چربش پوزیتیوها بر نگاتیوها

حامد فوقانی _ خبرنگار

هرگاه لوایح بودجه سنواتی به نهادهای قانونگذار ارائه می‌شود، به‌طور حتم باید منتظر انتقادات به جزئیات بودجه‌ها هم بود؛ فرقی نمی‌کند چه پای بودجه دولتی در میان باشد و چه بودجه شهرداری‌ها. البته که باید نقدهای صورت گرفته را به فال نیک گرفت و از آنها برای رفع ایرادات موجود بهره برد. واقعیت آن است که اگر قرار بر این بود که فرصتی برای بررسی و نقد بودجه نباشد، اساسا ماهیت لایحه بودنش زیر سؤال می‌رفت و دولت یا شهرداری‌ها می‌توانستند بودجه سالانه را خودشان بدون تصویب برای اجرا ابلاغ کنند. اما بودجه‌ها در قالب لایحه تقدیم نهادهای تقنینی و نظارتی می‌شوند تا فرصتی برای بررسی و اصلاح‌شان از سوی نمایندگان مردم وجود داشته باشد. نکته دقیق ماجرا همین‌جاست؛ فرصتی که از نظر زمانی اغلب محدود است اما یک ‌گلدن‌تایم (زمان طلایی) به‌حساب می‌آید.
در فاصله زمانی بین دریافت بودجه از سوی مجلس یا شوراهای شهر تا بررسی آن در صحن و تصویب بند به بندش، نمایندگان مردم شاید به‌خاطر تنگنای وقت تنها بتوانند نظرات خود و مشاوران‌شان را اعمال کنند. آنها چند هفته‌ای را پرفشار در کمیسیون‌های تخصصی و کمیسیون تلفیق مشغول بررسی بودجه شده و گاه نظرات نمایندگان دولت یا شهرداری‌ها را نیز جویا می‌شوند. درست است که فاصله زمانی مورد نظر آنقدر به سرعت می‌گذرد که شاید فرصت سرخاراندن هم برای نمایندگان به‌وجود نیاید اما اگر قرار باشد بودجه و تبصره‌ها و الزاماتش بیشتر در مسیر نظر مردمی تنظیم شود، شاید بد نباشد که چند جلسه کارشناسی با حضور صاحبان‌نظر، اساتید دانشگاهی و مردم نیز برگزار شود. چنین مسئله‌ای برای مدیریت شهری تهران که مدعی تنظیم بودجه سال 99شهرداری با رویکرد محله‌محوری و نظرخواهی از شورایاران شده، بیش از پیش اهمیت دارد.

برای روشن‌تر شدن ماجرا، از 2زاویه می‌توان به آن نگاه کرد؛ نخست بررسی برخی از بندهای بودجه که شاید نیاز به بازنگری برای برآورده‌سازی نظرات مردمی دارد و دوم تجربه‌ای که چند شهر بزرگ دنیا از این حیث داشته‌اند:
در بودجه سال 99برای بخش خرید انواع اتوبوس و مینی‌بوس شهری و توسعه، نوسازی و بهسازی ناوگان و سامانه اتوبوس برقی مبلغی حدود 518میلیارد تومان پیش‌بینی شده که با توجه به جمعیت و نیاز تهران به‌نظر کم می‌آید. شاید جالب باشد بدانید که هم‌اکنون نیاز تهران 11هزار دستگاه اتوبوس است که 6500دستگاه را در اختیار دارد. از این 6500دستگاه نیز حدود 700تا 1000دستگاه فرسوده به‌حساب می‌آیند. البته دولت 9سالی می‌شود ریالی از محل منابع وظایفی به شهرداری‌ها برای خرید اتوبوس نداده است. با وجود این، کم کردن برخی از هزینه‌های غیرضرور در معاونت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های تابع شهرداری می‌تواند کمکی هرچند اندک باشد برای بخش اتوبوسرانی. به‌طور نمونه می‌توان برای بودجه‌های آموزشی و فرهنگی به جای بهره از نیروهای خارج از سازمان، روی به استفاده از نیروهای داخلی آورد و هزینه صرفه‌جویی شده را حتی برای خرید یک‌دستگاه اتوبوس دوکابین هزینه کرد.

در سال 2011ماجرای پروژه ایستگاه قطار شهر اشتوتگارت آنقدر بالا گرفت که در نهایت کار به رأی‌گیری از مردم رسید. بر همین اساس نوامبر آن سال بیش از 7میلیون آلمانی در ایالت بادن ورتمبرگ، پای صندوق‌های رأی رفتند تا با رأی آری یا نه خود، به ماه‌ها جدل مخالفان و موافقان پروژه ایستگاه قطار «اشتوتگارت ۲۱» پایان دهند. مخالفان طرح به‌دلیل هزینه گزاف و از بین رفتن ایستگاهی با قدمت، با اجرای این پروژه چندین میلیارد یورویی موافق نبودند و به از بین رفتن درختان بسیار اشاره می‌کردند. با این حال، پس از رأی‌گیری و نظرسنجی شهرداری با دولت یک‌طرح جدید را به اجرا درآورد تا نظرات دوطرف را برآورده سازد. این نظرسنجی تا حدی پیش رفت که در بودجه سال آینده شهرداری اشتوتگارت، ملاحظات ویژه‌ای دیده شد و درنهایت روزنامه‌ اشتوتگارت تیتر زد: «با رأی‌گیری برای پروژه اشتوتگارت 21رخ داد: پوزیتیوهای بودجه 2012بر نگاتیوها می‌چربد.» اینچنین نتایجی را پس از نظرسنجی مردمی می‌توان در تاریخ شهرهایی مثل تورنتو، سئول و سیدنی نیز مشاهده کرد.
نتیجه: در بودجه سال آینده شهرداری تهران نکات پوزیتیو (مثبت) بسیاری دیده می‌شود که بی‌اغراق بر نقاط نگاتیو (منفی) آن می‌چربد. اینکه شهرداری تهران پس از یک‌قرن، جرأت به خرج داده و با یک تغییر مدل، تنظیم بودجه را به جای از بالا به پایین، به‌صورت پایین به بالا انجام داده نکته مثبت بزرگی به‌حساب می‌آید؛ شاخصه مهم دیگر، انجام 1000پروژه خردمقیاس به جای 20پروژه بزرگ‌مقیاس است. محله‌محور شدن بودجه یعنی برآورده ساختن انتظارات محله‌ای شهروندان که شاید سال‌ها در لابه‌لای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس گم می‌شدند. با وجود این، نباید انتظارات کلان شهروندان نادیده گرفته شود و در این بین، درخواست مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه شورا برای نظرخواهی از کارشناسان و رسانه‌ها درباره بودجه را به فال نیک گرفت. صدالبته که رفع و کاهش مشکلات اصلی مثل آلودگی هوا، ترافیک و آسیب‌های اجتماعی در گرو همکاری دولت و نهادهای دیگر است.