سفر در اعماق زمین

 فاطمه عباسی ـ خبرنگار

 از سال ۵۶ که کلنگ ساخت نخستین خط قطار شهری در تهران به زمین خورد تا امروز، حدود 245 کیلومتر خطوط مترو در تهران و ۷۰کیلومتر در ۴کلانشهر مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان به بهره‌برداری رسیده است و کار ساخت مترو، همچنان در تهران و چند کلانشهر دیگر ادامه دارد. مترو به عنوان پاک‌ترین، سریع‌ترین و ایمن‌ترین و به طور کلی کارآمدترین شبکه حمل و نقل، نقش انکارناپذیری در حل معضل ترافیک دارد و یکی از مهم‌ترین راهکار‌های کاهش آلودگی هواست. همچنین کاهش زمان و هزینه سفرهای درون شهری، سهولت در جابه‌جایی و کاهش مصرف انرژی و پیشرفت در مسائل اقتصادی و اجتماعی از جمله مزایای مترو به شمار می رود. اما هنوز بسیاری از شهرهای کشور از این مزیت محروم هستند. طرح قطار شهری در شهرهایی مانند اهواز، کرمانشاه و قم در ابتدای مسیر قرار دارد و هنوز بعد از سال ها به سرانجام نرسیده است. در گزارشی که در ادامه می‌خوانید، آخرین وضعیت مترو در چند کلانشهر کشور و میزان استقبال شهروندان از آن بررسی شده است.

دسترسی آسان به حرم مطهر رضوی
اولین خط قطار شهری مشهد در سال 89 افتتاح شد که فرودگاه هاشمی نژاد را به انتهای خیابان وکیل آباد وصل می کرد. بعد از آن سه خط دیگر به مترو مشهد اضافه شد که 2 خط همچنان در حال ساخت است. با افتتاح خط شماره ۳ در سال ۱۴۰۰  و همچنین خط شماره 4 دسترسی گردشگران و زائران به حرم مطهر و امکان تفریحی و گردشگری آسان می شود. وحید مبین مقدم، مدیر عامل شرکت بهره‌برداری قطار شهری مشهد در این باره می گوید: قرار است خط سه و چهار قطارشهری، مستقیما در حرم رضوی ایستگاه داشته باشند. از این دو خط 3 در حال اجراست و در محل باب‌الجواد ایستگاه خواهد داشت. کلنگ خط 4 هم به زودی به زمین می‌خورد و تا 4 سال دیگر به بهره‌برداری می‌رسد.
مدیرعامل شرکت بهره‌برداری قطارشهری مشهد درباره استقبال شهروندان از قطار شهری می گوید: در روزهای عادی، روزانه بیش از ۲۰۰ هزار نفر مسافر توسط قطارشهری مشهد جابه‌جا می‌شوند که از این تعداد، ۱۵۰ هزار نفر از طریق خط یک و ۵۰ هزار نفر از طریق خط 2 به مقصد خود می‌رسند.
او با اشاره به برنامه ریزی برای افزایش تعداد واگن ها در هر مسیر اضافه می کند: با توجه به استقبال عمومی از حمل و نقل عمومی نیاز به افزایش تعداد واگن ها احساس می‌شود. مبین مقدم درباره طرح‌های فرهنگی که در ایستگاه‌های قطارشهری انجام می‌شود، می گوید: اجرای طرح آزمایشی بلیت رایگان در ازای انجام حرکات ورزشی با هدف تشویق شهروندان به استفاده از حمل و نقل عمومی و ورزش از سوی سازمان ترافیک و معاونت برنامه‌ریزی شهرداری در حال اجراست. 

