رهگیری آوار نقدینگی

در شرایطی که تخمین‌ها از نزدیک شدن رقم حجم نقدینگی به محدوده 2500هزار میلیارد تومان حکایت دارد، فشار تورم‌زای پول‌های پرقدرت بار دیگر بر سر بازارهای مسکن، خودرو، طلا و ارز آوار شده است. از آغاز پاییز امسال، دومینوی رشد قیمت‌ها به‌ترتیب تابلوی قیمت‌ها را در بازارهای مسکن، خودرو، ارز و طلا تغییر داده و هریک از این بازارها به تناوب شاهد شوک‌های تورمی شدیدی بوده‌اند. بررسی روندهای اقتصادی نشان می‌دهد که قیمت مسکن امسال به‌طور میانگین 70درصد رشد کرده و موج تازه رشد قیمت از آبان امسال و همزمان با رشد حجم مبادلات املاک در تهران آغاز شد. در 2هفته اخیر نیز کف قیمت خودروهای صفرکیلومتر به 65میلیون تومان افزایش یافت تا رکوردهای تازه‌ای برای قیمت مبادله خودروهای داخلی به ثبت برسد. حالا در تازه‌ترین روند و رالی صعودی، همانطور که پیش‌بینی می‌شد قیمت هر دلار آمریکا دیروز تا مرز 14هزار تومان پیش‌روی کرد. هرچند بانک مرکزی از یک‌سال پیش انتشار آمار مستند و دقیق از حجم و روند رشد حجم نقدینگی را متوقف کرده اما با توجه به شواهد امر، به‌نظر می‌رسد آتشفشان نقدینگی پس از چند‌ماه خاموشی بار دیگر فعال شده و در حال اثرگذاری بر بازارهاست. به گزارش همشهری، با وجود آنکه نقدینگی تنها عامل رشد تورم نیست اما می‌توان آن را یک متغیر بسیار تأثیرگذار در تورم دانست؛ به‌طوری که هرچه میزان نقدینگی افزایش یابد، تورم هم رشد می‌کند. روند خلق پول در طول سال‌های گذشته عمدتا در اقتصاد ایران با سرعت زیادی در حال افزایش بوده و در سال‌های اخیر به‌دلیل افزایش کسری بودجه‌ دولت، خلق پول هم شتاب بیشتری گرفته است. نکته قابل توجه این است که هر واحد خلق پول جدید به‌دلیل ضریب فزاینده با سرعت 6تا 7برابر افزایش می‌یابد و حجم نقدینگی موجود در اقتصاد را به سرعت بالا می‌برد.
براساس داده‌های بانک مرکزی، 70درصد حجم نقدینگی کشور در ۵ سال منتهی به تیرماه ۱۳۹۷ خلق شده است. در این مدت، حجم نقدینگی ۲۳۴ درصد افزایش یافته است. این شتاب رشد نقدینگی در طول سال‌های گذشته به موج‌های تورمی منجر شده است.

رشد قیمت‌ها در مسکن
براساس محاسبات آماری از ابتدای سال 97به این سو، رشد حجم نقدینگی و تورم ناشی از آن به رشد 188درصدی میانگین قیمت‌ها در بازار مسکن منجر شده؛ به‌طوری که میانگین هر مترمربع مسکن در مناطق 22گانه شهر تهران از ابتدای سال 97تاکنون از 4میلیون و 816هزار تومان به 13میلیون و 882هزار تومان رسیده است. با این حال رشد شتابان قیمت‌ها در بازار مسکن همچنان ادامه دارد. از ابتدای پاییز تاکنون این روند شتاب تازه‌ای گرفته و سطح عمومی قیمت‌ها به‌طور متوسط 10درصد رشد کرده است. آمار معاملات املاک نشان می‌دهد همزمان با نزدیک شدن به روز‌های پایانی سال شیب قیمت‌ها دوباره در حال صعود است. اطلاعات مرکز آمار ایران تأیید می‌کند در کنار افزایش قیمت مسکن، تعداد معاملات نیز در 2‌ماه آذر و دی رشد چشمگیری داشته است؛ در طول این مدت 20هزار معامله در تهران انجام شده که در مقایسه با 8‌ماه قبل از آن، که جمع کل معاملات کمتر از40هزار معامله بوده، نشان می‌دهد احتمالا در‌ ماه‌های پایانی سال رشد دوباره قیمت مسکن را تحت‌تأثیر افزایش معاملات و تقاضا شاهد خواهیم بود.
مریم شادی، از کارشناسان اقتصادی در مورد دلایل افزایش محسوس قیمت مسکن در 2‌ماه یادشده، گفت: متعاقب افزایش قیمت بنزین و رخدادهای پس از آن و تغییر شرایط اقتصادی-اجتماعی کشور، که با تحریک انتظارات تورمی و افزایش میزان نااطمینانی همراه بود، انواع تقاضاهای سفته‌بازانه در بازارهای مختلف دوباره تحریک شده؛ مسکن نیز به‌عنوان یکی از سنتی‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری ایرانیان از این قاعده مستثنا نبوده است.
او افزود: مجموع ارزش معاملات مسکن شهر تهران در 2‌ماه اخیر تا ۱۶ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود؛ می‌توان انتظار داشت که بخشی از این معاملات، ناشی از سفته‌بازی سرمایه‌های سرگردان بوده است. او در مورد چشم‌انداز آینده بازار مسکن، گفت: در سال‌های اخیر قیمت و تعداد معاملات مسکن عمدتا در بهمن‌ماه و اسفندماه با افزایش مواجه بوده؛ در نتیجه می‌توان انتظار داشت که قیمت مسکن تا پایان سال باز هم افزایش یابد. تحریک بیشتر انتظارات تورمی پس از تنش‌های دی‌ماه نیز می‌تواند مزید بر علت باشد تا میزان بیشتری از سرمایه‌های سرگردان به این بازار به نسبت امن وارد شود.

