شهر چقدر پذیرای حضور سالمندان است؟
مناسب‌سازی شهر در دست‌انداز
قلی‌زاده، دبیر کمیته شهرسازی شورای شهر تهران: در هر منطقه یک معبر شریانی درجه یک یا دو را مناسب‌سازی کرده‌ایم
خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار
این روزها گویی سالمندان مانند سابق حال و حوصله حضور در فضاهای شهری را ندارند. نه اینکه نخواهند اما رمقش را ندارند. فضاهای شهری نیز بیش از گذشته به این نبود دامن زده و آنها را به حاشیه رانده‌اند. سالمندانی که شاید به مترو دسترسی داشته باشند اما زانوهایشان توان بالا و پایین رفتن از پله‌های طویل و دراز مترو را ندارد. شاید کارت منزلت داشته باشند اما تحمل فشار جمعیتی که در اتوبوس هست و جایی برای نشستن نیست را ندارند. دوست داشته باشند که به پارک محل بروند اما نشستن روی صندلی سرد و یخ زده، آن هم تنها برایشان لذتبخش نباشد. پاتوقی گرم هم که در بوستان‌ها نیست تا به آن دل خوش باشند و بتوانند کنار هم‌سن و سال‌هایشان بنشینند و گل بگویند و گل بشنوند. شاید بیشترشان عاشق راه رفتن باشند اما بترسند. چون مثل کودکان توان پریدن از روی جوی فاضلاب را ندارند و می‌دانند درصورت پیچ خوردن پایشان دیگر به این زودی‌ها نخواهند توانست روی دو پا بایستند. خلاصه همه‌‌چیز دست به‌دست هم داده تا درصورت خواستن هم نتوانند حضور مؤثری در فضاهای شهری داشته باشند. سال‌هاست که مسئولان در حرف، شهر را برای حضور سالمندان مناسب‌سازی می‌کنند اما حضور کم‌رنگ سالمندان در شهر خلاف تمام مصوباتی است که سال‌هاست خاک می‌خورد و به مرحله اجرا در نمی‌آید.
اقدامات شورا برای مناسب‌سازی شهر
یکی از دلیل حضور کم‌رنگ سالمندان در شهر، نامناسب بودن فضاهای شهری است. بسیاری از متروها فاقد آسانسور است. سرویس بهداشتی عمومی هم در اماکن عمومی شهر مانند مترو یا وجود ندارد یا بسیار کثیف و غیرقابل استفاده است. بسیاری از سالخوردگان هم که ضعف بینایی دارند، به‌علت نورپردازی کم در برخی نقاط شهر و عدم‌امنیت، محدودیت زمانی دارند و در شب تردد این افراد بسیار محدود است. بسیاری از معابر شهر هم که هنوز بازسازی نشده‌اند. این مشکلات سالمندان را آزار می‌دهد و آنها را مجبور می‌کند تا در خانه بمانند تا اینکه بخواهند با تردد و آسیب زدن به‌خود، اعضای خانواده را دچار زحمت و دردسر کنند. صفیه قلی‌زاده، دبیر کمیته شهرسازی شورای شهر تهران و نماینده شورای شهر در ستاد مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «با وجود اینکه از سال 84 شورای شهر تهران، مصوبه‌ای را تحت عنوان الزام شهرداری برای اقدام به مناسب‌سازی فضاهای شهری برای سالمندان، معلولان جسمی و حرکتی مصوب کرده و به‌دنبال آن ستادی تشکیل شده بود اما در سال 96 زمانی که فضاهای مناسب‌سازی عمومی شهری را برای اقشار آسیب‌پذیر اعم از سالمندان، کودکان، زنان باردار و... پایش کردیم احساس کردیم اتفاقی نیفتاده، با وجود اینکه یک دهه از زمان تصویب مصوبه گذشته بود. بعد از چندین بار تذکراتی که در صحن شورا مطرح شد، نهایتا اردیبهشت 97 نخستین جلسه ستاد مناسب‌سازی برگزار شد. تا قبل این برنامه جامعی برای مناسب‌سازی فضاهای شهری وجود نداشت و تیم شهرداری هم درخصوص کارهایی در این حوزه اتفاق افتاده بود، داده و اطلاعاتی نداشت. از آنجایی که نوشتن برنامه حداقل به یک سال و نیم زمان نیاز داشت به همین ما تلاش کردیم به‌صورت پایلوت مناسب‌سازی را شروع کنیم». وی می‌افزاید: «ابتدا مناسب‌سازی را از معابر عمومی آغاز کردیم. در سال 97 با توجه به اینکه اعتباری هم برایشان تعریف نشده بود برای هر منطقه یک معبر شریانی درجه یک یا دو را مناسب‌سازی کردیم. در گام دوم مناسب‌سازی یک یا دو بوستان و همچنین 2ساختمان اداری شهرداری در هر منطقه را در دستور کار گذاشتیم. مرحله آخر نیز مناسب‌سازی اتوبوس و پایانه‌های مترو در دستور کار قرار گرفت».
قطعا برای مردم به‌ویژه سالمندان قابل‌قبول نیست که در شهری چون تهران با چنین وسعتی اقدامات مناسب‌سازی تا این اندازه کم و قابل چشم‌پوشی باشد. در هر منطقه فقط یک یا دو مورد!
