چشمه رنگ‌ها
یکی از محروم‌ترین مناطق شهر اراک که به «چشمه موشک» معروف است با ابتکاری ساده چهره تازه‌ای به‌خود گرفته و به خانه‌های تمام رنگی‌اش معروف شد
حمیدرضا بوجاریان_روزنامه نگار
محلی‌ها خیلی وقت است به آن چشمه موشک می‌گویند و در نامگذاری معابر اسمش را گذاشته‌اند شهرک ولیعصر(عج). چشمه موشک با 35هکتار وسعت درست چسبیده به شهر است و یک خط‌آهن آن را از خیابان خرم که از محله‌های گرانقیمت شهر محسوب می‌شود، جداکرده؛ خط آهنی که تنها فاصله میان دارا و ندار است. از پنجره برج‌های مسکونی با سقف‌های نارنجی‌رنگ مخابرات که از برج‌های مدرن شهر محسوب می‌شود، هم می‌توان ایستگاه راه‌آهن و مسافرانش را رصد کرد و هم آن طرف خطی‌ها را؛ آن طرفی‌هایی که نه برجی در محله‌شان ساخته شده و نه خیابان‌هایی که برایشان ساخته‌اند، تاب عبور بیش از 2خودرو از کنار هم را دارد؛ خانه‌های خاکستری کوتوله‌ای که داراترین آدم‌هایش، خانه‌هایشان را با 3طبقه جمع و جور کرده‌اند. خانه‌های اهالی چشمه موشک از فرط سالخوردگی پر از چین و ترک است که زلزله‌ای کم‌جان هم می‌تواند این سالخورده‌های از نفس‌افتاده آجری را بر سرمردمی که همه دنیایشان همین خانه‌هاست، ویران کند. قصه محرومیت ساکنان چشمه موشک قصه‌ای قدیمی است که اراکی‌ها آن را خوب می‌دانند. چند وقتی است که دوباره اسم چشمه موشک سرزبان‌ها افتاده است. نه به‌دلیل محرومیت‌هایی که دارد بلکه برای رنگ‌آمیزی ساختمان‌هایش. به این بهانه با چند تن از شهروندان ساکن این محدوده حرف زده‌ایم و از آنها نظرشان را درباره نگاهی که به رنگ‌آمیزی برخی خانه‌های این منطقه دارند پرسیده‌ایم؛ پرسشی که با پاسخ‌های متفاوت و متضاد زیادی همراه شد.
درد ما، رنگ نبود
«خیابان‌های چشمه موشک خیلی شبیه خیابان نیست. چشمه موشک هم مثل خیلی جاهای دیگر بالا و پایین دارد. در سال‌های اخیر، خانه‌های خوبی نزدیک درمانگاه ساخته شده که هم ظاهری زیبا دارد و هم باطنی خوب. اما کافی است چند قدم از این خانه‌های شیک و جذاب فاصله بگیری تا چشم‌ات به واقعیت چشمه موشک و زندگی مردمانش باز شود. خیابان‌ها سال‌هاست که رنگ آسفالت به‌خود ندیده‌اند و هر چه هست از قبل است.»؛ این را خانم خورشیدی که 17سال است در این‌ها منطقه ساکن است و هم خانه خریده و هم مغازهایی به راه انداخته می‌گوید. او درد مردم چشمه موشک را بی‌توجهی مسئولان به این منطقه و مردم آن می‌داند؛ دردی که به گفته او با چند سطل رنگ درمان نمی‌شود؛ «خیلی خوبه که خونه‌های نزدیک کمربندی رو تا سر کوه رنگ زدن و با این کارشون یه نمایی تازه به خونه‌های درب و داغون شهرک دادن اما درد مردم ما رنگ چند تا خونه نیس. دردمون اینه که تو خیابون و کوچه‌ها جدول نداریم. هر برف و بارونی که می‌آد، آب جمع می‌شه و رفت‌وآمد مردم سخت. الانم که زمستون شده، هر روز پاهامون تا مچ تو گله. حالا هی بیان رنگ بزنن و برن، چرا برای جدول‌کشی و... کاری نمی‌کنن تا تو گل نریم؟». آنطور که این ساکن قدیمی چشمه موشک می‌گوید رنگ‌کردن خانه‌ها توانسته چهره‌ای بزک کرده از زندگی مردم این منطقه محروم در مرکز استان مرکزی را به دیگران نشان دهد اما خیلی از ساکنان نگاه بدی به طرح اجرا شده دارند؛ «تو فضای مجازی ساکنان چشمه موشک رو مسخره می‌کنن. مردم فکر می‌کنن که مهدکودکی به بزرگی چشمه موشک راه افتاده. داریم توی مشکلات دست و پا می‌زنیم اما کسی باور نمی‌کنه. الان محله ما شده پاتوق عکاسان برای عکس‌گرفتن از خونه‌ها نه مشکلات ما. مسئولا جای کار کردن برای برطرف‌کردن مشکل آمده‌اند اصل مسئله رو پاک کردن و رفتن».