 افتتاح ایستگاه پایانی خط یک مترو شیراز در 22 بهمن
مترو شیراز در پاییز سال 93 افتتاح شد و سالانه حدود ۴ میلیون مسافر را به نقاط مختلف شیراز جابه‌جا می کند. قطار شهری شیراز در 3 خط تعریف شده که در حال حاضر خط یک از شرق به غرب شیراز فعال است. خط 2 مترو که شمال شیراز را به جنوب آن متصل می کند در حال ساخت و خط 3 که شمال شیراز را به شهرک های اقماری و شهر جدید صدرا و در نهایت ایستگاه راه آهن می رساند، در دست مطالعه است.
حسن مرادی، مدیرعامل قطار شهری شیراز با اشاره به استقبال خوب شهروندان از مترو می گوید: خط یک مترو به صورت میانگین روزانه 90 هزار نفر را جا به جا می کند و در مهر نیز رکورد جا به جایی 100 هزار نفر را نیز داشتیم. خط یک مترو شیراز 20 ایستگاه دارد که تنها ایستگاه پایانی آن به نام ایستگاه وکیل در حال ساخت بود و 22 بهمن امسال افتتاح می شود.  مدیرعامل قطار شهری شیراز کاهش سرفاصله حرکت قطار را نیازمند تامین تعداد مناسبی واگن می‌داند و تاکید می کند: تحقق این مهم در کوتاه‌مدت ممکن نیست. زمان حرکت قطارهای مترو در شیراز بین 6 تا ۱۵ دقیقه تنظیم شده است،  اما از آنجایی که شاهد روند افزایشی در استفاده از مترو هستیم، امیدواریم در آینده با همکاری دولت، امکان افزایش تعداد قطار و کاهش سرفاصله فراهم شود. مرادی با بیان اینکه هزینه دریافتی برای بلیت از مسافران مترو، فقط تامین‌کننده یک ششم از کل هزینه‌های جاری سازمان حمل و نقل ریلی است، می گوید: شهرداری برای تداوم ارائه خدمات مترویی یارانه سنگینی پرداخت می‌کند. درآمد کسب شده از محل اجاره غرفه و سایر مسیرهای تعریف شده قانونی نیز بسیار اندک است و ایجاد و اجاره غرفه‌ در ایستگاه‌های مترو بیشتر با هدف تسهیل دسترسی شهروندان به برخی خدمات بوده.
وی با بیان اینکه خط 3 قطار شهری شیراز در واقع امتداد خط یک به سمت شمال‌غرب محسوب می‌شود، توضیح بیشتری می دهد و می گوید: مطالعات این خط به طول ۱۲ کیلومتر و طراحی ایستگاه‌های هشت‌گانه آن به اتمام رسیده است، اما فعلا تمرکز خود را بر اجرای خط 2 گذاشته‌ایم. برای اجرای طرح تکمیلی خط یک به سمت شمال‌غرب شیراز نیز مدل سرمایه‌گذاری جدید تعریف و مذاکره با چند شرکت سرمایه‌گذار آغاز شده است.

افزایش 3.5 برابری مسافران متروی تبریز
سید مرتضی احمدپور – خبرنگار: متروی تبریز دیرتر از کلانشهرهای هم‌سطح خود به بهره‌برداری رسید و همواره انتقادهایی از طولانی بودن روند بهره برداری از آن مطرح بود؛ از سال 69 زمزمه راه‌اندازی مترو در تبریز آغاز شد، اما تا همین چند سال قبل خبری از آن نبود. به گفته مصطفی مولوی، مدیر عامل متروی تبریز بیشتر عملیات متروی این شهر در زیر زمین جریان دارد و حداقل 2 هزار نفر از مهندسان خبره زیر پوست شهر مشغول طراحی یکی از بزرگترین شبکه های حمل و نقل درون شهری تبریز در طول ده‌ها سال گذشته هستند. شبکه ای که 55 کیلومتر را در 4 خط در بر می گیرد. در حال حاضر نیز متروی تبریز در دو فاز خط اول به بهره برداری کامل رسیده است و فاز سوم هم در هفته های اخیر به صورت آزمایشی آغاز به کار کرد و مسئولان وعده داده اند تا اواخر سال فاز سه هم به بهره برداری کامل برسد.

مترو تبریز از نگاه شهروندان  
در نخستین ماه های بهره برداری از متروی تبریز استفاده از مترو چندان مورد استقبال شهروندان تبریزی قرار نگرفته بود ، اما در ماه‌های اخیر استفاده از مترو رشد یافته است. 
علی محمد بیلوردی پور، دانشجوی تبریزی که از فلکه خیام ائل گلی تا فلکه دانشگاه از مترو استفاده می کند به همشهری می گوید: ترافیک سنگینی صبح و عصر در این مسیر به ویژه پل کابلی و فلکه دانشگاه وجود دارد که با استفاده از مترو می توان از این ترافیک خلاص شد. نجف غلامی، کارگر تبریزی هم از گران بودن قیمت بلیت مترو نسبت به اتوبوس‌های بی آرتی گله مند است و می گوید: هزینه مسیر بی آرتی حدود 700 تومان، اما مترو 900 تومان است.  شاهین حیدرپور دیگر شهروند تبریزی هم که برای رسیدن به محل کارش در بازار از ائل گلی تا میدان ساعت از مترو استفاده می کند، سرد بودن ایستگاه ها را از مشکلات متروی تبریز می داند. مدیرعامل شرکت بهره برداری قطارشهری تبریز و حومه به همشهری می گوید: در 2 سال اخیر با رفع ایرادها، آمار مسافران 3600 نفری متروی تبریز به 13 هزار نفر در روز رسیده است. سعید بشریان بناب  درباره سرد بودن ایستگاه ها هم اظهار می‌کند: به علت سیستم مکشی واگن‌ها نمی‌توان سیستم گرمایشی یا سرمایشی در ایستگاه نصب کرد، زیرا موجب اتلاف انرژی می شود، اما در داخل واگن‌ها سیستم تهویه نصب شده است.  وی قیمت بلیت مترو را با توجه به هزینه های آن پایین می‌داند و بیان می کند: در صورتی که شهروندان کارت بلیت مترو تهیه کنند با 700 تومان هم می توانند به مقصد برسند.
مدیرعامل شرکت بهره برداری قطار شهری تبریز و حومه همچنین با اشاره به راه اندازی آزمایشی فاز 3 می گوید: شرکت بهره بردار آماده است تا این خط را تحویل بگیرد و مشکلی از نظر بهره برداری نداریم.
وی همچنین از افزایش ساعات حرکت قطار تا ساعت 21 خبر می‌دهد و بیان می کند: با تقبل هزینه از سوی شهرداری متروی تبریز از ساعت 6 و نیم تا 21 شب آماده ارائه خدمات به شهروندان است.

