بومی و به‌شدت در معرض تنش محیطی باشد. هر زیست‌بومی البته به‌طور طبیعی در برابر انواع تنش‌های محیطی واکنش‌های دفاعی مؤثر دارد. اما اگر تنش‌ها مکرر و شدید بوده و اساسا ناشی از مؤلفه‌های غیرزیست‌بومی باشند، از جایی به بعد توان مهار بسیاری از تنش‌ها از عهده زیست‌بوم خارج می‌شود.»
متخصصان این کمیته اما در عین حال احتمال ارتباط مسمومیت تعمدی تالاب با مرگ گسترده پرندگان را قابل بررسی دانسته و اعلام کردند که البته نشانه‌ای برای «اثبات» این احتمال وجود ندارد و علت مرگ‌ومیر پرندگان میانکاله همچنان نیازمند «آزمایش‌های دقیق‌تر» است.
آنها تأکید کرده‌اند: «لاشه پرندگان تلف‌شده باید به‌طور کامل جمع‌آوری و ورود آلاینده‌ها به تالاب نیز کنترل شود. همچنین لازم است از لایروبی‌های بی‌برنامه زهکش‌های منتهی به تالاب جلوگیری شده و ارتباط 2بخش شرقی و غربی تالاب میانکاله که با ایجاد خاکریز در محدوده شهرستان بهشهر قطع شده، دوباره برقرار شود تا توان خودپالایی تالاب افزایش یابد.»