هزینه می‌کردند برای حل واقعی یک مشکل
«یه روز دیدم چند نفر سطل به‌دست با کلی بار و بندیل اومدن تو محله. رفتن بالای کمربندی و شروع‌کردن به رنگ‌کردن بعضی خونه‌ها. بین‌شون یه مجری صدا وسیما هم بود که فکر کنم رئیس‌شون بود. ما اصلاً خبر نداشتیم دارن چه کار می‌کنن. بعد کم‌کم هی عکس گرفتن و تبلیغ کردن که ما چه کردیم و چه نکردیم. گفتن این کار رو برای عوض‌کردن روحیه مردم انجام دادن. دستشون درد نکنه. اگه قرار بود که روحیه مردم چشمه موشک با چند تا سطل رنگ عوض بشه، چه کاری بود خودمون رنگ می‌خریدیم و نیازی نبود کسی بیاد برامون چیزی رو رنگ بزنه و بعد منتش بذاره رو سرمون.»؛ این حرف‌های هاجر رمضانی است. او 20سال از 33سال سنی که دارد را در چشمه موشک گذرانده است. خانه او را کسی رنگ نکرده و مانند دیوارهای خانه همسایه‌هایش که آنها هم رنگ و رویی به تن ندارند، تن‌پوشی از آجر خاکستری دارد، مانند خیلی از خانه‌های پایین کمربندی که کسی احوالی از آنها نگرفته است. هاجر می‌گوید: «نمی‌گم چرا اومدن خونه‌ها رو رنگ‌زدن. دستشون درد نکنه. کار خوبی بوده. حرفم اینه که شهرداری چرا ما رو جزو مردم شهر حساب نمی‌کنه. از خونه ما تا خیابان ملک که خیابون مهمی تو شهره، فقط 5دقیقه راهه، چرا به ملک اینقدر خوب می‌رسن اما به چشمه موشک توجه نمی‌کنن. این کارا باعث شده روحیه چشمه موشکی‌ها بد باشه.» بعد حرفش را اینطور ادامه می‌دهد: «ای کاش همون قدرکه هزینه می‌کنن برای نماسازی و پوشوندن خرابی‌های چشمه موشک، 2تا خیابون درست و حسابی درست می‌کردن یا وام می‌دادن برای نوسازی خونه‌های فرسوده. یا همین هزینه‌ای که کردن رو می‌دادن مشکل یه کوچه یا خیابون رو برطرف می‌کردن. اینطوری حداقل چند تا خونواده مشکل‌شون کمتر می‌شد.» با اینکه سال‌هاست چشمه موشک شکل گرفته و مردم زیادی در آن ساکنند اما بسیاری می‌خواهند شهرک را ترک کنند و به جای دیگری در شهر بروند؛ «من خونه‌مو 5میلیون خریدم. چون امکانات زندگی تو شهرک خیلی کمه، خونه‌رو گذاشتیم برای فروش 200میلیون. با اینکه این قیمت خیلی کمه اما کسی حاضر نیست خونه‌مو بخره. خودت تا ته قضیه رو ببین اینجا چه خبره».