 اجرای خط 2 مترو، مهمترین اولویت عمرانی اصفهان 
عاطفه علیان- خبرنگار: جرقه راه‌اندازی قطار شهری در اصفهان در دهه 40 زده شد، اما 4 دهه طول کشید تا طرح نهایی خط یک متروی اصفهان از شمال به جنوب به طول 12.5 کیلومتر تصویب و اجرای آن آغاز شود. این خط سرانجام با اضافه شدن شمال غرب به جنوب به طول 20.20 کیلومتر ایجاد شد.  قرار است 4 ایستگاه دیگر به طول 5.4 کیلومتر به خط یک متروی اصفهان که در حال حاضر 20 ایستگاه فعال دارد، اضافه شود. مسیر خط 2 قطار شهری اصفهان حدفاصل دپوی ایستگاه حرم زینبیه (س) تا خمینی‌شهر به طول 24.75 کیلومتر هم در سال 85 به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور رسید و مطالعات آن در سال 89 انجام و اجرای آن آغاز شده است. خط 3 متروی اصفهان هم در مرحله مطالعات است. حدیث عطایی، دانشجوی رشته روانشناسی که از مترو برای تردد در اصفهان استفاده می‌کند به همشهری می گوید: سیستم حمل ونقل اصفهان باید هرچه زودتر یکپارچه‌سازی شود تا شهروندان دسترسی بهتری به مترو داشته باشند.وی با بیان اینکه  وجود مترو به عنوان حمل و نقل پاک و سریع در کلانشهر اصفهان ضروری است، ادامه می دهد: اینکه خط دوم قطار شهری در اولویت عمرانی شهرداری قرار گرفته خبر خوبی است و امیدوارم هرچه سریع‌تر تکمیل شود.  فرزین رمضانی، شهروند دیگری اصفهانی که تولیدکننده سنگ است و مترو را برای تردد انتخاب کرده است به همشهری می گوید: دو سالی است از تهران به اصفهان آمده‌ام. اصفهانی‌ها به اندازه تهرانی‌ها از مترو استفاده نمی‌کنند. به نظر می‌رسد مردم اصفهان هنوز به ضرورت و جایگاه مترو برای تردد در شهر پی نبرده‌اند و مسئولان باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنند. معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری اصفهان هم با بیان اینکه روزانه 88 هزار نفر از شهروندان اصفهان مسیر جنوب به شمال شهر از ایستگاه دفاع مقدس تا قدس را با سرفاصله 11 دقیقه با مترو طی می کنند به همشهری می‌گوید: امیدواریم تا پایان سال این آمار از صدهزار نفر در روز عبور کند. داریوش امانی با تاکید بر ضرورت بهره‌برداری از خط دوم متروی اصفهان می‌افزاید: خط دوم قطار شهری به عنوان اولویت عمرانی شهر اصفهان به سرعت در حال پیشرفت است. 

طرح های اجرا نشده تراموا در استان‌ها
اگر چه بسیاری از شهرها به دلایل مختلف مانند مختصات شهر، نبود اعتبار و... هنوز از وجود مترو بهره ای نبرده اند، اما در برخی از شهرهای کشور طرح هایی مانند تراموا و مونوریل قرار است جایگزینی برای مترو باشد که البته این طرح ها نیز هنوز به سرانجام مشخصی نرسیده اند. 