افزایش قیمت خودرو و ارز
تازه‌ترین آمارها نشان می‌دهد میانگین قیمت خودرو‌های داخلی از ابتدای سال 97تاکنون 200درصد افزایش یافته است. همزمان، رالی صعودی قیمت ارز هم آغاز شده؛ به‌طوری که دیروز قیمت هر دلار آمریکا تا محدوده 14هزار تومان پیش رفت. قیمت هر دلار آمریکا از هفته اول آبان‌ماه تاکنون 25درصد رشد کرده و از 11هزارو 150تومان به 14هزار تومان در پایان مبادلات دیروز رسیده است.
تحلیلگران بر این باورند که درصورت عبور قیمت دلار از محدوده 14هزار تومان امکان رشد قیمت دلار تا مرز 17هزار تومان وجود دارد که این موضوع خود می‌تواند آثار تورمی را در اقتصاد ایران تشدید کند؛ یعنی افزایش قیمت دلار خود منجر به تورم بیشتر و رشد قیمت‌ها شود. برخی بر این باورند که تقاضای فصلی پایان سال عامل رشد قیمت‌هاست اما رئیس‌کل بانک مرکزی بدون درنظر گرفتن عوامل اقتصادی ازجمله رشد نقدینگی و افزایش تقاضای فصلی، فضا‌سازی‌ رسانه‌ای، به‌ویژه در مورد FATF را عامل رشد قیمت ارز می‌داند. بر همین اساس عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی دیروز در واکنش به روند افزایش دوباره قیمت ارز در صفحه اینستاگرامش نوشت: دستاویز قراردادن موضوع FATF برای اثر‌گذاری در نرخ ارز از طریق سفته‌بازان و فضای مجازی، با واقعیات بازار و روند تأمین ارز در تجارت خارجی و چشم‌انداز گشایش کانال‌های جدید، همخوانی ندارد. او افزود: این روزها، سفته‌بازان و رانت‌جویان بازار ارز نتیجه جلسه آینده FATF را بدون اطلاع از پیچیدگی‌های روند آن، تمدید نشدن تعلیق قلمداد کرده و درخصوص تأثیرآن بر نرخ ارز تبلیغات زیادی در کانال‌های تبلیغاتی خود راه انداخته‌اند. او تأکید کرد: در شرایط فعلی اغلب بانک‌های خارجی، به‌دلیل تشدید تحریم‌های آمریکا با بانک‌های ایران همکاری نمی‌کنند و مبادلات ارزی ایران از طریق مکانیسم‌های بانکی جایگزین و غیرقابل تحریم، انجام می‌شود؛ بنابراین تصمیم آیندهFATF (اعم از تمدید یا تمدید نشدن) نمی‌تواند تأثیر قابل توجهی بر شرایط ارزی ایران داشته باشد و عمده خبرسازی‌ها در این خصوص، با انگیزه سودجویی و نوسان‌گیری در بازار ارز انجام می‌گیرد. 

رشد در بازار سهام و طلا

روند رشد قیمت‌ها در بازار مسکن، خودرو و ارز که احتمال تداوم آن تا پایان سال وجود دارد، بازار‌های دیگر ازجمله سهام و طلا را هم تحت قرار داده؛ چنان که آمار‌ها نشان می‌دهد از یک‌ماه پیش هم‌گام با رشد قیمت‌ها در بازار خودرو و ارز شاخص کل بورس تهران هم دست‌کم 30درصد رشد کرده و به‌طور میانگین روزانه تا هزار میلیارد تومان به ارزش معاملات بازار سهام اضافه شده؛ به‌طوری که فقط در مبادلات دیروز 6600میلیارد تومان معامله در بازار سهام انجام شده است. قیمت هر سکه طرح جدید هم از هفته نخست آبان تاکنون دست‌کم 32درصد افزایش یافته و از 3میلیون و 800هزار تومان به مرزهای بالاتر از 5میلیون تومان رسیده است. ابراهیم محمدولی، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران درباره چشم‌انداز بازار طلا در روزهای پایانی امسال (۴۰ روز باقیمانده تا نوروز) گفت: تجربه سال‌های گذشته نشان داده وضع بازار بهتر شده و رونق می‌گیرد. او افزود: اکنون میزان خرید طلای ساخته شده (مصنوعات) افزایش یافته و خرید طلای آبشده کاهش یافته است.