چرا ناشکریم
با اینکه برخی از ساکنان چشمه موشک از پنهان‌شدن مشکلات محل زندگی خود پشت طرح رنگ‌کردن برخی خانه‌ها گلایه دارند اما برخی دیگر از ساکنان نظری دیگر دارند و فکر می‌کنند با این اقدام، توجه افکار عمومی به چشمه موشک جلب شده و با استفاده از این فرصت می‌توان مشکلاتی که مردم را آزار می‌دهد برطرف کرد. رضا صادق‌پور یکی ازهمین افراد است. او می‌گوید: «هیچ وقت روزنامه‌ها و رادیو و تلویزیون اینقدر که درباره چشمه‌موشک و دیوارهای رنگ‌آمیزی شده‌اش نوشتن، درباره اراک گزارش نگرفتن. این خیلی خوبه و مسئولان از توجهی که الان به چشمه موشک می‌شه باید برای برطرف‌کردن مشکلاتی که مردم دارن استفاده کنن. حتی می‌شه کارای دیگه‌ای کرد که مردم بیان اینجا برای تماشای خونه‌ها و عکس‌گرفتن از اونا. با این کار، می‌شه برای اهالی درآمدزایی کرد. این کارا سلیقه می‌خواد که خدا کنه کسی داشته باشه که بتونه خرجش کنه و برای مردم منفعت بیاره». صادق‌پور که خودش را کارمند یک شرکت خصوصی معرفی می‌کند از اینکه نباید ناشکر بود هم حرف به میان می‌آورد و می‌گوید: «همش غر می‌زنیم. اگه خونه‌ها همون شکل قبلی بود، مشکل حل می‌شد؟ حالا یکی اومده رنگ کرده و رفته. خب کجاش بده؟ ما همش مشغول غرزدن و ناله‌کردنیم. به جای اینکه فکرکنیم چطوری می‌شه از این راه پول در بیاریم و چشمه موشک رو معرفی کنیم هی می‌خوایم سنگ‌جلوی راه بندازیم. یه کمی هم خودمون باید حواسمون باشه. اینم بگم که رنگ‌کردن نباید دلیلی بشه برای اینکه کسی نخواد وظیفه‌اش رو تو شهرک انجام بده و از کاری که به‌عهده داره، شونه خالی کنه».
قشنگ با طرح‌های جالب
خانه‌هایی که رنگ‌آمیزی شده‌اند درست کنار کمربندی هستند. مسافرانی که قصد ورود به اراک را ندارند و با خودروهایشان عزم رفتن به لرستان را دارند باید از کمربندی عبور کنند. عبورشان از کمربندی چشمانشان را با خانه‌های رنگی آشنا می‌کند که تا دیروز اثری از آنها نبود. برخی مسافران از داخل خودرو عکس یادگاری می‌گیرند و برخی دیگر با توقف کنار جاده، عکس خانه‌های رنگی چشمه موشک را ثبت می‌کنند. این به معنای آن است که رهگذران از دیدن این خانه‌ها به وجد آمده‌اند. مصطفی مالک یکی از این خانه‌هاست و او که خانه‌اش را با طرح سنگ رنگ کرده از رنگ‌شدن خانه‌اش راضی است؛ «چند‌ماه قبل چند نفر آمدن و گفتن که می‌خواهند خانه‌ام را رایگان رنگ بزنن. اولش موافق نبودم اما بعد راضی شدم. گفتن که طرحی که برای رنگ‌کردن خانه‌ام دارن سنگی است؛ یعنی اینکه نقاشی روی دیوار به شکل سنگ می‌کشند و آن نقاشی را رنگ می‌کنن. اول نفهمیدم چطوری می‌شه، بعد که کارشون تموم شد دیدم نمای خونه‌ام خیلی خوب شده». مصطفی از طرح‌های دیگری هم که همسایه‌ها برای خانه‌هایشان انتخاب کرده‌اند می‌گوید: «یکی از همسایه‌هام طرح آبشاررو انتخاب کرد. یکی دیگه هم طرحی انتخاب نکرد و نمای خونه‌اش رو ساده رنگ زدن. من راضی‌ام. خیلی‌ها هم هستن که گفتن دوس دارند که نمای خونشونو رنگ کنن. برای من که خرجی نداره برای همین ایرادی هم نداره». با اینکه مصطفی خانه‌اش را برای رنگ کردن در اختیار شهرداری قرار داده است، بعضی همسایه‌ها برای این کار او را سرزنش می‌کنند؛ سرزنش‌هایی که گوش مصطفی به آنها عادت کرده است.