بی نتیجه ماندن مونوریل در کرمانشاه
کرمانشاه از جمله شهرهایی بود که ساخت مونوریل در آن از سال 90 کلید خورد و حتی پایه‌های مونوریل در مسیر تعیین‌شده نصب شد اما این طرح طی سال هاتغییرات زیادی به خود دید و حالا کرمانشاهی ها باید منتظر باشند تا به جای مونوریل، قطار سبک شهری (ال‌آرتی) روی این ستون‌ها به حرکت درآید. البته با وضعیت نامناسب اختصاص بودجه به این پروژه، معلوم نیست این طرح جدید نیز چه زمانی وارد مرحله بهره‌برداری شود.

کلنگ زنی تراموای رشت در 22 بهمن
طرح تراموا نیز در شهرهایی مانند رشت، قزوین و ارومیه آغاز شد اما پایانی نداشت. در تازه ترین خبرها قرار است پروژه تراموای رشت که سال ها از مطالعه آن می گذرد 22 بهمن امسال کلنگ زنی شود. ناصر حاج محمدی، شهردار رشت دراین باره گفته است پروژه تراموای رشت در سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران،  کلنگ‌زنی خواهد شد. خط یک تراموای رشت دارای ۱۶ کیلومتر مسیر رفت و ۱۶ کیلومتر مسیر برگشت و ۲۰ ایستگاه است. شروع عملیات اجرایی آن می‌تواند شهرداری رشت را در ردیف دریافت‌کنندگان اعتبارات ملی در بودجه کل کشور نگاه دارد . ‌

کلنگ‌ تراموای ارومیه به زمین نمی‌خورد 
هیچ زیرساختی برای احداث خط تراموا در ارومیه وجود ندارد اما سال‌هاست که مسئولان وعده می‌دهند تا چندی دیگر کلنگ احداث تراموا در این شهرستان به زمین می‌خورد.  احمد حضرت‌پور، شهردار ارومیه اوایل سال جاری بود که برای چندمین بار طی ۴ سال گذشته از کلنگ‌زنی تراموای شهری همزمان با هفته دولت خبر داد. اما امسال هم رو به پایان است و تراموای این شهر در حد وعده‌ها باقی مانده است. طرحی که قرار است به عنوان یکی از بزرگترین پروژه های شهری ارومیه کاهش ترافیک در هسته مرکزی شهر را رقم بزند.

 تراموای کرمان در فاز مطالعه 
تراموای کرمان البته سرنوشتی بهتر از دیگر شهرها دارد و اگر از فاز مطالعه خارج شود، امید به اجرایی شدن آن بیشتر است. سال ۹۴ بود که سرپرست وقت شهرداری کرمان از عملیاتی شدن تراموای شهری کرمان به جای اجرای پروژه‌های BRT با مشارکت بخش خصوصی خبر داد. آن زمان علی بابایی اعلام کرد شهرداری قصد توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را دارد و قرار است تراموای کرمان به طول ۲۸ کیلومتر در مسیر شرق به غرب و شمال به جنوب احداث شود. پس از آن در تیر امسال بود که تفاهم‌نامه اولیه احداث تراموا بین شهرداری کرمان و گروه مپنا به امضا رسید و مقرر شد تراموای مدرن شهری کرمان مطابق آخرین استانداردها و جدیدترین امکانات رفاهی و ایمنی طراحی و اجرا شود.این طرح در حال حاضر در فاز مطالعاتی و جزئیات فنی است و پس از امکان‌سنجی‌ها، تفاهم‌نامه نهایی (عقد قرارداد) احداث شبکه تراموا کرمان اجرایی خواهد شد. طرحی که به گفته مسئولان پس از افتتاح قابلیت جابجایی بیش از یک میلیون مسافر در سال و تاثیری بسزایی در تسهیل جابجایی شهروندان و رشد صنعت گردشگری شهر تاریخی کرمان خواهد داشت.