نماینده شورای شهر در ستاد مناسب‌سازی فضاهای عمومی شهرداری تهران در ادامه گفت‌وگو می‌گوید: «همچنین شهرداری را ملکف کردیم در خطوط 6و 7 حتما قبل از افتتاح باید مناسب‌سازی اعم از ایجاد آسانسور و خط راهنما برای نابینایان انجام دهد. در سال 98 هم طبق ماده 47برنامه پنج‌ساله سوم توسعه شهر تهران، شهرداری موظف است برنامه مناسب‌سازی فضاهای شهری را تهیه کند که ما طبق همان برنامه سال به سال پیش رویم و طبق آن بگوییم در قالب این برنامه قرار است به چه نقطه‌ای برسیم. نه اینکه به‌صورت پایلوت اقدام به مناسب‌سازی کنیم. امیدواریم تا پایان سال مکان‌هایی که در حال مناسب‌سازی است تکمیل کنیم». تهیه راهنمای مکان‌های مناسب‌سازی شده دومین بحثی است که در ماده 47برنامه توسعه آورده شده است تا به راحتی مکان‌های مناسب‌سازی شده به اطلاع جامعه هدف رسانده شود. از همین رو، سالمندان می‌توانند به سایت تهران من مراجعه کنند و نقشه راهنمای مکان‌های مناسب‌سازی شده را دانلود کنند.
تامین نورپردازی برای تردد در شب
تامین نورپردازی بر عهده سازمان زیباسازی است و در محله‌هایی به‌علت کمبود نورپردازی، سالمندان مشکل دید در شب دارند. قلی‌زاده در این مورد می‌گوید: «در مصوبات شورا برنامه جامع عملیاتی برای نورپردازی فضاهای شهری مصوب شده است و ما پیگیری این موضوع را انجام می‌دهیم. چون نورپردازی برای بحث فضاهای بی‌دفاع شهری و حذف نقاط جرم‌خیز مورد توجه است. علاوه بر این، بحث سرویس‌های بهداشتی را نیز از سازمان زیباسازی در حال پیگیری هستیم. چون از دغدغه‌های جدی اقشار آسیب‌پذیر است».
این سؤال همیشه مطرح است که چرا با وجود مصوبات، تغییری اساسی در روند ترددهای آسان و مناسب‌سازی دیده نمی‌شود؟
دبیر کمیته شهرسازی شورای شهر تهران در این خصوص اظهار می‌کند: «چون در این مصوبات متأسفانه برنامه زمانی مشخص و معین گذاشته نشده. از سویی در دل قوانین، دستورالعمل مشخصی صادر نشده است. به همین دلیل ما در شورای شهر تهران طرحی را گذراندیم که طبق آن شهرداری تهران را موظف کردیم که ظرف زمانی دو ماهه تا پایان سال دستورالعمل‌هایی که باید طبق این مفاد تهیه می‌کرد را تهیه کند و برای تصویب به شورای اسلامی شهر تهران بیاورد. در مجموع من قبول دارم که تردد سالمندان در فضاهای شهری کم شده و مکان‌ها مناسب حضور سالمندان نیست اما باید این را نیز بپذیریم که شهر در مدت کوتاه ایجاد نشده که انتظار داشته باشیم بحث مناسب‌سازی را در یک بازه زمانی کوتاه پیش ببریم».
سراهای تجربه
برای حضور مؤثر سالمندان در فضاهای شهری طبق دستورالعمل مشترک اداره کل سلامت با کمیته شهرسازی شورای شهر تهران، بخشی از کارکرد سراهای محله در حال تبدیل به سراهای تجربه است که 23کارکرد برای آن تعریف شده. این سراها به‌دنبال این است که نقش فعال‌تری به سالمندان در جامعه بدهد و از تجارب آنها استفاده شود. حسن خلیل‌آبادی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «در جلسات شورای شهر دوستدار سالمند، طرح‌ها و پیشنهادهایی که از طریق مناطق و جوامع سالمندان به ستاد می‌رسد، بررسی می‌شود. به‌دنبال این هستیم بودجه‌ای که به‌عنوان یارانه در قالب کارت منزل به سالمندان داده می‌شود را امسال افزایش دهیم تا جمع بیشتری را پوشش دهیم. برای مشارکت سالمندان در شهر طرح‌هایی نیز ارائه شده مانند سرای تجربه.» وی می‌گوید: «ما در بحث گردشگری سالمندان هم ورود داریم که تورهای گردشگری در فصل بهار و تابستان برگزار می‌شود. (باخنده) من خودم سالمندم و حواسم به این قشر است.»
سالمندان در کنار کودکان
کمیته سلامت شورای اسلامی شهر پیشنهاد داده که سرای سالمندان در کنار مهد کودک‌ها تاسیس شود. ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با همشهری درخصوص اهداف این کار می‌گوید: «با این اقدام می‌توانیم از پتانسیل‌های سالمندان برای کودکان و از شادی و نشاط کودکان برای سالمندان استفاده کنیم و به نوعی تبادل انرژی مثبت صورت می‌گیرد. امیدواریم این کار به کمک بخش خصوصی و سازمان بهزیستی انجام شود».
در همینه زمینه :
