بازگشت ایران به بازار جهانی نفت و فرآورده‌ها

پس از ماه‌ها کاهش مداوم ارقام صادرات نفت ایران، یک منبع خارجی تأیید کرد ایران در‌ماه ژانویه یک میلیون بشکه نفت و میعانات گازی صادر کرده، این مقدار صادرات نفت و میعانات گازی به ارقامی که در لایحه بودجه99 پیش‌بینی شده و دولت عموما از آن دفاع کرده، نزدیک است. به گزارش همشهری، نکته مهم در این آمار مرجع انتشار آن یعنی وب‌سایت تانکرترکرز است؛ تانکرترکرز یک سرویس آنلاین مستقل است که با همکاری شرکت‌های پیشرو در زمینه ردیابی ماهواره و دریانوردی، مسیر محموله‌های تجاری و ذخیره نفت خام را در مناطق مختلف جغرافیایی، ردیابی و گزارش می‌کند. این وب‌سایت مدعی است از طریق تصاویر ماهواره‌ای می‌تواند گزارش‌های صادرات از مسیرهای دریایی، پیش‌بینی موجودی و تولید نفت را در هر کجای دنیا، حتی اگر به‌صورت مخفیانه جابه‌جا شده باشد، ردیابی و گزارش کند.

مسیرهای تازه‌ برای فروش نفت
از یک سال و نیم پیش که تحریم‌های تازه آمریکا علیه ایران وضع شده میزان فروش نفت ایران رفته رفته کاهش یافته و اگرچه اطلاع دقیقی از میزان صادرات نفت ایران در دسترس نیست اما اغلب مؤسسات و منابع اطلاعاتی خارجی، در ماه‌های گذشته مدعی بودند میزان صادرات نفت ایران در طول ماه‌های گذشته به سطح 170هزار تا 300هزار بشکه در روز رسیده است. اکنون اما برای نخستین بار یک منبع خارجی تأیید کرده صادرات ایران در‌ماه ژانویه به سطح یک میلیون بشکه نفت و میعانات گازی در روز رسیده؛ درصورت صحت این آمار به‌نظر می‌رسد ایران مسیرهای تازه‌ای برای فروش محموله‌های نفتی و فرآورده‌های نفتی پیدا کرده است.

ماجرا از چه قرار است؟
آذر‌ماه امسال که دولت لایحه بودجه سال99 را به مجلس ارسال کرد مشخص شد دولت در ارقام بودجه پیش‌بینی کرده تا یک میلیون بشکه نفت و فرآورده بفروشد همین موضوع زمینه انتقاد کارشناسان و نمایندگان مجلس را به‌وجود آورد و اغلب تحلیلگران اعلام کردند با توجه به آنکه صادرات نفت ایران به‌شدت کاهش یافته امکان صادرات این میزان نفت در سال 99 وجود ندارد به‌طوری که حتی علی بختیار، عضو کمیسیون انرژی مجلس در این‌باره گفت: کشور به‌دلیل تحریم‌ها شرایط عادی برای صادرات نفت و گاز و فرآورده‌های نفتی ندارد، بنابراین باید بودجه را متناسب با شرایط تحریم تدوین کرد تا درآمد واقعی حاصل از فروش نفت حاصل شود. سیداحسان حسینی، اقتصاددان هم در این‌باره گفت: دولت سال قبل بودجه را روی ۱,۵ میلیون بشکه در روز بست ولی اواسط سال بود که شورای سران قوا جلسه‌ای در مورد اصلاح بودجه برگزار کرد و در آنجا رقم صادرات نفتی ۳۰۰هزار بشکه در روز درنظر گرفته شد. ما امیدوار بودیم دولت از سال قبل درس بگیرد و رقم فروش نفت را در بودجه۹۹ واقعی درنظر بگیرد اما بازهم رقم صادرات یک میلیون بشکه لحاظ شد. با وجود این اظهارات اما محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه از تخمین فروش یک میلیون بشکه نفت و فرآورده آن در روز دفاع کرد وگفت: پیش‌بینی فروش نفت سال۹۹ منطبق با واقعیت‌ها بوده است. صادرات نفت ادامه دارد و حتی قراردادهای خوبی را در ماه‌های اخیر امضا کرده‌ایم. او تأکید کرد: گروه بزرگی در آمریکا برای رصد اطلاعات مربوط به صادرات نفت ایران تشکیل شده ولی ما نیز راه‌های صادرات را پیدا کرده‌ایم. سید حمید پورمحمدی، معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه هم از این موضع دفاع کرد وگفت: اعلام صادرات یک میلیون بشکه نفت و فرآورده برای سال آینده یک عدد واقعی است. هرچند مقامات سازمان برنامه و بودجه تاکنون اعلام نکرده‌اند چگونه راه‌های تازه صادرات نفت و دور زدن تحریم‌ها را پیدا کرده‌اند اما در تازه‌ترین اطلاعاتی که به‌ویژه از سوی منابع بین‌المللی اعلام شده است به‌نظر می‌رسد وعده‌های دولت و مقامات سازمان برنامه و بودجه محقق شده است.

افزایش صادرات نفت
آنطورکه تانکر ترکرز اعلام کرده، میزان صادرات نفت و میعانات گازی ایران در‌ ماه ژانویه، یعنی نخستین‌ماه از سال جدید میلادی، به یک میلیون بشکه در روز رسیده است. این نهاد بین‌المللی به‌طور تفکیکی میزان صادرات نفت و میعانات گازی ایران را اعلام نکرده اما با ارقام ارائه شده تانکر ترکرز نشان می‌دهد میزان صادرات نفت ایران حتی قبل از شروع آغاز سال99، طبق برآورد دولت، با افزایش همراه شده و این احتمال را تقویت کرده که ارقام مربوط به صادرات یک میلیون بشکه نفت و فرآورده در بودجه 99 محقق شود.
هرچند به‌طور دقیق مشخص نیست وزارت نفت ایران چطور توانسته با دور زدن تحریم‌ها، مسیر صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی را دوباره هموار کند اما برخی گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد دولت توانسته با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در آخرین‌ماه سال2019 یعنی دسامبر، که با آذرماه مصادف است، ارقام فروش بنزین را در بازارهای جهانی افزایش دهد و بخشی از فشار ناشی از کاهش فروش نفت را جبران کند. آمار تأیید می‌کنند از آبان‌ماه امسال به‌دلیل افزایش قیمت و سهمیه‌بندی بنزین، مصرف بنزین در داخل کاهش یافته و همزمان امکانات تازه‌ای برای صادرات بنزین و افزایش درآمد‌های دولت ایجاد شده است. برخی گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد ایران توانسته است از طریق فروش بنزین و میعانات گازی در بورس انرژی و حتی تداوم صادرات نفت به چین مقدار صادرات را افزایش دهد. صحت این ادعا را می‌توان در افزایش شدید معاملات بنزین در بورس انرژی و همینطور اظهارات اخیر سفیر چین در ایران ردیابی کرد که چهارشنبه هفته گذشته در جمع خبرنگاران ایرانی گفت کشورش همچنان به واردات نفت از ایران ادامه خواهد داد. چین همواره از بزرگ‌ترین مشتریان نفت ایران بوده است.