ناگهان ژانر وحشت

علی مصلح _ روزنامه‌نگار

«آن شب» غافلگیرکننده‌ترین فیلم در نیمه اول جشنواره از آب درآمد؛ یک فیلم ژانر به‌معنای واقعی. نخستین کار سینمایی کورش آهاری که در آمریکا با بازیگران ایرانی و آمریکایی ساخته شده، بعد از سال‌ها ژانر وحشت را به جشنواره فجر آورده. بدون تلاش برای القای پیام اجتماعی یا سیاسی یا ایدئولوژیک. بدون ادا و اصول و روشنفکربازی. داستانی درباره یک خانواده کوچک که همزمان با تجربه یک تنش ظاهراً پیش پا افتاده درون مخمصه‌ای دور از ذهن می‌افتند و به‌تدریج همه عوامل هراس و عذاب و شکنجه به زخم‌هایی روانی از گذشته و تاوان گناهان ناکرده تبدیل می‌شود. پایان‌بندی فیلم را می‌توان دوست نداشت اما تلاش کارگردان برای ساخت فیلمی جمع و جور و کم‌خرج که می‌تواند تماشاگر ایرانی بیگانه با ژانر وحشت را درست و حسابی بترساند و سرگرم کند، علاوه بر ارزش‌های ذاتی خود فیلم یادآور یک مسئله تکراری اما مهم است: نبود تنوع ژانر و حتی غفلت از رعایت الگوهای ساده فیلمسازی ژانر- که در همه‌جای دنیا متداول است- به شکل دردناکی در ساخته‌شدن این وضعیت دوقطبی فیلم کمدی/ غیرکمدی نقش داشته و یکی از عوامل ریزش تعداد تماشاگران سینما در3 دهه اخیر بوده است.
سازندگان فیلم البته از ظرفیت‌های فضا و اتمسفر غیرایرانی استفاده کرده‌اند و به نتیجه قابل‌قبولی رسیده‌اند. آن شب، شاهکار نیست و در فضای طبیعی صنعت سینمایی که تنوع فیلم داشته باشد، احتمالا اثری متوسط و آبرومند تلقی می‌شود اما در فضای فعلی سینمای ایران و جشنواره فجر یک فرصت تنفس و لذت‌بردن از ذات سینمای قصه‌گوی بی‌ادعاست. در میانه بلوای موج جدید سینمای اجتماعی که نمایش عصبیت و تنش را با شعارهای سطحی ترکیب می‌کند تا جنس قلابی به تماشاگران و منتقدان قالب کند و درحالی‌که سینمای هنری و تجربی از آن سوی بام افتاده و تصاویر و موقعیت‌های ساکن و بی‌روح و فاقد ارزش‌های دراماتیک را هنوز به شکل آماتور به هم می‌چسباند و از طرف دیگر سوداگری با بودجه‌های دولتی و ارگانی به نقطه‌ای رسیده که از هالیوود تقلید می‌کند و با زورآزمایی تکنیکی و صرف میلیاردها تومان پول بی‌زبان نهایتا به کپی دسته چندم آثار عظیم هالیوودی تبدیل می‌شود، فیلم‌هایی مثل آن شب، می‌توانند گزینه آلترناتیو مناسبی باشند برای تداعی معنای سینمای استاندارد و سرگرم‌کننده.