اما و اگرهای تراموای قزوین
سال گذشته بود که علی فرخزاد، معاون عمرانی استاندار قزوین در جلسه کارگروه قطار شهری احداث قطار برقی سریع السیر قزوین به هشتگرد و کرج را مطرح و عنوان کرد. اجرای تراموا برای کاهش ترافیک و ادامه مترو هشتگرد به قزوین از طرح‌های اولویت دار استان قزوین مطرح و همان سال منابع مالی مورد نیاز آن هم 700 میلیارد تومان عنوان شد. پس از آن حکمت‌الله داوودی، رئیس شورای اسلامی شهر قزوین هم درباره اجرای این طرح اظهار کرد: طرح تراموای قزوین در حال امکان‌سنجی است و در اتاق مشاوره در مرحله بررسی قرار دارد‌. با وجود این پس از گذشت حدود دو سال همچنان پروژه تراموای قزوین در ابهام قرار دارد و مهدی عبدالرزاقی، نایب‌رئیس شورای شهر قزوین از مسکوت ماندن این پروژه، عدم ارسال موافقت‌نامه تامین مالی و عدم ارسال طرح توسط نهادهای مربوطه خبر می‌دهد. 
در بررسی نهایی این پروژه در قزوین، حسین رجب صلاحی، معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در دیدار چند روز پیش با هدایت الله جمالی‌پور، استاندار قزوین عنوان کرد: بر اساس قانون اگر میزان ترددهای مسافران در یک مسیر شهری بیش از ۶ هزار نفر باشد امکان استفاده از تراموا وجود دارد که در این مورد قزوین واجد شرایط است.


بهترین وسیله برای انتقال شهروندان دو استان
فتانه احدی - خبرنگار: بسیاری از مردم البرز روزانه برای سفر به تهران از مترو استفاده می کنند. استقبال مردم قبل از گرانی بنزین همیشگی و بی‌شمار بود، اما حالا مسافران این خط مترو افزایش قابل توجهی داشته است و مسئولان باید برای مدیریت سفر آن‌ها با مترو تمهیداتی بیاندیشند. پانیذ غفاری، یکی از افرادی که در تهران مشغول به کار است و آخر هفته برای دیدن خانواده به کرج می آید به همشهری می گوید: مترو هر روز حجم زیادی از مردم کرج را به تهران منتقل می‌کند و مسافران زیادی هم از تهران به کرج می آیند و این سیستم ریلی وسیله مناسبی برای برای حمل و نقل بین دو استان محسوب می شود. وی ادامه می دهد: ترافیک و آلودگی هم دو معضل شهری در هر دو استان است که سفر با مترو می‌تواند این دو معضل را در تهران و کرج کاهش دهد.   غفاری یکی دیگر از دلایل استقبال مردم را کاهش هزینه صفر می‌داند و توضیح می‌دهد: بعد از گرانی بنزین، مردم ترجیح می دهند با هزینه 1200 تومان با مترو سفر کنند تا با خودروی شخصی چند برابر پول بنزین بدهند. او با وجود همه ویژگی‌های مثبت مترو از افزایش جمعیت مسافران مترو گلایه دارد و معتقد است  مسئولان باید فکری برای افزایش قطارهای این مسیر بکنند تا مردم به صورت فشرده در واگن‌ها قرار نگیرند؛ در واگن بانوان  بسیاری  روی پله ها و حتی در قسمت ورودی واگن می ایستند یا می نشینند که واقعا خطر ساز است. یکی دیگر از افرادی هم که هر روز برای رفتن به محل کار با مترو از کرج به تهران سفر می‌کند به همشهری می گوید: بیش ازنیمی از مردم کرج برای رفتن به تهران از مترو استفاده می‌کنند و بعد از گرانی بنزین این مقدار بیشتر هم  شد. زهرا اشرف زاده می افزاید: استفاده از مترو باعث می شود زودتر به مقصد برسیم، زیرا دیگر در ترافیک نخواهیم ماند. احمد مومن پور، دیگر شهروند کرجی هم معتقد است اگر تعداد افرادی که در یک واگن قطار جای می گیرند، را محاسبه کنیم و بدانیم این عدد ممکن بود تعداد خودروهایی باشد که بین کرج و تهران در تردد است، متوجه اهمیت سیستم حمل و نقل ریلی خواهیم شد.  




رکورد مترو شیراز

خط یک متروی شیراز به صورت میانگین روزانه 90 هزار نفر را جا به جا می کند و در مهر گذشته  رکورد جا به جایی 100 هزار نفر را هم ثبت کرد



خط پایان مترو تبریز

مترو تبریز  در نخستین ماه های بهره برداری چندان مورد استقبال شهروندان تبریزی قرار نگرفت، اما در ماه‌های اخیر استفاده از مترو رشد یافته است.  این مترو در دو فاز خط اول به بهره‌برداری کامل رسیده است و فاز سوم هم در هفته‌های اخیر به صورت آزمایشی آغاز به کار کرد و مسئولان وعده داده اند تا اواخر سال فاز سه هم به بهره‌برداری کامل برسد



وعده‌های تکراری تراموای ارومیه

هیچ زیرساختی برای احداث خط تراموا در ارومیه وجود ندارد اما سال‌هاست که مسئولان وعده می‌دهند تا چندی دیگر کلنگ احداث تراموا در این شهرستان به زمین می‌خورد