سعی کردیم چهره زشت فقر را بپوشانیم
رضا باقری_معاون سازمان سیما و منظر شهری شهرداری اراک
چند سال قبل طرحی در یکی از کشورها اجرا شد که در آن، با استفاده از رنگ‌آمیزی بنا‌های موجود، تلاش کردند چهره فقر را در منطقه‌ای که پر رفت‌وآمد بود کم‌رنگ کرده و کسانی که از آن محدوده عبور می‌کردند با چهره جدید و با نشاطی روبه‌رو شوند. موفق‌بودن این ایده، سبب شد مسئولان سازمان سیما و منظر شهرداری اراک هم چنین موضوعی را پیگیری کنند. با انتصاب شهردار جدید، موضوع با شهردار مطرح و اجرای چنین طرحی در شهرک ولیعصر(عج) اراک(چشمه موشک) آغاز شد. طرح رنگ‌آمیزی ابنیه فرسوده این شهرک در 2فاز طراحی شد که در فاز اول، 130واحد مسکونی به وسعت 60هزار مترمربع شناسایی و برای رنگ‌آمیزی انتخاب شد. هرچند مردم ساکن در این محدوده، درابتدا به‌شدت مخالف اجرای طرح بودند و حتی اجازه ورود به کوچه‌ها برای رنگ‌کردن خانه‌ها را نمی‌دادند اما با فرهنگسازی و توضیحات ارائه شده، مخالفت‌های اجتماعی برای اجرای طرح به حداقل رسید. اکنون تمام 130خانه فاز اول با اعتباری بالغ بر 800میلیون تومان رنگ‌آمیزی شده است. در فاز دوم نیز پیش‌بینی می‌شود با اختصاص اعتبار، 190هزار مترمربع دیگر از خانه‌های شهرک رنگ‌آمیزی شود. شهرداری برای اجرای این طرح از نظر و طرح‌های ارائه‌شده اهالی شهرک، هنرمندان و کارشناسان استفاده کرده و در بسیاری از موارد طرح‌های منتخب مردم را اجرا کرده است. معتقدم، انتقاد مردم درباره ضرورت تقویت زیر‌ساخت‌های شهری در این منطقه انتقاد به‌جایی است اما موضوع سیما و منظر شهری نیز از شاخه‌های مهم در ارائه خدمات شهری است که باید متناسب با توسعه زیرساخت‌ها به آن اهمیت داد. بدون شک، استفاده از رنگ در تغییر روحیه مردم، ایجاد نشاط و شادابی در زندگی شهری مردم این منطقه اثرگذار بوده و در آینده شاهد ثمرات آن خواهیم بود.
منت نگذارید
یه روز دیدم چند نفر سطل به‌دست با کلی بار و بندیل اومدن تو محله. رفتن بالای کمربندی و شروع‌کردن به رنگ‌کردن بعضی خونه‌ها. بین‌شون یه مجری صدا وسیما هم بود که فکر کنم رئیس‌شون بود. ما اصلاً خبر نداشتیم دارن چه کار می‌کنن. بعد کم‌کم هی عکس گرفتن و تبلیغ کردن که ما چه کردیم و چه نکردیم. گفتن این کار رو برای عوض کردن روحیه مردم انجام دادن. دستشون درد نکنه. اگه قرار بود که روحیه مردم چشمه موشک با چند تا سطل رنگ عوض بشه، چه کاری بود خودمون رنگ می‌خریدیم و نیازی نبود کسی بیاد برامون چیزی رو رنگ بزنه و بعد منتش بذاره رو سرمون
