آتش به‌جای آتش‌بس

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

 گفت‌وگوهای صلح افغانستان در دور دهم بار دیگر منجمد شده و این بار موضوع کاهش خشونت‌ها و اعلام آتش‌بس سد راه مذاکرات است؛ وضعیتی که طی هفته‌های اخیر با ادامه حملات طالبان به مواضع نیروهای آمریکایی و ادامه حملات هوایی به مناطق تحت کنترل طالبان بحرانی‌تر شده است.
دیروز در حمله‌ای غافلگیرانه، 2سرباز آمریکایی در یک پادگان ارتش افغانستان کشته و 6نفر دیگر زخمی شدند تا به همه یادآوری شود که سخن گفتن از آتش‌بس در افغانستانی که طی چندین دهه گذشته صحنه جنگ و خونریزی دائمی بوده چندان آسان نیست. طبق اعلام سخنگوی نیروهای آمریکایی مستقر در افغانستان، این نیروها در شهر شیرزاد در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان مورد هدف قرار گرفته‌اند. روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از سرهنگ سانی لگت نوشته است که سربازان آمریکایی با شلیک تیربار از سوی «فردی که لباس نیروهای افغان به تن داشته» هدف حمله قرار گرفته‌اند. در این حمله، یک سرباز افغان نیز کشته و 3نفر دیگر هم زخمی شده‌اند. وزارت دفاع افغانستان نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده که حمله از سوی فردی انجام شده که یونیفرم نیروهای ارتش افغانستان را به تن داشته است. تأکید هر دو طرف بر غیرخودی بودن فرد مهاجم، اشاره به حملاتی دارد که پیش از این، بارها از سوی سربازان افغان علیه نیروهای نظامی آمریکایی انجام شده و به بی‌اعتمادی میان نیروهای دو طرف دامن زده است. البته طی سال‌های اخیر و با کاهش شمار نیروهای عملیاتی آمریکا در افغانستان، تعداد درگیری‌های داخلی میان نظامیان افغان و آمریکایی‌ها نیز به‌شدت کاهش پیدا کرده است. با این حال، سال گذشته ژنرال میلر، فرمانده نیروهای ناتو و آمریکا مستقر در افغانستان، با خوش‌شانسی از حمله یکی از اعضای طالبان که لباس نیروهای ارتش افغانستان را به تن کرده بود جان سالم به در برد. یک ژنرال ارشد ارتش افغانستان که کنار میلر ایستاده بود اما به ضرب گلوله فرد مهاجم کشته شد.
حمله دیروز حدود 2هفته پس از هدف قرار گرفتن هواپیمای تجسسی ارتش آمریکا در افغانستان رخ می‌دهد. در این واقعه، هواپیمای نوع بمباردیر آمریکا با دست‌کم 4سرنشین در منطقه دهیک ولایت غزنی سقوط کرد و منفجر شد. طالبان بلافاصله با صدور بیانیه‌ای مسئولیت هدف قرار دادن این هواپیما که به گفته سخنگوی این گروه مشغول «ماموریت استخباراتی» بوده را به‌عهده گرفت.
منطقه ننگرهار، همچون غزنی محل فعالیت نیروهای طالبان است. در ننگرهار البته نیروهای داعش نیز حضور دارند. هنوز هیچ‌کدام از این 2گروه مسئولیت حمله دیروز را به‌عهده نگرفته‌اند. درصورتی که رد پای طالبان در حمله دیروز دیده شود، بدون شک این موضوع بر روند مذاکراتی که همچنان در دوحه قطر در جریان است اثرگذار خواهد بود. حدود 5‌ ماه قبل، حمله‌ای مشابه در کابل باعث دستور دونالد ترامپ برای توقف مذاکرات شد. در این حمله که از سوی نیروهای طالبان انجام شد، یک سرباز آمریکایی و بیش از 10افغان کشته شدند. طالبان اعلام کرد این حمله را به تلافی حملات هوایی مشترک نیروهای آمریکایی و نیروهای ارتش افغانستان در مناطق غیرنظامی تحت کنترل این گروه انجام داده است؛ حملاتی که طالبان مدعی است اغلب شبانه انجام می‌شوند و تاکنون به کشته شدن تعداد زیادی از مردم منجر شده‌اند.

صلح ناممکن بدون آتش‌بس
مسئله اعلام آتش‌بس از سوی طالبان طی یک سالی که از آغاز مذاکرات صلح میان این گروه و آمریکا می‌گذرد، یکی از موارد اصلی اختلاف دو طرف بوده است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، اردیبهشت امسال همزمان با ادامه مذاکرات در دوحه، در گفت‌وگو با همشهری اعلام کرد که طالبان تا زمانی که نیروهای آمریکایی خاک افغانستان را ترک نکنند، دست از اسلحه برنخواهد داشت. هیأت‌های مذاکره‌کننده آمریکا و طالبان در آخرین دور مذاکرات خود، به جای آتش‌بس، روی «کاهش خشونت‌ها» توافق کردند.
ملا برادر، معاون سیاسی طالبان و سرپرست مذاکره‌کنندگان این گروه در دوحه، برای جلب نظر رهبران طالبان در این رابطه به پاکستان سفر کرد. مذاکرات داخلی طالبان درمورد کاهش خشونت‌ها چندین هفته ادامه داشت. به‌نظر می‌رسد ملا برادر علاوه بر رهبران طالبان، روی همراه کردن فرماندهان میدانی این گروه نیز متمرکز بوده است. طالبان افغانستان از گروه‌های مختلف تشکیل شده که گاهی مستقل از رهبر آن یعنی ملا هبت‌الله عمل می‌کنند. همراه کردن فرماندهان میدانی طالبان با پیشنهاد توقف یا کاهش خشونت‌ها در مدت‌ زمانی که مذاکرات ادامه دارد، اهمیت بسیار دارد.
کاهش خشونت‌ها، مقدمه امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا و آغاز مذاکرات بین‌الافغانی خواهد بود. هفته‌های اخیر اما روندی را نشان می‌دهد که متفاوت است. اگرچه از حملات انتحاری و بمب‌گذاری‌های طالبان در شهرهای بزرگ خبری نیست اما در مناطق غیرشهری، حملات طالبان به نیروهای نظامی و امنیتی افغان تشدید شده است. این حمله‌ها با وجود برف و سرمای شدید در افغانستان در قالب «عملیات فتح» ادامه دارد.
2 حمله اخیر طالبان به نیروهای آمریکایی، در کنار حمله 2‌ ماه قبل طالبان به پایگاه هوایی بگرام که بزرگ‌ترین پایگاه آمریکا در کابل است، می‌تواند نقطه آغازی بر پایان بی‌نتیجه مذاکرات باشد.